Tín dụng đen- 5 giải pháp chặn “vòi bạch tuộc”

Hội nghị "Triển khai các giải pháp mở rộng tín dụng phục vụ sản xuất và tiêu dùng nhằm hạn chế tín dụng đen" được NHNN phối hợp với UBND tỉnh Gia Lai tổ chức sáng nay, 8/3/2019 tại TP. Playku, với sự tham dự của Uỷ viên Trung ương Đảng, Thống đốc NHNN Lê Minh Hưng, ông Dương Văn Trang, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư tỉnh uỷ- Chủ tịch HĐND tỉnh Gia Lai, cùng các bộ, ngành, tổ chức chính trị - xã hội, lãnh đạo UBND và các sở ngành của 8 tỉnh (gồm 5 tỉnh Tây Nguyên và Bình Định, Quảng Nam, Quảng Ngãi), các tổ chức tín dụng (TCTD).

Phát biểu khai mạc, Phó Thống đốc NHNN Đào Minh Tú cho hay: Trong thời gian qua, dưới sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, ngành Ngân hàng đã chủ động triển khai nhiều giải pháp nhằm đáp ứng nhu cầu sản xuất kinh doanh và phục vụ đời sống cho người dân, doanh nghiệp, đặc biệt là khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa nơi dễ bị ảnh hưởng bởi tín dụng đen, song tình trạng tín dụng đen vẫn diễn ra dưới nhiều hình thức tinh vi ảnh hưởng không nhỏ đến tình hình an ninh trật tự.

“Để góp phần ngăn chặn và đẩy lùi nạn tín dụng đen hoành hành, tiếp theo các giải pháp đã đề ra tại Hội nghị trực tuyến ngày 26/12/2018 do NHNN tổ chức, Hội nghị ngày hôm nay các đại biểu đã tiếp tục bàn rất cụ thể cách triển khai các giải pháp nhằm đáp ứng đủ và kịp thời vốn phục vụ sản xuất, nhu cầu tiêu dùng cho người dân”, Phó Thống đốc Đào Minh Tú nhấn mạnh.

Các giải pháp tín dụng cụ thể đã được ngành Ngân hàng đưa ra nhằm hạn chế tình trạng tín dụng đen hiện nay

Tín dụng đen “vượt mặt” ngân hàng

Ông Nguyễn Quốc Hùng, Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế- NHNN cho biết, toàn hệ thống có 78 tổ chức tín dụng (TCTD) tham gia cho vay phục vụ đời sống với dư nợ vay đạt khoảng 1.416.933 tỷ đồng, chiếm 19,65% trong tổng dư nợ tín dụng toàn nền kinh tế, tăng 29,38% so với thời điểm cuối năm 2017, trong đó dư nợ dài hạn chiếm tỷ trọng lớn 78%. Riêng tại khu vực Tây Nguyên, dư nợ cho vay phục vụ đời sống, tiêu dùng đạt 42.282 tỷ đồng, tăng 4,5%. Bên cạnh nguồn vốn tín dụng thương mại, Ngân hàng Chính sách xã hội đang triển khai 19 chương trình tín dụng ưu đãi nhằm đáp ứng nhu cầu vốn sản xuất kinh oanh và tiêu dùng cho hộ nghèo, hộ đồng bào dân tộc thiểu số và các đối tượng chính sách với dư nợ đạt 16.353 tỷ đồng, chiếm 8,7% tổng dư nợ, với gần 525 ngàn hộ gia đình đang còn dư nợ.

