Tin Khu Vực 
Thể chế hóa chủ trương, tạo nền tảng thống nhất từ tư duy đến hành động
Thực hiện Nghị quyết số 50/NQ-CP ngày 17/4/2020 của Chính phủ ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 52-NQ/TW ngày 27/9/2019 của Bộ Chính trị về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, Bộ Công Thương đã ban hành Kế hoạch số 15-KH/BCSĐ (28/4/2020) và Quyết định số 3019/QĐ-BCT (21/11/2020) làm “kim chỉ nam” để toàn ngành quán triệt tinh thần chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.
Mục tiêu xuyên suốt là đổi mới tư duy, thống nhất nhận thức và nâng cao vai trò tiên phong của ngành Công Thương trong chuyển đổi số quốc gia.
Thực hiện Nghị quyết số 50, Bộ Công Thương đã và đang chuyển mình mạnh mẽ. Ảnh minh họa: Thu Hường
Ngay sau khi kế hoạch hành động được ban hành, các cấp ủy đảng, đơn vị trực thuộc Bộ, từ khối quản lý nhà nước, viện nghiên cứu, trường đại học đến các tập đoàn, tổng công ty đã đồng loạt triển khai công tác tuyên truyền, quán triệt, đưa các nội dung số hóa, tự động hóa và đổi mới sáng tạo vào kế hoạch công tác hàng năm. Việc học tập, nghiên cứu Nghị quyết được tổ chức thường xuyên, gắn với kiểm tra, giám sát quá trình thực thi để đảm bảo đồng bộ và có trọng tâm.
Công tác truyền thông được đẩy mạnh với sự tham gia của Báo Công Thương, Tạp chí Công Thương, Trung tâm Thông tin công nghiệp và thương mại, Cổng thông tin điện tử Bộ và các cơ quan báo chí, truyền hình. Riêng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số đã xây dựng Hệ thống thông tin về CMCN 4.0 giai đoạn 2020 – 2025, cung cấp hàng trăm tin bài, video, phóng sự nhằm nâng cao nhận thức của doanh nghiệp và người dân về ứng dụng thương mại điện tử và các công nghệ số mới.
Đặc biệt, việc tổng kết, đánh giá hàng năm đã giúp Bộ kịp thời chỉ ra những vướng mắc trong triển khai, đồng thời kiến nghị cấp có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật liên quan. Cách tiếp cận “tư duy mở - hành động nhanh – điều chỉnh kịp thời” đã giúp Nghị quyết 50/NQ-CP dần đi vào thực chất, tạo nền tảng thể chế quan trọng trong hành trình hiện đại hóa ngành Công Thương.
Hoàn thiện hành lang pháp lý cho chuyển đổi số
Một trong những kết quả nổi bật sau 5 năm triển khai Nghị quyết 50/NQ-CP là Bộ Công Thương đã đóng vai trò nòng cốt trong rà soát, xây dựng và bổ sung hệ thống văn bản pháp luật đáp ứng yêu cầu của chuyển đổi số và CMCN 4.0.
Trong giai đoạn 2020 – 2024, Bộ Công Thương đã tham mưu Chính phủ ban hành các chiến lược và đề án then chốt như: Chiến lược phát triển thương mại điện tử quốc gia 2021 – 2025; Đề án đẩy mạnh chuyển đổi số trong xúc tiến thương mại 2021 – 2030; Đề án nâng cao chất lượng đào tạo nhân lực thông qua gắn kết doanh nghiệp; tiếp tục triển khai Đề án về phát triển Lưới điện thông minh tại Việt Nam giai đoạn 3 và Chương trình ứng dụng CMCN 4.0 trong bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến 2030; Chiến lược phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo ngành Công Thương đến năm 2030.
Ứng dụng công nghệ 4.0 góp phần đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia. Ảnh minh họa
Bên cạnh đó, Bộ Công Thương đã chủ động phối hợp với Ban Kinh tế Trung ương xây dựng và trình ban hành Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 17/11/2022 của Hội nghị Trung ương 6 khóa XIII về tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Nghị quyết xác định rõ: cốt lõi của công nghiệp hóa, hiện đại hóa giai đoạn 2021–2030 là thúc đẩy ứng dụng mạnh mẽ khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo, đặc biệt là thành tựu cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, tạo đột phá về năng suất, chất lượng và sức cạnh tranh; đồng thời coi chuyển đổi số toàn diện là giải pháp xuyên suốt trong quá trình thực hiện.
