Phú Thọ: Chính sách mở lối, đồng bào dân tộc gieo mùa xanh

Xanh đồng đất từ dược liệu, bưởi vàng

Những ngày này, ở thôn Đại Đồng (xã Yên Trị, tỉnh Phú Thọ), nơi chủ yếu là đồng bào dân tộc Mường sinh sống không còn vẻ trầm buồn của những cánh đồng lúa chỉ một vụ mỗi năm. Trên nền đất từng bạc màu nay phủ một màu xanh thẫm của xạ đen, cà gai leo. Những thửa ruộng cũ giờ không còn cảnh đồng bào ngóng mưa, lo giá lúa, mà thay bằng những cuộc gọi từ doanh nghiệp bao tiêu, lịch thu hoạch, quy trình VietGAP, tem truy xuất nguồn gốc.

Sau sáp nhập, Yên Trị trở thành địa bàn có diện tích đất nông nghiệp lớn nhất huyện Yên Thủy (cũ). Chính quyền xã nhanh chóng tận dụng lợi thế này, triển khai các chính sách sát thực tế để đồng bào mạnh dạn thay đổi tư duy sản xuất. Ở vùng gò cao thiếu nước như Á Đồng, Minh Thành, Tân Thành, nơi trồng lúa từng là cuộc chiến với thiên nhiên, đồng bào đã dần chuyển sang những cây trồng có giá trị kinh tế cao hơn: xạ đen, cà gai leo, rau màu, ớt vụ đông.

Một số hộ mạnh dạn phủ bạt, dựng nhà lưới, lắp hệ thống tưới nhỏ giọt để canh tác rau an toàn hoặc dược liệu quý. Điển hình là Hợp tác xã Nông nghiệp Yên Trị, nơi hơn 40 hộ đồng bào liên kết trồng xạ đen hữu cơ. Từ vài héc-ta thử nghiệm, diện tích vùng dược liệu đã lên tới hơn 35 ha. Cây xạ đen không đòi hỏi chăm sóc cầu kỳ, nhưng mang lại thu nhập gấp 2 - 3 lần lúa. Hơn thế, nhờ sự đồng hành của chính quyền và doanh nghiệp, sản phẩm cao xạ đen đạt OCOP 3 sao, có nhãn hiệu riêng, mở rộng thị trường tiêu thụ.

Không chỉ dừng ở dược liệu, những đổi thay ở Yên Trị còn được minh chứng rõ nét qua cây bưởi. Trường hợp bà Khuất Thị Thanh, ở thôn Đại Đồng, là một điển hình. Từ mảnh đất 0,7 ha từng trồng ngô, lúa kém hiệu quả, năm 2010 bà quyết định cải tạo toàn bộ để trồng bưởi Diễn. Những năm đầu khó khăn chồng chất, nhưng với quyết tâm học hỏi, tham gia tập huấn kỹ thuật, bà dần đưa vườn bưởi vào sản xuất bài bản. Đến nay, bà sở hữu 2,3 ha bưởi gồm nhiều giống: bưởi diễn, bưởi da xanh, bưởi đỏ, bưởi Soi Hà,... mỗi năm thu hàng chục tấn quả.

Thành tựu nổi bật là từ năm 2020, bưởi Diễn của Hợp tác xã Nông nghiệp Đại Đồng, trong đó có vườn của bà Thanh được công nhận OCOP cấp tỉnh. Năm 2022, 1.000 quả bưởi đầu tiên được xuất khẩu sang Anh; năm 2023, con số này tăng lên 50.000 quả, đến cả thị trường Mỹ. Năm 2024, vườn bưởi của bà mang lại lợi nhuận khoảng 500 triệu đồng sau khi trừ chi phí. Không giữ riêng thành công, bà còn chia sẻ kỹ thuật, hỗ trợ giống cây cho nhiều hộ khác, tạo việc làm thường xuyên cho 3 lao động và hàng chục lao động thời vụ.

