Tổng thống Indonesia dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu dầu cọ vì “con dao hai lưỡi”

Tổng thống Indonesia cho biết nguồn cung dầu ăn số lượng lớn đã đạt "mức lớn hơn mức cần thiết", mặc dù giá dầu cọ thô vẫn chưa giảm xuống mức 14.000 rupiah/lít đã được đề ra. Ở một số khu vực, giá dầu ăn vẫn ở mức tương đối cao, nhưng có thể trong những tuần tới giá cả phải chăng hơn.

Thông báo này được đưa ra ngay sau khi các nhà lập pháp Indonesia hối thúc chính phủ nước này, vào ngày 19/5, xem xét lại lệnh cấm xuất khẩu dầu cọ do tác động bất lợi đối với nông dân và người lao động tham gia sản xuất.

Các nhà lập pháp đã trích dẫn cảnh báo từ các nhóm công nghiệp nói rằng sản xuất dầu cọ, một trong những nguồn thu hàng đầu của đất nước, có thể ngừng lại trong những tuần tới khi kho chứa gần hết công suất. Indonesia là nhà sản xuất dầu cọ lớn nhất thế giới. Vào ngày 2/4, chính phủ đã ra lệnh cấm xuất khẩu nhằm giải quyết tình trạng thiếu dầu ăn trong nước và giảm giá thực phẩm. Chính sách mở rộng đối với dầu thô và các sản phẩm tinh chế, và dự kiến ​​sẽ kéo dài cho đến khi giá dầu ăn giảm xuống dưới 14.000 Rp (1 USD) / lít.

Quyết định này được đưa ra như một cú sốc đối với thị trường trong bối cảnh lo ngại rằng lệnh cấm sẽ làm trầm trọng thêm tình trạng lạm phát lương thực toàn cầu, tạo thêm sự không chắc chắn cho một thị trường vốn đã phải chịu những biến động lớn về giá. Chính sách này giống với lệnh cấm xuất khẩu than vào tháng 1/2022, khi chính phủ ngừng xuất khẩu than do nguồn cung trong nước giảm.

Giá của hai mặt hàng này đã tăng trên toàn cầu, nhưng Chính phủ Indonesia muốn chúng ở mức thấp. Chênh lệch lớn giữa giá trong nước và giá mà các công ty có thể nhận được từ thị trường quốc tế đã khuyến khích các công ty này xuất khẩu dầu cọ.

Trước khi ban hành lệnh cấm xuất khẩu, chính phủ đã thực hiện một số sửa đổi quy định từ tháng 1 đến tháng 3. Những điều chỉnh này bao gồm chính sách giá duy nhất, nghĩa vụ giá nội địa và nghĩa vụ thị trường nội địa, giá bán lẻ cao nhất và hỗ trợ tiền mặt trực tiếp. Những chính sách này phần lớn đã không thành công, khiến người dân nghi ngờ về việc chính phủ không cung cấp dầu ăn với giá hợp lý.

Tình hình càng trở nên trầm trọng hơn khi các cuộc biểu tình lan rộng nổ ra ở một số thành phố do sinh viên đứng đầu yêu cầu một giải pháp cụ thể về giá dầu ăn. Mức độ không tin tưởng của công chúng được phản ánh trong một cuộc khảo sát của Indikator Politik Indonesia vào tháng 4 cho thấy 80% số người được hỏi muốn chính phủ cung cấp hàng hóa tiêu dùng có giá cả hợp lý. Nó cũng nhấn mạnh việc giảm đáng kể mức độ tín nhiệm của Tổng thống Widodo từ 71,7% vào tháng 1 xuống còn 59,9% vào giữa tháng 4.

Do sự bất an ngày càng gia tăng của người dân, Chính phủ Jokowi đã thông báo lệnh cấm xuất khẩu, với ý định giảm giá dầu ăn trong thời gian nghỉ lễ Lebaran. Đồng thời cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đảm bảo nguồn cung dầu cọ trong nước. Động thái dân túy này được 66,3% số người được hỏi ủng hộ. Đồng thời, 73,1% tin rằng xuất khẩu dầu cọ sinh lợi là nguyên nhân hàng đầu gây ra tình trạng thiếu hụt trong nước. Chiến lược truyền thông này đã thuyết phục thành công công chúng rằng lệnh cấm xuất khẩu là giải pháp chính xác.

Mức độ tín nhiệm của ông Jokowi đã tăng lên 64,1% vào khoảng thời gian lệnh cấm được công bố, cùng với sự gia tăng niềm tin vào khả năng thực hiện các chính sách đúng đắn của chính phủ. Do Indonesia là một quốc gia đang phát triển, không có gì ngạc nhiên khi mọi người có xu hướng ưu tiên các yếu tố kinh tế hơn các phép đo khác khi đánh giá hoạt động của chính phủ.

Tuy nhiên, cuộc khảo sát mới nhất vào tháng 5 cho thấy mức độ tín nhiệm này đã giảm xuống còn 58,1%, đánh dấu mức thấp nhất trong vòng 6 năm qua. Xu hướng giảm này phản ánh sự không hài lòng của công chúng đối với giá dầu ăn vẫn ở mức cao. Đa số người được hỏi (72,8%) cho rằng, giá dầu ăn vẫn chưa thể chấp nhận được, mặc dù 89,5% tổng số người được hỏi vẫn không ngần ngại ủng hộ chính sách cấm.

Lệnh cấm có khả năng rất lớn tạo ra hỗn loạn trong ngành công nghiệp dầu mỏ địa phương sau khi giá chùm trái cây tươi (TBS) sụt giảm đáng kể lên tới 60% ở một số khu vực kể từ ngày 2/4, dẫn đến khoản lỗ đáng kể lên tới 3,5 nghìn tỷ Rp ( 23.831.500 USD) mỗi tháng cho nông dân Indonesia. Nếu chính phủ bỏ qua tình trạng này, sẽ có hậu quả là tác động lan tỏa đến sự ổn định kinh tế xã hội trong nước khi làn sóng phản đối của nông dân Indonesia đòi chính phủ chấm dứt lệnh cấm đã bắt đầu nổi lên.

Nhưng lệnh cấm xuất khẩu đối với dầu cọ có khả năng ảnh hưởng đến danh tiếng của Indonesia giữa các đối tác thương mại và đầu tư, cũng như các tổ chức quốc tế khác. Lệnh cấm trái với các chính sách kinh tế được thực thi trong bối cảnh thương mại toàn cầu. Trong bối cảnh bất ổn cao do chiến tranh và đại dịch Covid-19, thế giới không cần các quốc gia sản xuất hàng hóa khác tạo ra thêm bất ổn mỗi khi một cú sốc xảy ra trên thị trường nội địa của mình. Lệnh cấm cũng có thể khiến các đối tác thương mại mất niềm tin vào cam kết của Indonesia đối với các hiệp định kinh tế và thương mại khác nhau. Tình hình này cần được các quốc gia khác xem xét vì Indonesia hiện đang giữ chức Chủ tịch G20 và sẽ là Chủ tịch ASEAN vào năm 2023.

Tình trạng khan hiếm dầu ăn và giá cả tăng đột biến không kiểm soát được tiềm ẩn nguy cơ xuất hiện trở lại. Về lâu dài, Chính phủ Indonesia có khả năng điều chỉnh hành vi của các ông trùm dầu cọ, những người đã độc quyền trong ngành dầu ăn. Việc củng cố lại lòng tin của công chúng trong nước là cần thiết. Nhưng Indonesia phải xem xét lại tác động của lệnh cấm, cả trong nước và toàn cầu, đối với môi trường kinh tế và thương mại.