Trong xây dựng Chiến lược, Chương trình, Kế hoạch phát triển ngành, Bộ Công Thương luôn quán triệt yêu cầu đánh giá tác động của CMCN 4.0 và đề xuất định hướng, giải pháp phù hợp, tiêu biểu như: Chiến lược phát triển thương mại trong nước đến 2030, tầm nhìn 2045 nhấn mạnh phát triển thương mại điện tử, mô hình thương mại dựa trên nền tảng số; ưu tiên nguồn lực cho nghiên cứu – phát triển công nghệ, đặc biệt là công nghệ cao và các công nghệ của CMCN 4.0; Chiến lược xuất nhập khẩu hàng hóa đến 2030 với định hướng phát triển nhóm hàng giá trị gia tăng cao, công nghiệp chế tạo trung bình và cao, ứng dụng mạnh mẽ công nghệ 4.0; đồng thời giao nhiệm vụ cho Bộ Công Thương thúc đẩy R&D, ứng dụng công nghệ mới (AI, Big Data, IoT, in 3D, vật liệu mới…) nhằm nâng cao năng suất và năng lực cạnh tranh của sản phẩm xuất khẩu.
Ngoài ra, nhiều chương trình, đề án, kế hoạch phát triển ngành, lĩnh vực khác cũng được Bộ Công Thương tích hợp nội dung đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ 4.0, bảo đảm phù hợp xu thế phát triển và yêu cầu hội nhập.
Song song, Bộ Công Thương chủ trì hoàn thiện Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023, trong đó lần đầu tiên đưa vào các quy định bảo vệ người tiêu dùng trong giao dịch trực tuyến, tạo khung pháp lý quan trọng cho thương mại điện tử.
Đặc biệt, Bộ đang gấp rút hoàn thiện Luật Công nghiệp trọng điểm, trong đó, Bộ Công thương đề xuất hai nhóm chính sách gồm: Chính sách khuyến khích, chế tạo trong nước các sản phẩm công nghiệp trọng điểm và chính sách phát triển công nghiệp hỗ trợ.
Để triển khai thực hiện Nghị quyết số 50/NQ-CP của Chính phủ, Bộ Công Thương đã xây dựng, ban hành và tổ chức triển khai hàng loạt các văn bản liên quan đến các lĩnh vực như: Phát triển thương mại điện tử quốc gia, phát triển Kinh tế số Ngành Công Thương giai đoạn đến năm 2030; kiện toàn Ban chỉ đạo về Chuyển đổi số Bộ Công Thương; phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ việc chuyển đổi số quốc gia năm 2023; mã định danh điện tử các cơ quan, đơn vị thuộc Bộ Công Thương; Kiến trúc Chính phủ điện tử Bộ Công Thương phiên bản 2.0; đẩy mạnh kết nối, chia sẻ dữ liệu phục vụ phát triển thương mại điện tử, chống thất thu thuế, bảo đảm an ninh tiền tệ...
Thể chế, nhân lực, hạ tầng đi trước mở đường
Việc Bộ Công Thương xây dựng Quy hoạch điện VIII và Kế hoạch thực hiện Quy hoạch (Quyết định 262/QĐ-TTg năm 2024) đã mở ra hướng đi mới cho ngành năng lượng, nhấn mạnh vai trò của lưới điện thông minh, trung tâm điều khiển số, trạm biến áp không người trực, hệ thống đo đếm từ xa, hạ tầng SCADA/EMS/DMS kết nối toàn quốc...
Ứng dụng công nghệ soi phát nhiệt tại đường dây 500kV Nghi Sơn - Hà Tĩnh
Theo đó, tính đến 2022, 100% trạm 110 kV đã vận hành không người trực, 99% nhà máy điện được đo đếm từ xa, tạo nền tảng quan trọng cho việc tối ưu vận hành theo thời gian thực trong bối cảnh năng lượng tái tạo tăng nhanh.
Nhằm cụ thể hoá chủ trương, chính sách về phát triển khoa học, công nghệ gắn với yêu cầu chủ động tham gia vào Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, trong giai đoạn 2019 – 2023, Bộ Công Thương đã tập trung triển khai các chương trình, đề án khoa học và công nghệ (đặc biệt là các nhiệm vụ cấp quốc gia) có giai đoạn kết thúc vào năm 2020 và đồng thời, tổ chức xây dựng mới các chương trình, đề án cho giai đoạn 2021 – 2025 và giai đoạn đến năm 2030.
