Tổng Bí thư Tô Lâm: Văn hóa xây nên dáng hình của dân tộc, định hình hệ giá trị quốc gia

Sáng 23/8, tại Hà Nội, Tổng Bí thư Tô Lâm dự Lễ kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống ngành Văn hoá (28/8/1945 - 28/8/2025) và có bài phát biểu chỉ đạo quan trọng.

Văn hóa làm ngọn đuốc soi đường cho mọi thắng lợi

Phát biểu tại sự kiện, Tổng Bí thư Tô Lâm cho biết, trong không khí trang trọng, ấm áp, nghĩa tình và tràn đầy tự hào, chúng ta cùng nhau kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống vẻ vang của ngành Văn hóa. 80 năm một chặng đường đầy cảm xúc, đầy khó khăn, gian khổ, hy sinh nhưng rất đỗi vinh quang, đã thể hiện những khát vọng vươn lên của một dân tộc luôn biết lấy văn hóa làm nền tảng tinh thần, làm sức mạnh nội sinh, làm ngọn đuốc soi đường cho mọi thắng lợi.

Ngay từ khi Đảng mới ra đời, trong khói lửa của Cách mạng và dự cảm về tương lai đất nước, Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu đã xác định vị trí đặc biệt của văn hóa. Đề cương về văn hóa Việt Nam năm 1943 đã phác họa một tầm nhìn xa, xác lập ba nguyên tắc lớn: Dân tộc, khoa học, đại chúng; khẳng định văn hóa soi đường cho quốc dân đi, văn hóa là một mặt trận và những người làm văn hóa là chiến sĩ. Ngay từ buổi đầu của chính quyền nhân dân, ngay trong chiến tranh chống Pháp, chống Mỹ, Đảng và Bác đã cử, đã gửi hàng trăm thanh niên trẻ ra nước ngoài học tập về văn hóa, nghệ thuật, thể thao...

Từ đó đến nay, xuyên suốt các kỳ Đại hội, các Nghị quyết, Kết luận, Chỉ thị của Trung ương, của Bộ Chính trị, Ban Bí thư đều nhấn mạnh: Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển; văn hóa là sức mạnh mềm, là “năng lượng gốc” vô tận của dân tộc Việt Nam.

Hiện nay, chúng ta đang xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; đề cao vai trò của con người là trung tâm, chủ thể, là mục tiêu, động lực của phát triển; đang tiến tới phát triển công nghiệp văn hóa, xây dựng thị trường văn hóa lành mạnh; xây dựng môi trường văn hóa, đời sống văn hóa; phát huy hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị gia đình, hệ giá trị con người Việt Nam; phòng, chống suy thoái, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trên lĩnh vực tư tưởng - văn hóa. Cùng với đó, Đảng luôn đặt trọng tâm xây dựng văn hóa trong Đảng, văn hóa trong hệ thống chính trị; xây dựng phong cách nêu gương, liêm chính, tận tụy vì dân; đề cao văn hóa pháp quyền, văn hóa công vụ, văn hóa doanh nghiệp, văn hóa trong kinh doanh.

“Đó là căn cốt để lan tỏa ra xã hội, củng cố niềm tin, tạo đồng thuận, khơi dậy khát vọng phát triển phồn vinh, hạnh phúc. Để văn hóa phải luôn gắn với đời sống chính trị, kinh tế, xã hội; văn hóa phải thẩm thấu vào từng quyết sách, từng công trình, từng con đường, cây cầu, từng cánh đồng, khu công nghiệp, đô thị, làng quê; hiện diện trong nếp nghĩ, cách làm, trong lối ứng xử và phẩm chất của con người Việt Nam. Văn hóa xây nên dáng hình của dân tộc, định hình hệ giá trị quốc gia, bồi đắp hệ giá trị gia đình, hệ giá trị con người Việt Nam thời kỳ mới: Yêu nước, nhân ái, đoàn kết, trung thực, trách nhiệm, sáng tạo, kỷ cương, khát vọng”, Tổng Bí thư bày tỏ.

