Số hóa đa cấp: Cách mạng hay rủi ro tiềm ẩn?

Cách mạng số hóa

Hoạt động kinh doanh đa cấp tại Việt Nam đang bước vào một giai đoạn mới khi công nghệ thông tin và số hóa dần trở thành công cụ không thể thiếu trong quản lý và vận hành. Tuy nhiên, liệu số hóa có thực sự là một cuộc cách mạng thúc đẩy sự minh bạch và hiệu quả hay vẫn tiềm ẩn những rủi ro khó kiểm soát?

Theo báo cáo của Bộ Công Thương, những năm gần đây, Bộ đã triển khai nhiều giải pháp ứng dụng công nghệ nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động bán hàng đa cấp. Một trong những bước tiến quan trọng là việc xây dựng hạ tầng kỹ thuật để áp dụng thủ tục hành chính công, giúp hệ thống quản lý hoạt động bán hàng đa cấp trở nên minh bạch hơn. Hiện nay, trang thông tin điện tử của Bộ Công Thương đã cập nhật và lưu trữ dữ liệu thường xuyên, cho phép các cơ quan quản lý cũng như người dân dễ dàng tiếp cận thông tin.

Bộ Công Thương cũng đã phát triển ứng dụng trên điện thoại để hỗ trợ tra cứu các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến hoạt động bán hàng đa cấp. Theo đại diện Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia (Bộ Công Thương), việc áp dụng công nghệ vào quản lý giúp giảm thiểu tình trạng vi phạm, bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng và hạn chế các hành vi kinh doanh đa cấp bất chính.

Công nghệ thông tin và số hóa dần trở thành công cụ không thể thiếu trong quản lý và vận hành kinh doanh đa cấp. Ảnh minh họa

Rủi ro tiềm ẩn

Dù có nhiều lợi ích, nhưng việc số hóa kinh doanh đa cấp cũng đặt ra nhiều thách thức. Một trong những rủi ro lớn nhất là khả năng lợi dụng công nghệ để thực hiện các hành vi lừa đảo. Nhiều mô hình kinh doanh đa cấp trá hình có thể sử dụng nền tảng số để che giấu các hành vi vi phạm, khó kiểm soát hơn so với hình thức truyền thống.

PGS. TS Ngô Trí Long - chuyên gia kinh tế - nhận định, công nghệ có thể tạo ra các lớp bảo vệ nhằm tăng tính minh bạch, nhưng nếu không có quy định chặt chẽ, những kẽ hở vẫn có thể bị khai thác. “Công nghệ giúp nhận diện vi phạm nhanh hơn, nhưng cũng có thể là công cụ để vi phạm tinh vi hơn. Điều quan trọng là phải có hệ thống kiểm soát chặt chẽ và cập nhật thường xuyên” - vị chuyên gia nhấn mạnh.

Ngoài ra, không phải doanh nghiệp nào cũng có đủ năng lực tài chính và kỹ thuật để đầu tư vào số hóa. Những doanh nghiệp nhỏ có thể gặp khó khăn trong việc ứng dụng công nghệ, từ đó tạo ra sự mất cân bằng trong thị trường. Một số ý kiến cũng lo ngại rằng, nếu không có sự kiểm soát chặt chẽ, việc số hóa có thể khiến người tiêu dùng nhầm lẫn giữa mô hình kinh doanh hợp pháp và các hình thức lừa đảo núp bóng công nghệ.

Trước những cơ hội và thách thức của số hóa, Bộ Công Thương đã và đang đẩy mạnh công tác quản lý, giám sát. Đại diện Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia cho hay, ứng dụng iMLM (Information on Multi-level Marketing) đã được phát triển nhằm cung cấp thông tin về các doanh nghiệp bán hàng đa cấp hợp pháp, đồng thời cảnh báo về các hoạt động bất chính.

Ứng dụng iMLM (Information on Multi-level Marketing). Ảnh chụp màn hình

Sau 4 năm hoạt động, ứng dụng này nhiều lần được Bộ Công Thương nâng cấp. Đến thời điểm hiện tại, ứng dụng cơ bản giúp người dùng cập nhật và tra cứu các văn bản quy phạm pháp luật về quản lý hoạt động bán hàng đa cấp một cách chủ động, thuận tiện trên điện thoại, đồng thời cũng có thể tham khảo các câu hỏi liên quan đến pháp luật về quản lý hoạt động bán hàng đa cấp được trang bị sẵn trên ứng dụng.

Đại diện Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia cũng nêu rõ, tại Đề án nâng cao hiệu quả quản lý kinh doanh theo phương thức đa cấp giai đoạn 2021 - 2025 cũng nhấn mạnh việc tận dụng tối đa công nghệ để tiết kiệm thời gian, nguồn lực, đồng thời nâng cao hiệu quả quản lý. Tuy nhiên, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa Bộ Công Thương, các Sở Công Thương địa phương và doanh nghiệp để đảm bảo số hóa không trở thành “lá chắn” cho các hành vi vi phạm.

PGS. TS Ngô Trí Long cho rằng, việc xây dựng cơ sở dữ liệu tập trung và liên thông giữa các cơ quan quản lý là vô cùng quan trọng. “Chúng ta cần có hệ thống đánh giá rủi ro tự động, phân tích dữ liệu lớn (big data) để phát hiện dấu hiệu bất thường trong hoạt động kinh doanh đa cấp. Đây là hướng đi tất yếu để hạn chế gian lận và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng” - vị chuyên gia khuyến nghị.

Có thể nói, việc số hóa trong kinh doanh đa cấp đang mở ra nhiều cơ hội nhưng cũng đặt ra không ít thách thức. Việc áp dụng công nghệ giúp nâng cao hiệu quả quản lý, đảm bảo minh bạch và giảm thiểu gian lận. Tuy nhiên, nếu không có cơ chế kiểm soát chặt chẽ, số hóa có thể trở thành “con dao hai lưỡi”, tạo điều kiện cho các hành vi vi phạm phát triển tinh vi hơn.

Do đó, để tận dụng lợi ích của số hóa và giảm thiểu rủi ro, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người tiêu dùng. Minh bạch thông tin, cập nhật công nghệ giám sát và nâng cao nhận thức cộng đồng là những yếu tố quan trọng để đảm bảo số hóa thực sự trở thành một cuộc cách mạng, thay vì một nguy cơ tiềm ẩn trong lĩnh vực kinh doanh đa cấp tại Việt Nam.