Thị trường gạo toàn cầu đón làn sóng các thỏa thuận liên chính phủ

Các nhà nhập khẩu gạo toàn cầu có khả năng tìm kiếm các thỏa thuận trực tiếp với chính phủ các nước xuất khẩu do lệnh cấm vận chuyển một loại gạo chủ chốt của Ấn Độ đang siết chặt nguồn cung và làm dấy lên lo ngại về an ninh lương thực.

Những người mua từ châu Phi đến châu Á có thể sẽ cạnh tranh các lô hàng gạo khi nguồn cung thắt chặt trong những tháng tới sau quyết định của Ấn Độ vào tuần trước về việc cấm xuất khẩu gạo trắng non-basmati. Các thương nhân và nhà phân tích cho biết lệnh cấm sẽ cắt giảm khoảng 1/5 mặt hàng chủ lực trên thị trường thế giới, đồng thời có thể dẫn đến việc các nhà nhập khẩu tìm kiếm nhiều thỏa thuận giữa chính phủ với chính phủ hơn để khắc phục tình trạng thiếu hụt và chế ngự giá leo thang.

Hiện tại, sau Ấn Độ, cả Nga và UAE đã tuyên bố cấm xuất khẩu gạo tạm thời. Shirley Mustafa, nhà phân tích thị trường gạo tại Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên hợp quốc (FAO) cho biết: Các hạn chế xuất khẩu vốn đã làm giảm niềm tin vào tính đáng tin cậy của thương mại quốc tế. Vì vậy, có thể dẫn đến việc các nước nhập khẩu xem xét các thỏa thuận giữa chính phủ với chính phủ để đảm bảo nguồn cung.

Trong khi công bố lệnh cấm xuất khẩu, Ấn Độ đã để ngỏ cánh cửa cho những thỏa thuận như vậy, nói rằng họ sẽ xem xét đáp ứng yêu cầu của các nước cần nguồn cung cấp gạo. Tháng 9 năm ngoái, Ấn Độ đã cấm xuất khẩu gạo tấm nhằm hạ nhiệt giá trong nước, nhưng kể từ đó, dữ liệu chính thức cho thấy nước này đã phê duyệt bán khoảng một triệu tấn gạo tấm cho Indonesia, Senegal, Gambia, Mali và Ethiopia. Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo cho biết lệnh cấm hiện tại không bao gồm việc bán gạo giữa chính phủ với chính phủ và nó vẫn nằm trong đặc quyền của chính phủ. Quyết định được đưa ra dựa trên nhu cầu của các nước nhập khẩu và tình hình cung cấp tại thị trường địa phương.

Các thương nhân châu Phi có thể sẽ tiếp cận chính phủ Ấn Độ để bán gạo và các nhà nhập khẩu châu Á như Indonesia và Philippines có thể ký hợp đồng liên chính phủ với các nhà xuất khẩu hàng đầu của khu vực là Thái Lan và Việt Nam. Indonesia đã ký một thỏa thuận với chính phủ Ấn Độ về khả năng nhập khẩu một triệu tấn gạo nếu kiểu thời tiết El Nino ảnh hưởng đến nguồn cung trong nước.

Tháng trước, Ấn Độ đã phê duyệt xuất khẩu lúa mì và gạo tấm sang một số quốc gia đã yêu cầu vận chuyển ngũ cốc. Cơ quan Lương thực Quốc gia Indonesia (NFA) cho biết các thỏa thuận mà nước này đã thực hiện từ cuối năm ngoái là đủ cho đến thời điểm hiện tại, trong khi Cơ quan Lương thực Quốc gia ở Philippines có thể nhập khẩu gạo khi được tổng thống phê duyệt trong tình huống khẩn cấp.

Các nhà phân tích cho biết Ấn Độ hiện có lượng dự trữ dồi dào để đáp ứng các yêu cầu như vậy, trong khi Việt Nam sắp bắt đầu thu hoạch vụ chính. Các kho dự trữ gạo non-basmati của chính phủ Ấn Độ rất dồi dào, đạt khoảng 41 triệu tấn vào ngày 1/7.

Vì vậy, họ có thể phục vụ nhu cầu của cả giao dịch phân phối công cộng trong nước và cấp chính phủ. Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. ngày 29/7 cho biết nước này phải tăng dự trữ gạo và ông có thể tìm kiếm một thỏa thuận cung ứng với Ấn Độ, do lo ngại về tác động tiềm ẩn của thời tiết khô hạn El Nino đối với vụ thu hoạch trong nước và các nhà cung cấp khác. Philippines, một trong những nước nhập khẩu gạo lớn nhất thế giới, có truyền thống mua ngũ cốc chủ yếu từ nước láng giềng Việt Nam. Nhưng chính phủ Philippines cho biết nguồn cung từ Việt Nam có thể trở nên hạn chế khi những người mua khác đổ xô đến.

Ấn Độ đã cấm xuất khẩu gạo trắng non-basmati - loại gạo xuất khẩu lớn nhất của nước này - để giảm giá nội địa tăng sau khi mưa gây thiệt hại đáng kể cho mùa màng. New Delhi để ngỏ cánh cửa cho các thỏa thuận giữa chính phủ với chính phủ, cho biết họ sẽ xem xét đáp ứng yêu cầu của các quốc gia cần gạo. Lệnh cấm dự kiến sẽ làm giảm một nửa số lượng xuất khẩu ngũ cốc từ quốc gia xuất khẩu ngũ cốc lớn nhất thế giới này.

Sau quyết định này, giá gạo xuất khẩu từ Việt Nam và Thái Lan đã tăng vọt lên mức cao nhất trong hơn một thập kỷ. Ấn Độ chiếm hơn 40% xuất khẩu gạo thế giới và tồn kho thấp cùng với các nhà xuất khẩu khác đồng nghĩa với việc cắt giảm xuất khẩu có thể làm tăng giá lương thực do chiến Ukraine năm ngoái và thời tiết thất thường. Nhập khẩu gạo của Philippines được xử lý bởi các thương nhân tư nhân. Nhưng cơ quan nhà nước thu mua gạo từ nông dân địa phương để dự trữ đệm có thể nhập khẩu một số lượng sau khi được tổng thống chấp thuận trong trường hợp khẩn cấp.