Tại buổi lễ, Tổng Bí thư Tô Lâm thay mặt lãnh đạo Đảng và Nhà nước trân trọng gửi tới các thế hệ cán bộ ngành Văn hóa, Thông tin, Thể thao, Du lịch; các văn nghệ sĩ, nhà báo, nhà giáo, nhà nghiên cứu, những hạt nhân văn hóa cơ sở, các đội tuyên truyền, đội thông tin lưu động, đoàn văn công, cán bộ thư viện, bảo tàng, di tích; những hướng dẫn viên, doanh nhân du lịch; các huấn luyện viên, vận động viên; cùng hàng triệu người làm công tác văn hóa không chuyên nghiệp nơi thôn xóm, bản làng, tổ dân phố… lời tri ân sâu sắc nhất, lời chúc sức khỏe và thành công.

Tổng Bí thư cho hay, chúng ta mãi mãi khắc ghi những bước chân đầu tiên của các chiến sĩ văn hóa trong cao trào cách mạng, khi mỗi tờ tranh cổ động, mỗi câu hát, mỗi trang báo, mỗi buổi diễn giữa sân đình hay bên bờ ruộng đều biến thành ngọn lửa. Trong Tổng khởi nghĩa giành chính quyền, trong những ngày đầu xây dựng chính quyền cách mạng, chúng ta không thể không ghi ơn những nhà văn hóa lớn đã sáng tác Quốc Kỳ, Quốc Ca, Quốc huy của Nhà nước dân chủ nhân dân; trong kháng chiến chống thực dân, đế quốc, biết bao thế hệ văn nghệ sĩ, cán bộ thông tin, tuyên truyền, cán bộ văn hóa cơ sở đã hóa thân vào nhân dân, mang nhiệt huyết đi khắp núi rừng, đồng bằng, đô thị.

Họ lặn lội khắp mọi vùng miền, “mưa dầm, cơm vắt” giữa chiến hào với bộ đội, với dân công hỏa tuyến, với những chiến dịch quân sự, thắp đèn dầu trong hầm dã chiến, gảy đàn bên bếp lửa, viết những vần thơ, bài hát, vẽ những ký họa từ tiền tuyến, nơi mũi tên hòn đạn; họ làm công tác địch vận bằng văn hóa, đánh địch bằng nhạc cụ, ngòi bút... Nhiều đồng chí đã ngã xuống, đã hiến dâng tuổi trẻ và tài năng, để văn hóa trở thành vũ khí sắc bén, để niềm tin lan tỏa, để ý chí quật cường được nhân lên gấp bội.

Trong hòa bình, kiến thiết, phát triển và đổi mới, văn hóa vẫn là lực lượng xung kích trên mặt trận tư tưởng, tinh thần. Các phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, “Xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”, xây dựng trường học, cơ quan, doanh nghiệp văn hóa… đã góp phần thay đổi diện mạo đời sống. Bao thế hệ cán bộ di sản dầm mưa dãi nắng gìn giữ mái đình, bức hoành phi, từng viên gạch cổ; bao cán bộ thư viện cần mẫn giữa kho sách; bao nghệ sĩ âm thầm tập luyện sau cánh gà sân khấu; bao phóng viên, nghệ sĩ nhiếp ảnh ghi lại những khoảnh khắc tiêu biểu của hơi thở cuộc sống; bao hướng dẫn viên góp những nụ cười cho thương hiệu quốc gia; bao huấn luyện viên, vận động viên đổ mồ hôi và nước mắt để màu cờ sắc áo Việt Nam tung bay trên đấu trường quốc tế.

“Chúng ta nghiêng mình trước anh linh những liệt sĩ, thương binh, bệnh binh của ngành; gửi lời biết ơn tới gia đình, người thân của các thế hệ cán bộ văn hóa. Mỗi đóng góp, mỗi hy sinh đều làm nên ký ức chung, làm nên bức phù điêu sống động của nền văn hóa Việt Nam hiện đại”, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh.

10 nhiệm vụ, giải pháp với ngành Văn hóa

Tại sự kiện, Tổng Bí thư đã nhấn mạnh một số bài học được rút ra trong thực tiễn cách mạng gần một thế kỷ qua.