Báo cáo của Công an tỉnh Đăk Nông đã chỉ ra, trên địa bàn tỉnh hiện có 186 cơ sở hoạt động kinh doanh dịch vụ cầm đồ (có 165 cơ sở có Giấy phép đang ký kinh doanh), trong đó có 38 cơ sở với 38 đối tượng có biểu hiện hoạt động liên quan đến tín dụng đen. Qua rà soát của Công an tỉnh, phát hiện trên địa bàn có 04 nhóm với 27 đối tượng có biểu hiện nghi vấn hoạt động tín dụng đen. Các đối tượng chủ yếu dùng tờ rơi tiếp thị với nhiều hình thức khuyến mãi hấp dẫn để thu hút người vay như: Vay không cần thế chấp, thủ tục đơn giản, nhận tiền ngay…trên thực tế thì người vay phải trả lãi suất rất cao (từ 282-365%/năm), nhiều trường hợp không có khả năng trả nợ do lãi mẹ đẻ lãi con.

Tuy nhiên, đại diện Vụ Tín dụng của NHNN cũng thừa nhận, mặc dù có đến 78 ngân hàng, công ty tài chính và hàng nghìn quỹ tín dụng nhân dân cơ sở đầu tư tín dụng nhằm đáp ứng nhu cầu vốn phục vụ sản xuất kinh doanh và nhu cầu tiêu dùng đối với người dân, doanh nghiệp, tuy nhiên, thời gian qua tình hình tín dụng đen vẫn diễn biến phức tạp, đặc biệt tại các tỉnh khu vực phía Nam và Tây Nguyên, ảnh hưởng nghiêm trọng đến an ninh và đời sống của người dân.

Nguyên nhân chính của tình trạng này là do đối tượng vay vốn tiêu dùng thường là công nhân các khu công nghiệp, người lao động nghèo, hộ đồng bào dân tộc thiểu số cư trú không ổn định, thu nhập bấp bênh, không chứng minh được khả năng trả nợ nên khó tiếp cận vốn từ các TCTD. Việc cho vay tiêu dùng đối với những đối tượng này hiện chủ yếu được thực hiện bởi các công ty tài chính.

Hầu hết các sản phẩm cho vay phục vụ đời sống của ngân hàng thương mại vẫn yêu cầu phải có tài sản đảm bảo, hoặc cần thời gian để xác nhận bảo lãnh của tổ chức nơi người lao động làm việc, học tập; thủ tục vay vốn phức tạp, nên đã tìm đến các đối tượng cho vay nhanh chóng, thủ tục đơn giản.

Bên cạnh đó, việc nở rộ các công ty cung cấp dịch vụ tài chính tham gia cho vay tiêu dùng với thủ tục đơn giản, nhanh chóng không chỉ “hút” người có nhu cầu tham gia vay vốn mà công tác quản lý nhà nước đối với loại hình này chưa chặt chẽ, dễ dẫn tới các công ty này biến tướng thành các hoạt động cho vay nặng lãi, khiến người vay tiền lâm vào tình cảnh khó khăn khi trả nợ.

Tăng cung tiền và những kiến nghị cụ thể

Theo đại diện một số ngân hàng thương mại, tín dụng cho vay tiêu dùng sẽ được tăng thêm, đồng thời các thủ tục cho vay cũng sẽ được xem xét theo hướng tạo thuận lợi cho người dân.

Ông Trịnh Ngọc Khánh, Chủ tịch HĐTV Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (Agribank) cho hay, dư nợ cho vay tiêu dùng khu vực Tây Nguyên của Agribank đạt gần 15.000 tỷ đồng, chiếm tỷ trọng 21% dư nợ cho vay. Cùng với chương trình tín dụng cho vay tiêu dùng là 5.000 tỷ đồng, Agribank đã ban hành chương trình tín dụng tiêu dùng đối với khách hàng cá nhân, hộ gia đình, trong đó: ưu tiên đối với các mục đích tiêu dùng cấp bách, hợp pháp, tối đa 30 triệu đồng, căn cứ vào mục đích sử dụng vốn, nguồn thu nhập của khách hàng, quy định về giải ngân để áp dụng phương thức cho vay phù hợp, linh hoạt.