Được biết, toàn xã Yên Trị hiện có gần 30 ha bưởi Diễn đạt VietGAP, do Hợp tác xã Nông nghiệp Đại Đồng tổ chức sản xuất, quản lý, xuất khẩu chính ngạch sang Anh. Thu nhập từ cây bưởi ổn định ở mức 200 - 300 triệu đồng/ha/năm, góp phần nâng thu nhập bình quân của đồng bào dân tộc Mường Yên Trị lên gần 52 triệu đồng/năm, cao hơn mức bình quân chung của huyện Yên Thủy trước đây.

Song song với cây trồng, chăn nuôi và thủy sản cũng chuyển biến tích cực: gà đồi, ong mật tự nhiên, cá lồng quy mô nhỏ xuất hiện ngày càng nhiều, bổ sung nguồn thu cho các hộ.

Cơ chế dẫn đường, chính sách đồng hành

Những kết quả hôm nay không tự nhiên mà đến. Đó là thành quả của việc thực hiện nghiêm túc các chủ trương như Nghị quyết 05/2018 của HĐND huyện Yên Thủy (cũ) và gần đây nhất là Quyết định 2610 của UBND tỉnh Hòa Bình, nay là tỉnh Phú Thọ về chuyển đổi cây trồng trên đất lúa. Chính quyền xã đóng vai trò “đầu kéo” trong quá trình này.

Nếu Nghị quyết là “đường ray” thì cách vận hành của chính quyền là đoàn tàu đi đúng hướng. Sau sáp nhập, Yên Trị chủ động rà soát quỹ đất, phân loại vùng chuyển đổi, đánh giá lại đất trũng, bạc màu để bố trí cây trồng phù hợp. Chính quyền phối hợp với đơn vị tư vấn, tổ chức tập huấn kỹ thuật cho đồng bào, hướng dẫn từ khâu cải tạo đất, chọn giống, chăm sóc đến tiêu chuẩn an toàn.

Đặc biệt, xã làm cầu nối để đưa doanh nghiệp, hợp tác xã vào bao tiêu sản phẩm. Sự gắn kết này giúp đồng bào yên tâm chuyển đổi, vì “trồng gì đã biết bán cho ai”. Theo Chủ tịch UBND xã Yên Trị, ông Bùi Huyên, “việc chuyển từ sản xuất tự phát sang sản xuất hàng hóa không chỉ nâng thu nhập mà còn tạo nền tảng phát triển lâu dài”.

Chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025, xã đã chuyển đổi gần 160 ha đất lúa sang cây hàng hóa, trong đó hơn 70 ha là cây dược liệu. Các vùng chuyên canh nhỏ ở Á Đồng, Minh Thành, Đại Đồng, Tân Thành nhanh chóng hình thành, với tỷ lệ ứng dụng cơ giới hóa, tưới tiết kiệm và kỹ thuật mới ngày càng cao.

Bài học rút ra từ Yên Trị là, khi có cơ chế đúng, sự vào cuộc quyết liệt của chính quyền và tinh thần dám thay đổi của đồng bào, những vùng đất từng khó khăn hoàn toàn có thể trở thành “vùng vàng” của nông nghiệp hàng hóa. Thành quả hôm nay là kết quả của một quá trình bài bản, từ chủ trương rõ ràng đến hành động cụ thể, từ sự đồng thuận của người dân đến bàn tay hỗ trợ của chính quyền.

Hành trình ấy chưa dừng lại. Nhưng từ bước khởi đầu này, Yên Trị đã có quyền tin vào những mùa vụ mới nơi chính sách mở lối, đồng bào dân tộc gieo mầm xanh và thu hái trái ngọt ngay trên chính quê hương mình.

Xã Yên Trị được thành lập trên cơ sở sáp nhập 4 xã Yên Trị, Đoàn Kết, Hữu Lợi và Ngọc Lương. Nhiệm kỳ qua, Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân xã đã phát huy tinh thần đoàn kết, vượt qua khó khăn, không ngừng đổi mới, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm. Tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 2,1%, hộ cận nghèo còn 2,6%.