Tập trung vào Việt Nam, Thái Lan, Pakistan và Campuchia

Trung Quốc là nước sản xuất và tiêu thụ lúa gạo lớn nhất thế giới. Từng là nhà xuất khẩu lúa gạo, Trung Quốc đã trở thành nhà nhập khẩu gạo ròng năm 2011 và là nhà nhập khẩu gạo lớn nhất thế giới năm 2012. Năm 2017, nước này đã nhập khẩu 4,03 triệu tấn lúa gạo. Những lý do tại sao Trung Quốc chuyển từ một nhà xuất khẩu gạo truyền thống sang nhà nhập khẩu gạo lớn nhất thế giới, bao gồm: (1) Trồng trọt mang lại ít thu nhập ở Trung Quốc. Với nền kinh tế ngày càng phát triển và mức độ đô thị hóa ngày càng tăng, nhiều lao động nông thôn đi làm việc tại các thành phố và thị trấn thay vì tham gia vào nông nghiệp, dẫn đến tăng trưởng chậm trong sản lượng nông nghiệp; (2) giá gạo trồng trong nước cao hơn nhiều so với gạo nhập khẩu. Nhập khẩu gạo của Trung Quốc chủ yếu là gạo trung và thấp cấp từ Việt Nam và Thái Lan. Giá của chúng chỉ bằng 80% so với gạo trồng trong nước với cùng mức chất lượng hoặc thấp hơn.

Chính phủ Trung Quốc thực hiện quản lý hạn ngạch thuế quan đối với lúa và gạo. Hạn ngạch hàng năm từ năm 2012 đến 2019 là 5,32 triệu tấn. Nếu một nhà nhập khẩu có thể đạt được hạn ngạch, họ sẽ được hưởng mức thuế nhập khẩu rất thấp. Tuy nhiên, nhiều thương nhân ngũ cốc tư nhân và doanh nghiệp chế biến thực phẩm không đủ điều kiện được cấp hạn ngạch. Để giảm chi phí, họ mua gạo nhập lậu. Gạo nhập lậu chủ yếu đến từ Thái Lan và Myanmar qua Vân Nam và Quảng Tây, với thành phố Quảng Tây của Nam Ninh chứng kiến ​​nạn buôn lậu gạo tràn lan nhất ở Trung Quốc. Năm 2017, Hải quan Trung Quốc đã xử lý 57 vụ buôn lậu gạo liên quan đến 394.400 tấn gạo. Tổng giá trị của gạo liên quan vượt quá 200 triệu USD. Ước tính có ít nhất 2 triệu tấn gạo trị giá hơn 1 tỷ USD được nhập lậu sang Trung Quốc mỗi năm.

Khi tăng trưởng dân số ròng hàng năm của Trung Quốc vượt quá 10 triệu người, nhu cầu về lúa và gạo sẽ tiếp tục tăng trong những năm tới. Trong khi lợi nhuận của việc trồng lúa đang giảm khi giá thuốc trừ sâu, phân bón hóa học, năng lượng và các yếu tố sản xuất khác tiếp tục tăng. Một lao động nông thôn có thể nhận được khoản lương hàng tháng từ 3.000 nhân dân tệ (tương đương 435 USD) trở lên từ một công việc ở thành thị. Nếu người đó làm việc như một nông dân ở quê nhà, thì khó có thể kiếm được 300 USD mỗi tháng, chứ không nói đến việc nông nghiệp thường có khối lượng công việc nặng hơn. Dự kiến ​​khi càng nhiều lao động nông thôn di cư đến các thành phố, số lượng nông dân sẽ tiếp tục giảm và việc sản xuất các sản phẩm nông nghiệp chính bao gồm lúa sẽ tăng trưởng chậm hoặc thậm chí tăng trưởng âm trong những năm tới. Trong bối cảnh này, Trung Quốc sẽ phải nhập khẩu thêm lúa và gạo.

Với khoảng 125,84 triệu tấn sản lượng gạo, sự phụ thuộc của Trung Quốc vào nhập khẩu gạo là khoảng 3,2% trong năm 2017. Xét về gạo nhập lậu, sự phụ thuộc vào gạo nước ngoài thực sự vượt quá 5%. Dự kiến ​​sẽ có thêm lúa và gạo nước ngoài vào Trung Quốc trong những năm tới, điều này mang lại cơ hội lớn cho các nhà xuất khẩu gạo toàn cầu, đặc biệt các nhà xuất khẩu của Việt Nam, Thái Lan, Pakistan và Campuchia.