“Tuy mới triển khai được hơn 1 tháng nhưng đến nay, Agribank đã thực hiện cho vay tại 43 tỉnh, thành phố với gần 6.000 lượt khách hàng vay vốn tiêu dùng, đời sống (số tiền vay không quá 30 triệu đồng), doanh số cho vay đạt gần 130 tỷ đồng. Trong đó tại khu vực Tây Nguyên đã cho vay gần 700 lượt khách hàng với doanh số cho vay hơn 10 tỷ đồng”, ông Khánh nhấn mạnh.

Theo bà Lê Thị Thanh Nga- Phó tổng giám đốc LienVietPostBank, trong năm 2019, Ngân hàng dự kiến sẽ tiếp tục đẩy mạnh cho vay khu vực Tây Nguyên với gói tín dụng dự kiến 5.000 tỷ cho vay phục vụ sản xuất kinh doanh và tiêu dùng.

Từ những thực tế trong triển khai cho vay tiêu dùng cũng như công tác quản lý tại địa phương, các ngân hàng thương mại, công ty tài chính và một số địa phương đã đưa ra những kiến nghị cụ thể. Đơn cử, ông Nguyễn Đình Đức- Phó tổng giám đốc của Công ty Tài chính HD SAISON đề xuất: NHNN xem xét điều chỉnh quy định về cơ chế và quy chế cho vay đặc thù cho nhóm khách hàng sinh sống tại các khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa còn hạn chế hiểu biết về tài chính thông qua việc sửa đổi, bổ sung Thông tư 39/2016/TT-NHNN quy định về hoạt động cho vay của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài đối với khách hàng và các văn bản liên quan để đảm bảo tính pháp lý và minh bạch.

Đại diện VietinBank, ông Nguyễn Đình Vinh, Phó tổng giám đốc kiến nghị: Chính phủ, NHNN nghiên cứu có chính sách hỗ trợ một phần nguồn vốn, cấp bù lãi suất hoặc cho phép các NHTM được giảm chi phí trích lập dự phòng, giảm chi phí bảo hiểm tiền gửi tính trên số tiền gửi tương ứng với dư nợ cho vay các lĩnh vực ưu tiên nhằm giúp các NHTM giảm áp lực về hiệu quả cho vay, có thêm động lực triển khai các chương trình cho vay lãi suất ưu đãi. Đồng thời NHNN hướng dẫn mức trần lãi suất cho vay theo Bộ luật dân sự 2015 theo hướng không áp dụng đối với hoạt động cho vay của NHTM/Công ty tài chính đối với phân khúc khách hàng vay tài chính tiêu dùng, có thể khống chế 1 mức trần riêng đủ bù đắp rủi ro (khoảng 40%) và yêu cầu TCTD công khai minh bạch về lãi suất cũng như điều kiện vay vốn.

Phó chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng, ông Nguyễn Văn Yên cho biết, trên địa bàn tỉnh có 17 doanh nghiệp đòi nợ thuê và tỉnh đã xử lý thu hồi 7 giấy phép, hiện chỉ có 10 doanh nghiệp hoạt động. Từ năm 2018 UBND tỉnh đã có văn bản ngưng cấp phép cho các công ty đòi nợ thuê trên địa bàn để thực hiện rà soát lại, đến nay chưa cấp mới cho doanh nghiệp nào. “Tín dụng đen liên quan đến vấn đề thủ tục, thời gian cho vay chứ người đi vay không để ý nhiều đến lãi suất. Vì thế, cần cải cách thủ tục vay vốn.

5 giải pháp trọng tâm

Phát biểu chỉ đạo tại hội nghị, Thống đốc NHNN Lê Minh Hưng nhấn mạnh,lý do quan trọng nhất mà NHNN tổ chức hội nghị này tại Tây nguyên và Gia Lai là do những diễn biến về tình hình tín dụng đen tại khu vực này thời gian qua. Ngành ngân hàng đã đi khảo sát, nghe ý kiến của các địa phương và các bộ ngành, đồng thời có nhiều cuộc họp của NHNN với các đơn vị chức năng về vấn đề này nên đã có những giải pháp cụ thể trong việc góp phần đẩy lùi tín dụng đen.

