Tổ chức sử dụng thống nhất một bộ sách giáo khoa trên toàn quốc

Chi ngân sách cho giáo dục đạt tối thiểu 20%

Tiếp tục chương trình làm việc tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, sáng 17/11, Chính phủ đã trình Dự thảo Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội để thực hiện đột phá phát triển giáo dục và đào tạo.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho biết, dự thảo Nghị quyết quy định một số cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội để thực hiện đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, cho phép áp dụng khác với quy định của luật hiện hành trong phạm vi, đối tượng và thời hạn xác định. Đồng thời, quy định cơ chế giám sát, đánh giá, tổng kết để làm cơ sở luật hóa sau này. Dự thảo Nghị quyết gồm 11 Điều. 

Trong đó, tại nhóm chính sách về phát triển đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý và nhân lực giáo dục, dự thảo Nghị quyết quy định các chính sách ưu đãi đặc thù, vượt trội cho đội ngũ nhà giáo và nhân viên trong các cơ sở giáo dục; trao thẩm quyền cho Giám đốc Sở trong tuyển dụng, điều động, biệt phái để bảo đảm thống nhất quản lý nhân lực ngành; đồng thời, ban hành cơ chế thu hút, trọng dụng và phát triển nhân lực chất lượng cao trong giảng dạy, nghiên cứu, quản lý.

Nhóm chính sách về đổi mới cơ chế, chương trình và hệ thống giáo dục, dự thảo nghị quyết quy định cơ chế bảo đảm quyền tự chủ toàn diện cho các cơ sở giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp; đổi mới chương trình giáo dục mầm non, phổ thông, đại học và giáo dục thường xuyên; tổ chức sử dụng thống nhất một bộ sách giáo khoa trên toàn quốc; xây dựng hệ thống giáo dục mở, liên thông, thúc đẩy học tập suốt đời và xã hội học tập.

Đối với nhóm chính sách về tài chính, đầu tư và ưu đãi nguồn lực cho giáo dục, dự thảo nghị quyết quy định tỷ lệ chi ngân sách Nhà nước cho giáo dục đạt tối thiểu 20% tổng chi. Trong đó, bảo đảm tỷ lệ chi đầu tư phát triển và ưu tiên cho giáo dục mầm non, phổ thông, vùng khó khăn; ban hành cơ chế tài chính khuyến khích hợp tác công - tư, xã hội hóa; ưu đãi đặc thù về đất đai, thuế, tín dụng cho cơ sở giáo dục công lập và không vì lợi nhuận, bảo đảm công bằng và bền vững trong đầu tư cho giáo dục...

Tại nhóm chính sách về tổ chức và quản trị hệ thống giáo dục, quy định điều khoản chuyển tiếp về sắp xếp tổ chức hệ thống giáo dục; áp dụng một bộ sách giáo khoa thống nhất; chấm dứt hoạt động Hội đồng trường trong cơ sở giáo dục công lập (trừ trường có thỏa thuận quốc tế)...

Bổ sung thêm khoản 5 Điều 7 về miễn phí sách giáo khoa cho học sinh cơ sở giáo dục phổ thông (hoàn thành vào năm 2030) và miễn học phí, giáo trình môn Giáo dục quốc phòng và an ninh tại cơ sở giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp, đồng thời, giao Chính phủ quy định lộ trình, bảo đảm phù hợp với khả năng cân đối ngân sách nhà nước, pháp luật liên quan và yêu cầu bảo đảm công bằng trong tiếp cận giáo dục.

Cùng với đó, dự thảo Nghị quyết quy định những vấn đề đã có quy định nhưng chưa phù hợp. Cụ thể, về thống nhất chương trình, sách giáo khoa và mô hình đào tạo, dự thảo nêu hiện pháp luật chưa cho phép Bộ Giáo dục và Đào tạo quyết định sử dụng một bộ sách giáo khoa thống nhất, dẫn đến thiếu ổn định, tốn kém xã hội. Dự thảo nghị quyết đã bổ sung thẩm quyền này để bảo đảm tính thống nhất, tiết kiệm và hiệu quả. 

Về quản lý, tuyển dụng và sử dụng đội ngũ nhà giáo, thực tiễn cho thấy, thẩm quyền quản lý, tuyển dụng, điều động giáo viên hiện phân tán giữa nhiều cấp, gây chồng chéo, cục bộ và thiếu linh hoạt. 

