Quản lý thuốc lá thế hệ mới để đẩy lùi hàng nhập lậu, bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng

Tại thị trường Việt Nam việc kinh doanh, buôn bán và sử dụng các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới ngày càng phổ biến. Trong cuộc phỏng vấn với báo chí gần đây, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật Dân sự Kinh tế, Bộ Tư pháp - ông Lê Đại Hải cho biết, các loại thuốc lá thế hệ mới, trong đó chủ yếu là thuốc lá làm nóng và thuốc lá điện tử đã xuất hiện nhiều năm nay trên thị trường qua đường "xách tay".

Thống kê cho thấy, năm 2015, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử ở 34 tỉnh, thành phố chỉ khoảng 0,2%, nhưng đến nay đã tăng 18 lần lên khoảng 3,6%. Toàn bộ sản phẩm thuốc lá mới trên thị trường đều là sản phẩm nhập lậu không rõ nguồn gốc xuất xứ, không bảo đảm an toàn chất lượng, gây nhiều quan ngại cho người dùng do các sản phẩm chính hãng chưa được phép tham gia thị trường.

Các sản phẩm thuốc lá điện tử không rõ xuất xứ bị thu giữ. Ảnh Cục Quản lý thị trường TP. Hồ Chí Minh

Theo ông Hải, có một thực tế đáng lo ngại là trên thị trường hiện nay còn có những sản phẩm trá hình thuốc lá thế hệ mới, chứa các loại hoá chất không rõ nguồn gốc, không đảm bảo chất lượng. Điều này gây ra không ít khó khăn cho công tác quản lý thị trường, gây ảnh hưởng lớn về kinh tế, xã hội, nhất là tác động tiêu cực đến thế hệ trẻ.

Thực tế từ các vụ việc kiểm tra, kiểm soát gần đây, ông Nguyễn Quang Huy, Phó Cục trưởng Cục Quản lý thị trường TP. Hồ Chí Minh - cho biết, trong giai đoạn từ năm 2022 đến tháng 10/2023, Cục Quản lý thị trường thành phố đã kiểm tra, xử lý 90 vụ vi phạm, đã xử phạt với số tiền hơn 1,4 tỷ đồng, buộc tiêu hủy 15.271 đơn vị sản phẩm thuốc lá điện tử, phụ kiện thuốc lá điện tử, tinh dầu với tổng trị giá hơn 2,8 tỷ đồng. “Qua thực tiễn công tác kiểm tra, xử lý cho thấy, mặt hàng thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng trên thị trường hiện nay được đưa về Việt Nam qua đường nhập khẩu phi thương mại, không có hóa đơn chứng minh nguồn gốc hàng hóa”- ông Huy thông tin.

Cũng theo ông Huy, do các sản phẩm thuốc lá mới chưa được quy định cụ thể trong Luật phòng, chống tác hại của thuốc lá và các quy định pháp luật dẫn tới khó khăn trong việc xác định loại mặt hàng để xử lý theo đúng quy định của pháp luật.

Cụ thể, Luật hiện chỉ có khái niệm về thuốc lá và chế tài xử lý các hành vi vi phạm liên quan thuốc lá còn với thuốc lá thế hệ mới lại chưa có một chế tài cụ thể liên quan, nên không có cơ sở để coi đây là mặt hàng cấm hoặc bị hạn chế.

“Việc quy định pháp luật về sản phẩm thuốc lá thế hệ mới chưa có khiến các cơ quan chức năng phải vận dụng quy định khác để xử phạt các hành vi vi phạm, nên không mang tính răn đe, cũng như chưa thể áp dụng Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá hiện hành với loại sản phẩm này để đáp ứng nhu cầu đặt ra”- ông Huy cho biết thêm.

Có thể thấy thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng lậu đều đang hiện diện ngoài thị trường do một bộ phận không nhỏ người tiêu dùng có nhu cầu sử dụng. Khi một vấn đề xã hội đã trở nên phổ biến thì việc ban hành khung pháp lý để kiểm soát, quản lý chặt chẽ là việc làm cần thiết.

Do vậy Bộ Công Thương dự kiến sẽ đưa mặt hàng sản phẩm thuốc lá thế hệ mới (gồm thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng) vào đối tượng điều chỉnh của Nghị định thay thế Nghị định số 67/2013/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật phòng, chống tác hại của thuốc lá về kinh doanh thuốc lá để có hình thức quản lý phù hợp với yêu cầu của thực tiễn.

Việc này được cho là cần thiết để đảm bảo tính bao quát, nhất quán, công bằng đối với các doanh nghiệp kinh doanh hợp pháp, tạo cơ sở pháp lý rõ ràng cho các cơ quan thanh kiểm tra, đẩy lùi vấn nạn hàng lậu, bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng và giúp tăng thu ngân sách.