Thương vụ Việt Nam tại Philippines: Giữ vững thị trường truyền thống để ổn định hoạt động xuất khẩu gạo

Thị trường tiềm năng cho hàng Việt

Chiều ngày 19/12, tại Tokyo (Nhật Bản), tham luận tại Hội nghị Tham tán thương mại, Trưởng Cơ quan Thương vụ khu vực thị trường châu Á - châu Phi về hoạt động xuất khẩu gạo sang thị trường truyền thống Philippines, ông Phùng Văn Thành - Tham tán Thương mại, Thương vụ Việt Nam tại Philippines cho biết, Việt Nam và Philippines là đối tác thương mại quan trọng của nhau tại Đông Nam Á.

Hiện nay, Philippines là đối tác thương mại lớn thứ 6 trong ASEAN và lớn thứ 16 trên thế giới của Việt Nam và là nước nhập khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam.

Trong những năm gần đây, xuất khẩu gạo của Việt Nam sang Philippines luôn chiếm từ trên 40% đến 45% trong tổng lượng và tổng kim ngạch xuất khẩu gạo của Việt Nam trên toàn thế giới. Vì vậy, việc giữ vững thị trường xuất khẩu truyền thống Philippines sẽ góp phần duy trì sự ổn định xuất khẩu gạo của Việt Nam.

Phân tích cụ thể về thị trường Philippines, ông Phùng Văn Thành cho biết, Philippines có dân số lớn, GDP hàng năm khoảng 400 tỷ USD và thu nhập đầu người khoảng 3.500 USD. Xã hội có sự phân hóa, nhu cầu tiêu dùng hàng hóa, dịch vụ đa dạng, không đòi hỏi qua cao hay quá khắt khe trong tiêu thụ, thị hiếu tiêu dùng có nhiều nét tương đồng với Việt Nam nên các loại hàng hóa của Việt Nam cơ bản phù hợp với thị trường Philippine và dễ được chấp nhận.

Ngoài ra, Philippine có lượng kiều hối lớn, trong khi xu hướng tiêu dùng hơn tiết kiệm. Nhu cầu tiêu dùng lớn nhưng sản xuất trong nước hạn chế, phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu nên áp lực mở cửa thị trường cho các loại hàng hóa nhập khẩu, đặc biệt là thị trường các sản phẩm lương thực.

Kim ngạch xuất nhập khẩu hàng năm của Philippines khoảng 200 tỷ USD, chủ yếu nhập khẩu. Năm 2021, nhập siêu 42,2 tỷ USD, năm 2022 nhập siêu 58,4 tỷ USD, nhập siêu 52,42 tỷ USD, trong đó khoảng 5 tỷ USD nhập khẩu từ Việt Nam.

Ông Phùng Văn Thành nhấn mạnh, những đặc điểm nêu trên và khoảng cách địa lý gần đã làm cho Philippines trở thành thị trường có nhiều tiềm năng cho các sản phẩm hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam. Các doanh nghiệp Việt Nam tham gia thị trường Philippines sẽ có nhiều thuận lợi, đặc biệt Philippines là thị trường nói tiếng Anh.

Liên quan đến hoạt động giao thương giữa hai quốc gia, Tham tán thương mại Phùng Văn Thành nêu rõ, hiện có khoảng gần 40 mặt/ngành hàng của Việt Nam xuất khẩu sang Philippines; trong đó có những mặt/ngành hàng quan trọng như nông sản, thủy sản, hải sản, bánh kẹo, thức ăn chăn nuôi, xi măng, sắt thép, vật liệu xây dựng, hàng dệt may, da giày, máy móc, thiết bị... Về nông sản, đặc biệt mặt hàng gạo, luôn chiếm tỉ trọng lớn trong cơ cấu sản phẩm xuất khẩu sang thị trường Philippines.

Năm 2022, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu giữa Việt Nam với Philippines đạt trên 7,8 tỷ USD. Trong đó, Việt Nam xuất khẩu 5,1 tỷ USD, nhập khẩu 2,7 tỷ USD, xuất siêu trên 2,4 tỷ USD.

Năm 2023, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu giữa hai nước đạt 7,8 tỷ USD. Trong đó, xuất khẩu 5,15 tỷ USD, nhập khẩu 2,65 tỷ USD, xuất siêu 2,5 tỷ USD.

Trong 10 tháng năm 2024, xuất khẩu đạt trên 5,22 tỷ USD, tăng 23,9% so với cùng kỳ năm trước. Nhập khẩu đạt trên 2,08 tỷ USD. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đạt trên 7,3 tỷ USD, bằng 93,6% so với tổng kim ngạch năm trước.

Kết quả tích cực này cùng với hoạt động xuất nhập khẩu giữa hai bên không ngừng tăng cao trong hai tháng cuối năm có thể dự báo tổng kim ngạch xuất nhập khẩu giữa Việt Nam và Philippines trong năm 2024 sẽ lần đầu tiên vượt mức 8 tỷ USD, đạt khoảng 8,5 tỷ USD, trong đó xuất siêu trên 3 tỷ USD.