Thứ nhất, mọi thành tựu văn hóa đều bắt đầu từ việc kiên định đường lối đúng đắn, tôn trọng quy luật văn hóa và đặt con người ở trung tâm. Khi đường lối đúng, cơ chế phù hợp, thì sức sáng tạo của đội ngũ cán bộ làm công tác văn hóa được giải phóng, sức mạnh của cộng đồng được khơi dậy và bừng sáng.

Thứ hai, bản sắc là gốc, hội nhập là cành. Bản sắc giúp ta đứng vững và trường tồn; hội nhập giúp ta nở hoa kết trái và lan tỏa. Bảo tồn và phát triển bổ sung cho nhau trong một thực thể hữu cơ sống động.

Thứ ba, văn hóa muốn nở hoa phải có môi trường lành mạnh và nguồn lực tương xứng. Đầu tư cho văn hóa là đầu tư cho tương lai, cho “mạch nguồn” sức mạnh dân tộc.

Thứ tư, văn hóa chỉ tồn tại vĩnh cửu khi hòa vào đời sống. Mọi chính sách phải hướng tới công chúng, tới cộng đồng, tới từng gia đình, từng khu phố, thôn bản, trường học, cơ quan, doanh nghiệp.

Thứ năm, trong thời đại số, sáng tạo là mạch chủ, đổi mới là phương thức, liên kết là động lực. Kết nối văn hóa với công nghệ, với thị trường, với du lịch, với giáo dục, với đô thị, với nông thôn… giá trị sẽ nhân lên bội phần.

Đất nước ta đang bước vào giai đoạn phát triển mới với mục tiêu trở thành nước phát triển, thu nhập cao theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Bối cảnh thế giới biến động nhanh, phức tạp; cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, đô thị thông minh… đang định hình những chuẩn mực mới; cạnh tranh chiến lược, bùng nổ thông tin, “đấu tranh trên không gian mạng” diễn ra gay gắt; sự thâm nhập của các sản phẩm văn hóa ngoại lai đa dạng, nhiều chiều.

Trong bối cảnh đó, văn hóa càng phải đi trước một bước, soi đường, dẫn dắt, bồi đắp bản lĩnh, củng cố niềm tin, hình thành năng lực mềm quốc gia. Trên tinh thần ấy, Tổng Bí thư đề nghị toàn ngành tập trung thực hiện tốt một số nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu sau đây:

Một là, tiếp tục quán triệt sâu sắc và triển khai toàn diện đường lối, quan điểm của Đảng về văn hóa; đặt văn hóa ngang tầm với kinh tế, chính trị, xã hội; cụ thể hóa bằng chiến lược, quy hoạch, chương trình, dự án có trọng tâm, trọng điểm; bảo đảm nguồn lực tương xứng, cơ chế đột phá, phân cấp, phân quyền rõ ràng; tăng cường giám sát, đánh giá, kiểm tra.

Hai là, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh từ gia đình, nhà trường, xã hội; đề cao vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên; đẩy mạnh giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng số, văn hóa ứng xử; phòng, chống bạo lực gia đình, bạo lực học đường; phát triển văn hóa số văn minh, an toàn; xây dựng cộng đồng văn hóa cơ sở giàu bản sắc, sáng, xanh, sạch, đẹp.

Ba là, bồi dưỡng, trọng dụng, tôn vinh đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ, huấn luyện viên, vận động viên, doanh nhân du lịch, người làm công tác văn hóa ở mọi cấp, nhất là cơ sở. Xây dựng cơ chế đặt hàng, trao giải, hỗ trợ sáng tạo, bảo vệ quyền tác giả, các quyền liên quan; nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho lực lượng văn hóa; khuyến khích tài năng trẻ ; phát hiện, ươm mầm hạt giống sáng tạo từ trường học, câu lạc bộ, thiết chế văn hóa cơ sở.

Bốn là, phát triển công nghiệp văn hóa và kinh tế sáng tạo trở thành trụ cột mới của tăng trưởng; hoàn thiện thể chế thị trường văn hóa, cơ chế tài chính, chính sách thuế, tín dụng, đất đai, đầu tư, dữ liệu; khuyến khích doanh nghiệp văn hóa, khởi nghiệp sáng tạo; phát triển hạ tầng số cho sản xuất, phân phối, tiêu dùng sản phẩm văn hóa; xây dựng cụm, khu công nghiệp sáng tạo, “thung lũng văn hóa” gắn với các đô thị lớn và trung tâm du lịch.

