Tiết lộ số lượng tài sản của Nga bị đóng băng ở EU vì cuộc chiến Ukraine

Thống kê của EU cho biết các nước Liên minh châu Âu, dẫn đầu là Bỉ và Luxembourg, đã đóng băng 18,9 tỷ euro tài sản thuộc về các nhà tài phiệt Nga và các tổ chức bị trừng phạt do cuộc chiến ở Ukraine. Bỉ dẫn đầu với 3,5 tỷ euro bị phong tỏa, tiếp theo là Luxembourg với 2,5 tỷ euro, Ý với 2,3 tỷ euro và Đức với 2,2 tỷ euro. Ireland, Áo, Pháp và Tây Ban Nha là những thành viên khác của khối 27 quốc gia đã đóng băng hơn 1 tỷ euro mỗi nước, theo dữ liệu được công bố vào ngày 25/11.

Liên minh châu Âu đã liên tục áp đặt các làn sóng trừng phạt chưa từng có đối với nền kinh tế Nga kể từ khi Moscow tiến hành cuộc chiến ở Ukraine vào tháng 2. Trong khi một số quốc gia EU đã báo cáo số tiền lớn được nhắm mục tiêu, những quốc gia khác đang bị tụt lại phía sau. Malta, một quốc gia đã thực hiện chương trình "hộ chiếu vàng" gây tranh cãi cho các nhà đầu tư giàu có bao gồm cả người Nga, đứng cuối danh sách, với 146.558 euro bị đóng băng. Hy Lạp đứng thứ hai với 212.201 euro.

Tổng cộng, 1.241 cá nhân và 118 tổ chức của Nga có thể bị đóng băng tài sản và cấm nhập cảnh vào Liên minh châu Âu vì vai trò của họ trong cuộc xung đột ở Ukraine. Cơ quan điều hành của EU ngày 8/12 đã viết thư cho các quốc gia thành viên để nhắc nhở họ rằng việc đóng băng tài sản của các cá nhân và tổ chức bị trừng phạt là bắt buộc, cũng như việc cung cấp dữ liệu về họ. Tuy nhiên, thông tin được cung cấp và tần suất cập nhật vẫn không đồng đều giữa các quốc gia thành viên. Liên minh châu Âu hiện đang cân nhắc các đề xuất về cách sử dụng tài sản bị đóng băng của Nga để giúp chi trả cho việc tái thiết Ukraine.

Liên minh châu Âu đã hướng đến mặt pháp lý để buộc Moscow phải trả một số thiệt hại do cuộc chiến ở Ukraine gây ra, cụ thể là muốn tái đầu tư các tài sản nhà nước bị phong tỏa của Nga và tịch thu hàng hóa của những cá nhân bị trừng phạt bị bắt khi cố lách các hạn chế. Nhưng khi nói đến tài sản công của Nga, con đường phía trước không hề dễ dàng, sau khi Ủy ban châu Âu đưa ra các lựa chọn muốn thảo luận với các đối tác quốc tế trong những tháng tới. Mặc dù động thái này có sức hấp dẫn đối với những người ủng hộ, nhưng đó không phải là một cách dễ dàng để kiếm đủ tiền cho Kyiv.

Hàng tỷ tài sản bị đóng băng chưa được khai thác. Sau cuộc chiến toàn diện vào Ukraine, EU cùng với các đồng minh phương Tây đã áp đặt các biện pháp trừng phạt với quy mô chưa từng có đối với Moscow. Tài sản nhà nước của Nga tại EU - ví dụ như tiền gửi ngân hàng trung ương - cũng như tài sản của các cá nhân bị trừng phạt đã bị đóng băng. Biệt thự và du thuyền của những người Nga giàu có đã bị thu giữ, mặc dù không bị tịch thu và bán tháo, trên khắp EU. Đến nay, Ủy ban châu Âu ước tính rằng tài sản tư nhân thuộc sở hữu của Nga trị giá khoảng 19 tỷ euro (khoảng 20 tỷ USD) đã bị đóng băng. Tổng số tài sản nhà nước của Nga bị đóng băng trong khối hiện chưa được xác định, nhưng 300 tỷ euro dự trữ của ngân hàng trung ương Nga đã bị bất động trên tất cả các quốc gia EU và G7.

Tài sản chỉ đơn giản là bị đặt dưới các biện pháp trừng phạt của EU không dẫn đến tịch thu, xử lý hàng hóa vĩnh viễn. Do đó, hiện tại, hàng tỷ tài sản nằm ngoài tầm với của chủ sở hữu, nhưng chúng cũng chưa được khai thác cho bất kỳ ai khác. Bất kỳ ai bị loại khỏi danh sách trừng phạt đều có thể lấy lại tài sản của mình. Những lời kêu gọi tìm cách sử dụng số tiền đóng băng để giúp Ukraine tái thiết ngày càng lớn hơn trong những tháng gần đây.