Giai đoạn 2019 – 2020, Bộ Công Thương tổ chức triển khai 06 Chương trình/Đề án/Dự án trọng điểm cấp quốc gia và 04 chương trình/đề án cấp Bộ. Để nhanh chóng triển khai các hoạt động nghiên cứu, ứng dụng công nghệ từ cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4, Bộ Công Thương đã rà soát, giao các viện, trường đại học, đơn vị tư vấn, doanh nghiệp triển khai các nhiệm vụ, dự án nghiên cứu, từng bước làm chủ để ứng dụng vào thực tiễn các công nghệ mới, xây dựng mô hình điểm về chuyển đổi số, phát triển sản xuất thông minh cho các doanh nghiệp trong từng ngành, lĩnh vực; trên cơ sở đó phổ biến, nhân rộng cho các doanh nghiệp trong ngành.
Các chương trình được lồng ghép nội dung triển khai như: Chương trình phát triển công nghiệp công nghệ cao; Dự án nâng cao năng suất, chất lượng và sản phẩm hàng hoá ngành công nghiệp .v.v...
Để phát triển nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, Bộ Công Thương đã phê duyệt và triển khai Đề án “Nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực trong các trường thuộc Bộ gắn với doanh nghiệp trong bối cảnh CMCN 4.0”. Các trường trực thuộc Bộ đã chủ động quán triệt Nghị quyết 52-NQ/TW, xây dựng kế hoạch hành động và triển khai chuyển đổi số trong đào tạo và quản trị, tiêu biểu như Đại học Công nghiệp Hà Nội, Đại học Công nghiệp Việt Hưng, Đại học Công nghiệp Thực phẩm TP. Hồ Chí Minh.
Đồng thời, phối hợp Samsung Việt Nam đào tạo 100 chuyên gia tư vấn chuyển đổi số, hỗ trợ xây dựng mô hình nhà máy thông minh cho 50 doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ.
Bộ cũng đã hỗ trợ doanh nghiệp triển khai các mô hình: hệ thống quản lý sản xuất thông minh MES; bảo trì tinh gọn Lean Maintenance; ứng dụng CAD/CAM/CAE-CNC trong thiết kế – chế tạo khuôn mẫu; hệ thống IoT – AI trong quản lý vận hành.
Bộ Công Thương cũng đã hỗ trợ các doanh nghiệp trong triển khai mô hình quản lý sản xuất thông minh. Ảnh minh họa
Đây là những mô hình được đánh giá có tác động trực tiếp tới năng suất, chất lượng và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp.
Cùng với đó, Bộ Công Thương phối hợp IFC/World Bank xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu vsi.gov.vn. Đến nay đã có 5.500 doanh nghiệp tham gia, trở thành mạng lưới kết nối B2B lớn nhất trong các ngành chế biến, chế tạo và công nghiệp hỗ trợ.
Hệ thống giúp doanh nghiệp FDI – đa quốc gia tìm kiếm nhà cung ứng Việt Nam nhanh chóng, chính xác; đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp trong nước tiếp cận đối tác, tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.
Từ thực tiễn triển khai, Bộ Công Thương đã kiến nghị Quốc hội, Chính phủ sửa Luật Khoa học và Công nghệ 2013, Luật Đấu thầu và các văn bản về tài chính để tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp khi sử dụng Quỹ Nghiên cứu khoa học.
Đề nghị ban hành hướng dẫn chi tiết Luật Giao dịch điện tử 2023, đặc biệt là quy định về chữ ký số chuyên dùng cũng như ưu tiên xây dựng cơ sở dữ liệu dùng chung quốc gia và các cơ sở dữ liệu chuyên ngành phục vụ điều hành dựa trên dữ liệu số...
Nghị quyết 50/NQ-CP đã tạo cú hích quan trọng, chuyển đổi tư duy sang “thể chế mở – công nghệ số – đổi mới sáng tạo”. Bộ Công Thương bước đầu hình thành được hệ sinh thái hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số, làm chủ công nghệ và tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu. Đây là nền tảng để ngành Công Thương tiếp tục đóng vai trò tiên phong trong công nghiệp hóa, hiện đại hóa và xây dựng nền kinh tế số của Việt Nam đến năm 2030 và tầm nhìn 2045.
