Ném pao - nét đẹp trong Tết “Nào Pê Chầu” của người Mông Điện Biên |
Xuân trên Rẻo cao
Từ thành phố Điện Biên Phủ, vượt qua hơn 30km đường đèo, dốc hiểm trở lên xã Pú Nhi, huyện Điện Biên Đông được tô điểm bằng những khoảng màu vàng, đỏ, trắng của hoa dã quỳ, đào, mận nở rộ. Những nếp nhà thấp thoáng trong sương sớm. Những ngày xuân này, tại các bản Háng Chợ, Háng Giống, Phù Lồng… (nơi có 100% đồng bào Mông sinh sống) đang diễn ra Lễ hội “Nào Pê Chầu” của người dân nơi đây.
Khi được hỏi về tết của người Mông tại địa phương, ông Sùng Tiến Thi, Phó Chủ tịch UBND xã Pú Nhi cho biết, khác với người Kinh và đồng bào dân tộc ở nhiều vùng trong cả nước, người Mông ở tỉnh Điện Biên ăn tết vào đầu tháng Chạp âm lịch. “Nào Pê Chầu” là một lễ hội đặc trưng, tiêu biểu nhất về văn hóa truyền thống của dân tộc Mông. Tết là khoảng thời gian nghỉ ngơi, mọi người về đoàn tụ, ôn lại và trao đổi kinh nghiệm sau một năm lao động vất vả.
Tết của người Mông thường diễn ra trong 3 ngày. Những ngày này, đồng bào người Mông nơi đây tạm gác lại mọi việc ở nương rẫy, nô nức chuẩn bị áo mới, dọn nhà sạch sẽ, chọn những con trâu, lợn, gà to nhất để chuẩn bị cho ngày tết. Chỉ tay về những phần thịt lợn, anh Mùa A Dũng, bản Háng Chợ A chia sẻ, một phần thịt treo gác bếp, một phần mời anh em họ hàng đến ăn và chúc mừng cùng gia đình. Năm nay mổ lợn to hơn vì nhà mình cùng cả bản thu hoạch được nhiều thóc, cảm ơn Giàng (trời đất).
Giữ bản sắc dân tộc
Tết “Nào Pê Chầu” của người Mông được lưu truyền qua bao đời nay. Đây là dịp để các gia đình thể hiện lòng biết ơn của con cháu đối với tổ tiên, đất trời đã phù hộ cho mùa màng bội thu, con cháu có sức khỏe, cuộc sống bình yên, qua đó tạo khí thế và hy vọng vào năm tới cuộc sống sẽ tươi đẹp hơn.
Đang chọn những phần gạo nếp ngon nhất để làm bánh dày, chị Mùa Thị Mỷ, bản Phù Lồng cho biết, đây là loại bánh không thể thiếu trong mâm cúng nhân dịp tết của người Mông. Khi bánh dày được giã nhuyễn, người ta nặn cái đầu tiên để cúng cùng với mâm cúng tất niên, sau đó nặn một cái to nhất vừa đầy cái mẹt và mang cất đi để đến ngày mồng 3 tết cúng mời tổ tiên (lễ hạ mâm).
Các nghi thức cúng lễ trong Tết “Nào Pê Chầu” của người Mông diễn ra chủ yếu vào ngày 30 và sáng mồng một và chiều mồng 3 tết. Các nghi lễ cúng tổ tiên, trời đất, các vị thần là những nghi thức bắt buộc, phải tuân theo những quy định, trình tự nhất định. Theo quan niệm của dân tộc Mông, trong ba ngày đầu năm “Nào Pê Chầu” có nhiều điều tốt đẹp thì cả năm đó sẽ diễn ra mọi sự tốt đẹp. Do vậy, người Mông có một số kiêng kỵ như 3 ngày đầu năm kiêng nước đổ xuống nền nhà, không ăn rau, nướng bánh dày không để cháy, vợ chồng, con cá không cãi vã, gây sự…
Cũng theo ông Sùng Tiến Thi, “Nào Pê Chầu” cũng là ngày hội đoàn kết, đưa mọi người trong cộng đồng, làng bản xích lại gần nhau, hiểu nhau hơn, để chung sức xây dựng và phát triển bản làng.
Từ sáng sớm ngày mồng 1 tết, không khí ngày tết đã tràn ngập khắp bản làng nơi đây. Trong không khí của những ngày hội, một số trò chơi, văn nghệ, thể thao dân gian như đánh cù (tù lu), ném pao (pó po), hát ống (cha xái), thổi khèn (tsua kênh), thổi sáo (tsua cha), kéo nhị (ko tra), thổi đàn môi (tsua chà)… thu hút mọi người tham gia rất nhiệt tình, sôi nổi.