Sửa Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa: Tăng hiệu lực, thống nhất trong quản lý

Sáng 6/5, Phó Thủ tướng Lê Thành Long thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ đã trình bày Tờ trình Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa trong khuôn khổ Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV. Theo nội dung báo cáo, việc sửa đổi lần này nhằm khắc phục những bất cập kéo dài suốt gần hai thập kỷ thi hành luật, tạo hành lang pháp lý thông suốt cho công tác quản lý chất lượng sản phẩm hàng hóa trong bối cảnh hội nhập và chuyển đổi số.

Gỡ rối chồng chéo, phân cấp quản lý minh bạch, hiệu quả

Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa năm 2007 ra đời trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam bắt đầu hội nhập sâu, đóng vai trò là nền tảng pháp lý chủ đạo để kiểm soát chất lượng hàng hóa lưu thông trên thị trường. Tuy nhiên, sau gần 17 năm áp dụng, luật đã bộc lộ nhiều vướng mắc, nhất là tình trạng chồng chéo, thiếu minh bạch trong phân công và phân cấp giữa các cơ quan quản lý nhà nước.

Phó Thủ tướng Lê Thành Long trình bày Tờ trình Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa trong khuôn khổ Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV. Ảnh: VPQH

Báo cáo của Chính phủ chỉ rõ thực tế có nhiều sản phẩm, hàng hóa nhóm 2 cùng lúc bị kiểm tra bởi nhiều bộ quản lý chuyên ngành khác nhau. Các quy định về danh mục hàng hóa nhóm 2 được ban hành riêng rẽ dẫn tới hiện tượng trùng lắp, mỗi nơi thực hiện một kiểu, gây khó khăn cho cả doanh nghiệp và cơ quan thực thi. Tình trạng này không chỉ làm tăng gánh nặng thủ tục mà còn kéo dài thời gian thông quan, phát sinh chi phí không cần thiết và tạo ra rủi ro trong thực hiện pháp luật.

Để tháo gỡ những mâu thuẫn nêu trên, dự thảo luật đã đề xuất bãi bỏ cơ chế phân công theo từng sản phẩm, thay vào đó là nguyên tắc chung về phân công, phân cấp quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa. Cụ thể, Chính phủ sẽ thống nhất quy định danh mục hàng hóa nhóm 2 và giao các bộ quản lý ngành, lĩnh vực tổ chức thực hiện. Điều này tạo điều kiện để các bộ không tự ý đưa ra các quy định kiểm tra riêng, tránh chồng chéo về thẩm quyền, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý chất lượng theo hướng nhất quán, minh bạch và giảm phiền hà cho doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, dự thảo cũng chỉnh sửa các quy định tại Điều 12 và Điều 19 của Luật hiện hành để bảo đảm sự thống nhất với Luật Phí và lệ phí. Theo đó, việc kiểm tra chất lượng hàng hóa nhập khẩu sẽ không còn phải nộp lệ phí như trước đây, giúp giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp, đặc biệt trong bối cảnh nền kinh tế còn chịu nhiều sức ép về chi phí đầu vào.

Điểm đáng chú ý khác là việc sửa đổi các điều khoản liên quan đến hoạt động hậu kiểm. Thay vì duy trì các thủ tục tiền kiểm gây chậm trễ, luật lần này hướng mạnh về hậu kiểm, giao quyền và trách nhiệm rõ ràng hơn cho các cơ quan giám sát thị trường tại địa phương. Đây là bước đi chiến lược nhằm tái cấu trúc toàn bộ quy trình kiểm tra chất lượng theo hướng gọn nhẹ, hiệu quả và phù hợp thực tiễn.

Bắt kịp xu hướng chuyển đổi số, đáp ứng yêu cầu hội nhập

Cùng với việc tinh gọn bộ máy quản lý, dự thảo Luật sửa đổi còn chú trọng đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong công tác kiểm soát chất lượng. Các nội dung như mã số, mã vạch, truy xuất nguồn gốc, quản lý nhãn điện tử được đưa vào luật như một phần không thể thiếu trong kiểm tra và giám sát hàng hóa lưu thông.

Trong đó, Điều 16 của dự thảo lần này là điểm mới đáng chú ý khi bổ sung nghĩa vụ đối với người kinh doanh hàng hóa qua thương mại điện tử. Theo Phó Thủ tướng Lê Thành Long, hàng hóa trên các sàn thương mại điện tử đang ngày càng phổ biến nhưng lại là khoảng trống lớn trong khung pháp lý hiện hành. Luật sửa đổi lần này yêu cầu người bán hàng trên môi trường mạng phải tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn chất lượng, đồng thời chịu trách nhiệm pháp lý nếu để xảy ra vi phạm về chất lượng, hàng giả, hàng kém chất lượng.

Điều này không chỉ tăng tính răn đe đối với hành vi gian lận thương mại mà còn củng cố niềm tin của người tiêu dùng trong các giao dịch trực tuyến. Đây là yếu tố cực kỳ quan trọng trong xu thế chuyển đổi số toàn diện của nền kinh tế, nơi người tiêu dùng ngày càng phụ thuộc vào môi trường số để lựa chọn sản phẩm.

Một bước đi quan trọng khác là làm rõ vai trò và cơ chế hoạt động của lực lượng kiểm soát viên chất lượng. Theo luật hiện hành, yêu cầu “50% thành viên đoàn kiểm tra phải là kiểm soát viên” đã không còn phù hợp với điều kiện thực tế tại nhiều địa phương. Do đó, dự thảo luật đã bỏ quy định cứng này và chỉ yêu cầu đoàn kiểm tra có sự tham gia của kiểm soát viên, tạo điều kiện cho địa phương chủ động bố trí nhân lực và đảm bảo tính linh hoạt trong thực hiện.

Dự thảo luật cũng bổ sung quy định mở rộng về chủ thể tham gia kiểm soát chất lượng như sĩ quan lực lượng vũ trang nhân dân, tạo hành lang pháp lý vững chắc cho hoạt động phối hợp trong các lĩnh vực có tính nhạy cảm như quốc phòng, an ninh, phòng, chống khủng bố, buôn lậu.

Để đảm bảo sự tương thích trong hệ thống pháp luật, dự thảo luật đã được rà soát và điều chỉnh nhằm đồng bộ với Luật An toàn thực phẩm, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Luật Giá, Luật Hải quan, Luật Bảo vệ và kiểm dịch thực vật, Luật Phí và lệ phí. Đồng thời, luật cũng được nội luật hóa phù hợp với các cam kết quốc tế mà Việt Nam đã ký kết như CPTPP, EVFTA, RCEP.