Vào tháng 9, Ngân hàng Thế giới ước tính rằng hóa đơn sửa chữa của Ukraine đã lên tới 350 tỷ euro và ngày 30/11, Ủy ban Châu Âu cho biết con số này là gần 600 tỷ euro. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen tuyên bố sẽ đảm bảo rằng Nga phải trả giá cho sự tàn phá mà nước này đã gây ra bằng các quỹ bị đóng băng của các nhà tài phiệt và tài sản của ngân hàng trung ương. Ủy ban châu Âu đã lưu hành một "phiếu lựa chọn" giữa các quốc gia thành viên EU, đưa ra một số khả năng, phù hợp với yêu cầu từ 27 nước.

Cơ quan hành pháp của EU đã tranh luận về việc thiết lập một cơ cấu, lý tưởng là ở phạm vi quốc tế, để quản lý các quỹ công bị phong tỏa của Nga để có thể được đầu tư thuận lợi hơn, với số tiền thu được sẽ dùng để tái thiết Ukraine. Kế hoạch này đặc biệt áp dụng cho tài sản lưu động của các công ty nhà nước và ngân hàng trung ương Nga, như phiếu lựa chọn đã đề ra. Tài sản vẫn sẽ được trả lại sau khi lệnh trừng phạt được dỡ bỏ, chẳng hạn như trong trường hợp đạt được thỏa thuận hòa bình được coi là thỏa đáng cho tất cả, điều có thể tạo đòn bẩy cho Kyiv trong các cuộc đàm phán trong tương lai.

Nhưng như chuyên gia Nicolas Veron, một thành viên của tổ chức tư vấn Bruegel có trụ sở tại Brussels và Viện Kinh tế Quốc tế Peterson ở Washington, chỉ ra, ý tưởng này đang gây tranh cãi. Cần phải rất thận trọng và tính hợp pháp quốc tế. Đó là tất cả về niềm tin vào hệ thống ngân hàng quốc tế. Tiền gửi của ngân hàng trung ương Nga ở nước ngoài "thuộc về nhà nước Nga và xa hơn nữa là thuộc về người dân Nga". Có một nguyên tắc chung là các ngân hàng trung ương không nên bị chi phối bởi chính trị ngắn hạn. Đề xuất của Ủy ban dường như cho phép quỹ thực hiện các khoản đầu tư rủi ro hơn với số tiền này sẽ mang lại nhiều lợi nhuận hơn. Nhưng như mọi khi, lợi nhuận càng cao thì rủi ro càng cao.

Một số chuyên gia pháp lý và các quan chức đã bày tỏ sự nghi ngờ trong quá khứ. Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen trước đây đã chỉ ra rằng Washington không có thẩm quyền pháp lý để thu giữ tài sản của ngân hàng trung ương Nga.

Tuy nhiên, ngày càng có nhiều mối quan tâm quốc tế về việc liệu một động thái như vậy có khả thi hay không và dựa trên cơ sở pháp lý nào. Ủy ban EU cũng có kế hoạch giúp việc lấy một số tài sản tư nhân trị giá 19 tỷ euro trở nên dễ dàng hơn.

Ngày 2/12, Ủy ban đã chính thức đề xuất liệt kê việc trốn tránh các biện pháp trừng phạt là một tội ác trong toàn khối. Với đề xuất này, EU sẽ đóng những lỗ hổng này và đảm bảo rằng các biện pháp hạn chế của EU được thực thi tốt. Những nỗ lực lách lệnh trừng phạt của EU bằng cách chuyển tiền, thay đổi chủ sở hữu hoặc che giấu tài sản sẽ là một tội ác ở tất cả các quốc gia thành viên EU và có thể bị phạt tù. Đối với các công ty, hình phạt có thể lên tới 5% doanh thu toàn cầu. Tuy nhiên, như phiếu lựa chọn đặt ra, "luôn cần có mối liên hệ với các hoạt động tội phạm để tịch thu tài sản." Hơn nữa, cải cách sẽ không áp dụng hồi tố. Vì vậy, nó sẽ chỉ nhắm mục tiêu các hoạt động đã cam kết sau khi có hiệu lực. Nói cách khác, đây không phải là cách để tự động “tháo băng” 19 tỷ euro tài sản bị đóng băng, mặc dù nó có thể tạo điều kiện thuận lợi cho một số vụ tịch thu.