Dự thảo nghị quyết quy định giao cho Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo thực hiện tuyển dụng, điều động, thuyên chuyển giáo viên mầm non, phổ thông công lập trong phạm vi địa phương, khắc phục tình trạng phân mảnh, thừa thiếu giáo viên cục bộ, bảo đảm quản lý thống nhất, sử dụng hiệu quả nguồn nhân lực, phù hợp chuyên môn và nhu cầu thực tế.

Tạo đà phát triển đột phá giáo dục và đào tạo

Chủ nhiệm Ủy ban Văn hoá và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh cho biết, Ủy ban tán thành sự cần thiết, mục đích, quan điểm xây dựng dự thảo Nghị quyết với những lý do nêu trong Tờ trình của Chính phủ. Việc ban hành Nghị quyết có  đủ cơ sở chính trị, pháp lý và thực tiễn nhằm tạo khung khổ pháp lý, cơ chế, chính sách vượt trội giúp tháo gỡ điểm nghẽn vướng mắc, tạo đà phát triển đột phá giáo dục và đào tạo.

Dự thảo Nghị quyết đã cơ bản thể chế hóa tinh thần Nghị quyết 71; xác lập được một số cơ chế, chính sách tạo tiền đề quan trọng để thực hiện chuẩn hóa, hiện đại hóa giáo dục và đào tạo theo hướng hội nhập. 

Về phát triển nguồn nhân lực ngành giáo dục, Ủy ban cơ bản tán thành với nhiều cơ chế, chính sách quy định tại Điều này. 

Đồng thời, lưu ý Điểm a khoản 1: Quy định về thẩm quyền của Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo trong điều động, thuyên chuyển, biệt phái, bố trí, phân công, thay đổi vị trí việc làm đối với nhà giáo, cán bộ quản lý cơ sở giáo dục và nhân viên trong các cơ sở giáo dục công lập liên quan đến phạm vi từ 2 đơn vị hành chính cấp xã trở lên tại điểm a khoản 1 chưa chặt chẽ, có thể hiểu là "2 xã" cùng địa bàn tỉnh hoặc thuộc 2 tỉnh.

Bên cạnh đó, Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo của một tỉnh không thể thực hiện thẩm quyền này đối với nhân sự giáo dục của một địa phương thuộc cấp tỉnh khác. Vì vậy, đề nghị cân nhắc chỉnh lý, quy định rõ theo hướng giữa các đơn vị hành chính cấp xã trong cùng 1 tỉnh. 

Mặc khác, đề nghị cân nhắc quy định cụ thể cơ chế giám sát, kiểm tra, báo cáo định kỳ bảo đảm minh bạch, công bằng trong tuyển dụng, điều động, thuyên chuyển nhân sự giáo dục, tránh nguy cơ tiêu cực, cục bộ. 

Tiếp tục nghiên cứu, quy định phân cấp, ủy quyền cho cơ sở giáo dục công lập trên địa bàn tỉnh đáp ứng đủ điều kiện, năng lực thực hiện theo quy định được thực hiện tuyển dụng, tiếp nhận nhân sự giáo dục.

Ngoài ra, đề nghị làm rõ quy định các địa phương có điều kiện thì sẽ thực hiện miễn phí sách giáo khoa từ năm học 2026 - 2027 tại khoản 1 để tránh hiểu sai thành ưu tiên cung cấp miễn phí sách giáo khoa trước cho học sinh các địa phương có điều kiện thay vì ưu tiên cho học sinh vùng khó khăn; cân nhắc quy định cơ chế nhà nước khuyến khích thu hút nguồn lực của xã hội và của địa phương có điều kiện hỗ trợ cho địa phương khó khăn để triển khai thực hiện chủ trương này.

Theo Tờ trình dự thảo Nghị quyết, sau hơn 10 năm thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW, giáo dục Việt Nam đạt nhiều thành tựu quan trọng, song đang đối mặt với khủng hoảng mang tính hệ thống. Các “điểm nghẽn” về thể chế, nhân lực, tài chính và hội nhập quốc tế đang cản trở sự phát triển đột phá, bộc lộ sự bất tương thích giữa tầm quan trọng chiến lược của giáo dục với cơ chế quản lý hành chính hiện nay.