Thương mại điện tử xuyên biên giới: Công nghệ mở lối cho doanh nghiệp

Chiều 8/10, trong khuôn khổ Đại hội Hiệp hội Giao nhận Vận tải Quốc tế (FIATA) diễn ra Phiên thảo luận số 2 với chủ đề “Logistics cho thương mại điện tử xuyên biên giới - Xu hướng và giải pháp tối ưu”.

Việt Nam nâng chuẩn thương mại điện tử, thúc đẩy logistics toàn cầu

Sự bùng nổ thương mại điện tử xuyên biên giới đang tạo nhu cầu lớn về các giải pháp logistics nhanh chóng, linh hoạt và hiệu quả. Người tiêu dùng toàn cầu ngày càng kỳ vọng tốc độ giao hàng cao, chi phí hợp lý và trải nghiệm mua sắm liền mạch, biến logistics trở thành yếu tố then chốt quyết định năng lực cạnh tranh.

Tại phiên thảo luận số 2, các chuyên gia và doanh nghiệp logistics chia sẻ xu hướng mới, từ công nghệ, quản lý hải quan đến hạ tầng giao nhận quốc tế, cùng các giải pháp giúp doanh nghiệp khai thác hiệu quả thị trường toàn cầu.

Theo ông Dereje Derero, Giám đốc Dịch vụ hàng hóa và hậu cần Ethiopia tại Ethiopian Airlines, thương mại điện tử dự kiến tăng mạnh và tác động sâu rộng đến giao nhận toàn cầu, mở ra cơ hội cho hãng hàng không và đối tác quốc tế phát triển mạng lưới logistics an toàn, hiệu quả và đáng tin cậy. Tuy nhiên, ông cũng cảnh báo về thách thức bảo mật, nhấn mạnh mục tiêu phát triển thương mại điện tử an toàn và đáng tin cậy.

Tại phiên thảo luận, đại diện một tập đoàn logistics quốc tế cho biết, chi phí logistics hiện chiếm 30% giá bán sản phẩm trung bình. Khi vượt 30 - 50%, nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ phải rời thị trường hoặc dịch chuyển chuỗi cung ứng sang khu vực khác để giảm chi phí. Tại Việt Nam, với khoảng 3 triệu đơn hàng/ngày, nhu cầu tối ưu hóa chi phí logistics càng cấp thiết để nâng cao sức cạnh tranh cho doanh nghiệp nội địa.

Theo ông Steve Wang, Tổng Giám đốc FAR International Holdings Group, thương mại điện tử xuyên biên giới phải tuân thủ quy định của các quốc gia thành viên Liên Hợp Quốc, mỗi quốc gia có hệ thống pháp lý và thủ tục riêng. Việt Nam là điển hình khi ban hành Nghị định số 85/2021/NĐ-CP, sửa đổi Nghị định số 52/2013/NĐ-CP về thương mại điện tử.

Việc triển khai Nghị định 85/2021/NĐ-CP góp phần duy trì trách nhiệm giải trình của nền tảng, minh bạch thông tin bán hàng và hậu mãi, đồng thời bảo vệ người tiêu dùng mà không làm phức tạp hóa hoạt động kinh doanh. Các nền tảng thương mại điện tử có 24 giờ để gỡ sản phẩm vi phạm và tuân thủ chính sách đổi trả tiêu chuẩn. Những quy định này sẽ được tích hợp vào dự thảo Luật Thương mại điện tử mới, dự kiến trình Quốc hội phê duyệt trong tháng 10, mở ra khuôn khổ pháp lý cho thương mại điện tử tương lai.

Cũng theo ông Steve Wang, thương mại điện tử trên nhiều thị trường cũng gặp thách thức về văn hóa, hạ tầng và thói quen tiêu dùng. Ví dụ, tại Jordan, 35% thanh toán thực hiện khi nhận hàng, trong khi tại Trung Quốc, phương thức này gần như không còn. 

Việt Nam đang đối mặt với khoảng cách cơ sở hạ tầng, gây thách thức cho phát triển logistics và thúc đẩy thương mại điện tử. Để giải quyết vấn đề này, Chính phủ, Bộ Công Thương, các bộ ngành và doanh nghiệp đã triển khai nhiều sáng kiến đồng bộ.

Theo bà Lại Việt Anh, Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), trong khi Chính phủ tập trung đầu tư hạ tầng, các bộ, ngành chú trọng xây dựng dữ liệu, tiêu chuẩn và nền tảng thương mại điện tử....

Khối tư nhân cũng đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối hàng trăm nhà cung cấp từ khâu đầu đến khâu cuối, tạo trải nghiệm mua hàng liền mạch và tối ưu hóa chuỗi cung ứng. Bên cạnh đó, các cơ chế hỗ trợ tài chính và hợp tác giữa các bên giúp triển khai hiệu quả các dự án thương mại điện tử và logistics, tăng khả năng kết nối quốc tế.

Với sự phối hợp công - tư, Việt Nam hướng tới xây dựng một hệ thống logistics hiện đại, hiệu quả. Đồng thời, mở rộng thương mại điện tử xuyên biên giới, tạo điều kiện để doanh nghiệp trong nước vươn ra thị trường quốc tế.