Dù vậy, ông Phùng Văn Thành vẫn cho rằng, kim ngạch thương mại hai bên còn khiêm tốn so với tiềm năng, cơ cấu ngành hàng của Việt Nam xuất khẩu sang Philippines còn ít, chủ yếu là hàng nông sản, vì vậy, cần mở rộng cơ cấu mặt hàng xuất khẩu (đã bước đầu thành công với sản phẩm vác xin, xe ô tô điện).

Gạo - mặt hàng xuất khẩu chủ lực sang Philippins

Đáng chú ý, thông tin về hợp tác thương mại gạo giữa Việt Nam và Philippines, Tham tán thương mại Phùng Văn Thành cho biết, Philippines là quốc gia sản xuất lúa gạo nhưng sản xuất trong nước không đáp ứng nhu cầu nên Philippines là nước nhập khẩu gạo lớn. Hàng năm tùy thuộc vào điều kiện thời tiết, Philippines sản xuất khoảng trên 19 triệu đến 20 triệu tấn thóc (năm 2023 lần đầu tiên đạt 20,06 triệu tấn thóc), tương đương khoảng 12,5 đến 13,5 triệu tấn gạo. Cụ thể, năm 2021 đạt 19,96 triệu tấn, năm 2022 đạt khoảng 19,75 triệu tấn, năm 2023 đạt 20,06 triệu tấn).

Dù vậy, nhu cầu tiêu thụ gạo hàng năm khoảng 14,5 đến 15 triệu tấn. Nhu cầu dự trữ tối thiểu đủ lương thực cho 30 ngày đảm bảo an ninh lương thực khoảng từ 1 đến 1,5 triệu tấn. Tổng nhu cầu hàng năm khoảng từ 15,5 đến 16,5 triệu tấn. Hàng năm Philippines phải nhập khẩu trên 3 triệu đến trên 4 triệu tấn gạo.

Trước năm 2019, Philippines mua gạo theo cơ chế liên chính phủ G2G, gạo Việt Nam phải cạnh tranh với gạo Thái Lan tại thị trường Philippines. Kể từ năm 2019, khi Philippines ban hành và thực thi Luật về tự do hóa thương mại gạo, theo đó dỡ bỏ hạn ngạch nhập khẩu và cho phép các chủ thể tự do tham gia xuất nhập khẩu và phân phối gạo thì gạo của Việt Nam đã chiếm lĩnh thị trường Philippines và trở thành nhà cung ứng gạo quan trọng, chiếm vị trí số 1 tại Philippines.

Năm 2020, gạo xuất khẩu sang Philippines đạt trên 2,2 triệu tấn, kim ngạch xuất khẩu lần đầu tiên vượt mốc 1 tỷ USD.

Năm 2022, lượng và kim ngạch xuất khẩu lần lượt đạt 3,214 triệu tấn và trên 1,5 tỷ USD, chiếm khoảng 85% tổng lượng gạo nhập khẩu của Philippines. Xuất khẩu sang Philippines chiếm tới 45% về lượng và khoảng 43% về kim ngạch trong tổng lượng và kim ngạch xuất khẩu gạo của Việt Nam.

Năm 2023, xuất khẩu gạo sang Philippines đạt 1,75 tỷ USD, đạt 3,150 triệu tấn, chiếm trên 80% lượng gạo nhập khẩu của Philippines.

Trong 10 tháng năm 2024, Philippines nhập khẩu 3,68, trong đó, nhập khẩu từ Việt Nam 2,91 triệu tấn. Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam, hết tháng 11 năm 2024, gạo xuất sang Philippines khoảng 3,6 triệu tấn (số liệu chưa chính thức).

Dự báo năm 2024, Philippines sẽ nhập khẩu trên 4 triệu đến 4,5 triệu tấn gạo, từ Việt Nam khoảng trên 3,5 triệu tấn.

Lợi thế của gạo Việt Nam tại thị trường Philippines

Hiện nay, gạo Việt Nam đang có nhiều lợi thế khi xuất khẩu sang thị trường Philippines.

Thứ nhất, doanh nghiệp Việt Nam đã có quan hệ bạn hàng lâu năm với các nhà nhập khẩu gạo của Philippines, đã tạo được uy tín, lòng tin trong xuất khẩu gạo với các bạn hàng Philippines.

Thứ hai, gạo của Việt Nam có phẩm cấp chất lượng vừa phải, phù hợp với thị hiếu, thói quen tiêu dùng, đáp ứng được nhu cầu đa dạng của người dân Philippines, từ số lượng lớn dân số có thu nhập trung bình và thấp cho đến các tầng lớp giàu có, giá cả phải chăng nên có tính cạnh tranh.

Thứ ba, nguồn cung gạo của Việt Nam ổn định cả về số lượng và giá cả, có thể đáp ứng được nhu cầu nhập khẩu hàng năm của Philippines.