Theo đó, có 5 giải pháp trọng tâm. Thứ nhất, sửa đổi Thông tư 43/2016/TT-NHNN về cho vay tiêu dùng của các công ty tài chính (CTTC) nhằm kiểm soát chặt chẽ hoạt động, tăng cường quản lý Nhà nước về hoạt động của loại hình này thông qua quản lý về qui mô, điều kiện kinh doanh, phạm vi địa bàn hoạt động, khuôn khổ lãi suất,… để ngăn chặn tình trạng và nguy cơ mất an toàn và tiếp tay cho tín dụng đen hoạt động…

Sửa đổi Thông tư 39/2016/TT-NHNN quy định về hoạt động cho vay của TCTD đối với khách hàng để quy định tách bạch hoạt động cho vay phục vụ đời sống và cho vay tiêu dùng cá nhân của các NHTM, tạo điều kiện để các ngân hàng mở rộng cho vay tiêu dùng cá nhân; Nghiên cứu hoàn thiện quy định về cho vay cầm cố bằng sổ tiết kiệm.

Hoàn thiện trình Chính phủ ban hành Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 141/2006/NĐ-CP ngày 22/11/2006 về ban hành Danh mục mức vốn pháp định đối với các tổ chức tài chính vi mô..

Thứ 2, Nghiên cứu, đề xuất Chính phủ ban hành Nghị định thay thế Quyết định 28/2015/QĐ-TTg ngày 21/7/2015 về tín dụng đối với hộ mới thoát nghèo (kết thúc thực hiện năm 2020) theo hướng mở rộng đối tượng cho vay trong đó có cho vay tiêu dùng

Thứ 3,Nắm sát hoạt động cho vay phục vụ sản xuất kinh doanh, tiêu dùng của các TCTD, đảm bảo hoạt động ngân hàng đáp ứng kịp thời nhu cầu tín dụng phục vụ phát triển kinh tế xã hội của địa phương và nhu cầu tiêu dùng của người dân.

Thứ 4, Phối hợp với Bộ Công an, các bộ, ngành liên quan, chính quyền địa phương và các tổ chức chính trị xã hội đẩy mạnh công tác truyền thông để người dân nắm bắt đầy đủ thông tin về chủ trương của Đảng, Nhà nước, quy định của ngành ngân hàng về các chương trình chính sách tín dụng, cách thức tiếp cận vốn vay; đồng thời cảnh báo các thủ đoạn của các đối tượng, tổ chức cho vay nặng lãi cũng như những hệ lụy nặng nề mà tín dụng đen gây ra.

Thứ 5, các TCTD cần tiếp tục quyết liệt triển khai sách tín dụng phục vụ phát triển nông nghiệp nông thôn theo Nghị định 55, Nghị định 116 và hướng dẫn của NHNN tại Thông tư 10 và Thông tư 25 để người dân nhanh chóng được hưởng những chính sách ưu đãi vừa được Chính phủ sửa đổi, bổ sung trong năm 2018;

Ngân hàng Agribank tiếp tục đẩy mạnh triển khai chương trình tín dụng cho vay tín chấp 5.000 tỷ đồng để đáp ứng kịp thời các nhu cầu vốn cấp bách của người dân. NHCSXH phối hợp với các đơn vị thuộc NHNN trong qúa trình xây dựng Nghị định của Chính phủ về cho vay tiêu dùng đối với các hộ mới thoát nghèo

Cải cách thủ tục hành chính trong hoạt động tín dụng, ngân hàng, cải tiến quy trình, thủ tục cho vay; mở rộng mạng lưới hoạt động ở những địa bàn có mạng lưới hoạt động ngân hàng chưa tương xứng với nhu cầu tiếp cận tín dụng, dịch vụ ngân hàng của người dân, nhất là những địa bàn đang là điểm nóng về tín dụng đen.