Tối ưu hóa hậu cần và công nghệ

Một vấn đề quan trọng là chi phí trả lại hàng - nhà cung cấp dịch vụ hậu cần, cơ quan quản lý hay nền tảng chịu trách nhiệm. Theo kinh nghiệm thực tiễn, trách nhiệm này cần được chia sẻ từ đầu. Nền tảng đảm nhận chức năng khởi chạy, nhà cung cấp dịch vụ hậu cần vận chuyển và xử lý hàng hóa, trong khi cơ quan quản lý giám sát quy trình trả lại, phân phối hoặc hoàn tiền. Sự hợp tác chặt chẽ giữa ba bên giúp giảm chi phí và nâng cao biên lợi nhuận.

Ông Tracy Hackshaw, chiến lược gia cao cấp về kinh tế số - Liên minh Bưu chính quốc tế (UPU), chia sẻ kinh nghiệm, khi tách các mô hình chi phí phức tạp khỏi hệ thống tích hợp, doanh nghiệp nhỏ vận hành thương mại điện tử nhanh và hiệu quả hơn. Giải pháp này cung cấp khả năng hiển thị và theo dõi đầy đủ, đồng thời duy trì cửa sổ dịch vụ linh hoạt, giúp doanh nghiệp tối ưu hóa chuỗi cung ứng mà không gánh toàn bộ chi phí như các nhà tích hợp lớn.

Trong khi đó, theo ông Steve Wang, việc chia sẻ dữ liệu là vấn đề nhạy cảm, vì khách hàng thường không muốn tiết lộ thông tin. Dữ liệu theo dõi giúp thu hút khách hàng, nhưng có thể giảm doanh số nếu chia sẻ không đúng cách.

Khả năng hiển thị toàn bộ chuỗi cung ứng rất quan trọng, vì dữ liệu thường đi qua 8 - 12 hệ thống cho mỗi lô hàng. Nền tảng tổng hợp dữ liệu từ các điểm xuất phát, hải quan, hãng hàng không và nhà cung cấp chặng cuối, tạo nguồn duy nhất cho khả năng hiển thị, giúp khách hàng quản lý lô hàng hiệu quả. Xu hướng hiện nay là thống nhất hệ thống và chia sẻ thông tin qua API, mặc dù vẫn tồn tại sự khác biệt nội bộ.

Doanh nghiệp siêu nhỏ, chiếm hơn 90% tổng số doanh nghiệp, gặp khó khăn khi bắt đầu xuất khẩu, đặc biệt trong thương mại điện tử, do chi phí hậu cần cao và hạn chế năng lực. Hệ sinh thái hỗ trợ, hợp tác với các nền tảng toàn cầu, cung cấp gói giải pháp chuyên biệt và bộ công cụ đào tạo, giúp doanh nghiệp tiếp cận thị trường và tối ưu hóa hậu cần cross-border (xuyên biên giới).

Ưu tiên là trao quyền cho doanh nghiệp nhỏ, giúp họ trở thành nhà cung cấp dịch vụ trọn gói của riêng mình. Điều này bao gồm kết nối khách hàng với nhà vận chuyển chặng cuối, cơ quan hải quan và các tổ chức hỗ trợ, để doanh nghiệp tập trung sản xuất và phát triển sản phẩm, trong khi nền tảng quản lý vận hành, giữ chi phí thấp và mở rộng quy mô quốc tế.

Steve Wang nhấn mạnh ba vấn đề trong toàn cầu hóa doanh nghiệp nhỏ gồm: Mở cửa hàng trên nền tảng, hướng dẫn người mua và đưa sản phẩm đến tay khách hàng. Theo ông, ứng dụng công nghệ số, cụ thể là AI giúp tự động hóa kiểm soát giá, tối ưu ngân sách quảng cáo và ROI (tỷ suất hoàn vốn). Từ đó, doanh nghiệp nhỏ có thể tiếp cận nhiều kênh bán hàng toàn cầu mà không cần nhân sự lớn. AI còn dự đoán chi phí vận chuyển và lựa chọn phương thức phù hợp, từ vận chuyển hàng không đến vận tải biển, giúp tối đa hóa lợi nhuận và giảm thời gian quản lý.

Mục tiêu cuối cùng là giúp doanh nghiệp nhỏ vận hành hiệu quả, tiết kiệm chi phí, tập trung phát triển sản phẩm và mở rộng thị trường quốc tế, tạo nền tảng bền vững cho thương mại điện tử xuyên biên giới.

Quy mô thị trường thương mại điện tử xuyên biên giới toàn cầu đạt 791,5 tỷ USD vào cuối năm 2024, dự báo tăng trưởng trên 30% trong giai đoạn tiếp theo. Bộ Công Thương vừa nâng dự báo tăng trưởng thương mại điện tử B2C năm 2025 lên mức 25,5%, với tổng giá trị giao dịch B2C đạt 26 - 28 tỷ USD và hướng tới mục tiêu 50 tỷ USD vào năm 2030.