Trong thời gian tới, để giữ vững thị trường xuất khẩu gạo truyền thống Philippines nhằm ổn định xuất khẩu gạo của Việt Nam, Thương vụ Việt Nam tại thị trường Philippines xác định, Philippines là thị trường tiềm năng cho các sản phẩm hàng hóa của Việt Nam, bên cạnh việc tìm cách mở rộng cơ cấu sản phẩm, ngành hàng và gia tăng kim ngạch xuất khẩu vào thị trường Philippines, nhiệm vụ trọng tâm vẫn là giữ vững thị trường xuất khẩu gạo truyền thống Philippines nhằm ổn định xuất khẩu gạo của Việt Nam, tiếp tục củng cố và giữ vững vị thế số 1 xuất khẩu gạo của Việt Nam tại thị trường Philippines.

Trong thời gian qua, thực hiện chỉ đạo của Lãnh đạo Bộ, Vụ Thị trường và các cơ quan trong Bộ, liên quan tới mặt hàng gạo, Thương vụ Philippines luôn:

Một là, xác định Philippines sẽ tìm mọi cách để giảm phụ thuộc hoặc có thể gây tổn hại tới xuất khẩu gạo của Việt Nam nên Thương vụ luôn bám sát địa bàn, thu thập thông tin, kịp thời nắm bắt những diễn biến và động thái chính sách mới, những thay đổi chính sách của nước sở tại liên quan tới mặt hàng gạo để kịp thời thông tin, báo cáo, đề xuất biện pháp, giải pháp tháo gỡ vướng mắc hoặc các biện pháp chính sách:

Tháng 8 năm 2022, đã báo cáo kịp thời việc Philippines trì hoãn thông quan xuất khẩu gạo để Bộ Công Thương có công hàm, cử đoàn công tác sang làm việc. Kết quả là Philippines đã ngay lập tức thông quan, giải phóng hàng cho doanh nghiệp Việt Nam.

Tháng 9/2023, kịp thời báo cáo và có đánh giá và nhận định cụ thể về việc Philippines áp dụng giá trần bán lẻ gạo, trong đó đưa ra nhận định chính xác về tính hiệu lực, hiệu quả và thời gian áp dụng.

Năm 2023 và 2024, kịp thời phân tích, đánh giá khả năng tác động của Lệnh cấm xuất khẩu gạo và việc dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu của Ân Độ đến thương mại gạo giữa Việt Nam và Philippines.

Năm 2024, kịp thời nắm bắt và báo cáo về các động thái của Philippines liên quan tới việc cắt giảm thuế nhập khẩu (35% về 15%), việc sửa Luật gạo khôi phục thẩm quyền của cơ quan Lương thực quốc gia NFA trong việc bình ổn thị trường gạo.

Hai là, kiến nghị chính sách - Thương vụ đã phối hợp cùng Vụ Thị trường xây dựng dự thảo MOU gạo với Philippines để Bộ trưởng đại diện Chính phủ ký với Philippines trong chuyến thăm của Tổng thống Philippines Marcos đến Việt Nam. Ngoài ra, Thương vụ cũng tham vọng thực hiện “Báo cáo nghiên cứu sản xuất và tiêu thụ lúa gạo trên thế giới và tại Philippines, định hướng cho Việt Nam", tuy nhiên việc này sẽ mất thời gian.

Ba là, tăng cường các hoạt động giới thiệu, quảng bá các sản phẩm gạo Việt Nam thông qua các hội trợ, triển lãm, tuần hàng, các hội nghị xúc tiến thương mại gạo. Tháng 9/2022 và tháng 11/2024 đã phối hợp cùng Hiệp hội Lương thực Việt Nam và các đơn vị của Bộ Công Thương tổ chức thành công Hội nghị xúc tiến thương mại gạo với sự tham gia của đông đảo doanh nghiệp hai nước, hiệu quả và thiết thực. Ngoài ra,các sản phẩm gạo của Việt Nam được thương vụ trưng bày, giới thiệu, quảng bá tại rất nhiều hội chợ, triển lãm tại Philippines.

Bốn là, tăng cường hỗ trợ các doanh nghiệp kết nối tìm kiếm đối tác bạn hàng tin cậy, hỗ trợ các đoàn doanh nghiệp, hiệp hội doanh nghiệp sang tìm hiểu thị trường, xúc tiến thương mại và làm việc với các đối tác, bạn hàng và các cơ quan có liên quan.

Năm là, tư vấn hoặc hỗ trợ, tháo gỡ vướng mắc, rào cản cho các doanh nghiệp và đấu tranh bảo vệ doanh nghiệp xuất khẩu trong nước.

Để hoàn thành được nhiệm vụ đặt ra, trong thời gian qua, Thương vụ Việt Nam tại Philippines luôn nhận được sự chỉ đạo kịp thời, sát sao và sự động viên, khích lệ của Bộ trưởng, các đồng chí Lãnh đạo Bộ, Vụ Thị trường châu Á - châu Phi và sự hỗ trợ, phối hợp của các đơn vị trong Bộ Công Thương cũng như các cơ quan liên quan.