Năm là, bảo tồn, tôn tạo, phát huy di sản gắn với sinh kế cộng đồng và phát triển bền vững. Ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số, trí tuệ nhân tạo trong số hóa di sản, trong trưng bày, biểu diễn, giáo dục; xây dựng thiết chế  “văn hóa số”, “bảo tàng mở”, “nhà hát di động”, “thư viện số” thân thiện với mọi lứa tuổi; phát triển du lịch di sản có trách nhiệm; nuôi dưỡng “tài sản văn hóa sống” là nghệ nhân, nghệ sĩ dân gian.

Sáu là, tạo bứt phá cho thể thao quần chúng và thể thao thành tích cao. Chú trọng giáo dục thể chất trong trường học; phát triển hệ thống câu lạc bộ, không gian thể thao công cộng; nâng cao năng lực khoa học- y  học thể thao; tuyển chọn, huấn luyện vận động viên trẻ theo chuẩn mực hiện đại; mở rộng hợp tác quốc tế; đặt ra mục tiêu cao, bền vững, nhân văn.

Bảy là, tái cấu trúc, nâng cao chất lượng và sức cạnh tranh của du lịch Việt Nam. Phát triển sản phẩm mang bản sắc văn hóa, giàu trải nghiệm; thúc đẩy du lịch thông minh, xanh, sạch, giảm phát thải; kết nối liên vùng, liên ngành; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; siết chặt kỷ cương, chuẩn hóa dịch vụ; xây dựng thương hiệu điểm đến “Việt Nam - vẻ đẹp bất tận, văn hóa tỏa hương”.

Tám là, tăng cường ngoại giao văn hóa, quảng bá hình ảnh quốc gia; chủ động tham gia các mạng lưới sáng tạo quốc tế; tổ chức các sự kiện, liên hoan, festival, tuần văn hóa quy mô khu vực và thế giới; đưa tinh hoa Việt Nam ra thế giới và đưa tinh hoa thế giới về với Việt Nam trên tinh thần hòa bình, hữu nghị, tôn trọng khác biệt, học hỏi lẫn nhau, hòa nhập chứ không hòa tan.

Chín là, đẩy mạnh chuyển đổi số toàn diện trong ngành. Xây dựng cơ sở dữ liệu lớn về di sản, nghệ thuật, thể thao, du lịch; hoàn thiện chuẩn mở, bản đồ số văn hóa; phát triển nền tảng phân phối nội dung số, công cụ bảo vệ bản quyền; ứng dụng phân tích dữ liệu, công nghệ thực tế mở rộng trong bảo tàng, biểu diễn, giáo dục; tăng cường an ninh, an toàn thông tin, đấu tranh chống nội dung độc hại, xuyên tạc.

Mười là, tiếp tục đấu tranh làm thất bại âm mưu “diễn biến hòa bình” trên lĩnh vực tư tưởng, văn hóa; kiên quyết bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng; xây dựng “lá chắn mềm” là hệ giá trị, niềm tin, chuẩn mực xã hội; nâng cao năng lực truyền thông chính sách; chủ động truyền cảm hứng tốt đẹp, nhân rộng gương người tốt, việc tốt.

Truyền thống 80 năm là báu vật tinh thần, nhưng truyền thống chỉ thật sự tỏa sáng khi chúng ta tiếp tục viết tiếp những trang sử mới. Trên mỗi cương vị, mỗi người làm văn hóa hãy mang trong tim ngọn lửa yêu nước, lòng tự trọng nghề nghiệp, ý thức kỷ luật và sự sáng tạo không mệt mỏi. Hãy để mỗi tác phẩm văn học, nghệ thuật, mỗi giải đấu, mỗi sản phẩm du lịch, mỗi không gian văn hóa là một “đại sứ” của chân - thiện - mỹ Việt Nam. Hãy để mỗi quyết định quản lý là một cam kết vì công chúng, vì dòng chảy di sản, vì tương lai con người Việt Nam.