Phòng vệ thương mại: Cải thiện năng lực ứng phó để tránh rủi ro

Năng lực ứng phó hạn chế

Theo Cục PVTM (Bộ Công Thương), hiện số lượng các vụ việc PVTM của nước ngoài đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam đang gia tăng nhanh chóng. Nếu giai đoạn trước năm 2005, tổng số vụ việc khoảng 22 vụ, nay đã tăng lên mức 208 vụ việc. Đặc biệt, số lượng các vụ việc chống lẩn tránh nhằm vào hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam đang có dấu hiệu tăng lên do một số nước cáo buộc hàng hóa từ Việt Nam sử dụng nguyên liệu chính như: Thép, nhôm, thậm chí là tôm được nhập khẩu từ những khu vực đang bị họ áp dụng biện pháp PVTM.

Cục trưởng Cục PVTM - ông Lê Triệu Dũng - cho biết, PVTM là công cụ chính sách được Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) cho phép các nước thành viên sử dụng với mục đích bảo vệ ngành sản xuất trong nước trước các hành vi cạnh tranh được coi là không lành mạnh của hàng hóa nhập khẩu như bán phá giá hay trợ cấp từ chính phủ; hoặc trong trường hợp hàng hóa nhập khẩu tăng mạnh gây ảnh hưởng tới ngành sản xuất nội địa. Việc bị nước ngoài điều tra, áp dụng các biện pháp PVTM sẽ có những tác động tiêu cực đến DN cũng như ngành sản xuất trong nước. Trong đó, nếu hàng hóa xuất khẩu bị áp dụng thuế PVTM ở mức cao sẽ làm giảm lợi thế cạnh tranh, dẫn đến mất một phần hoặc toàn bộ thị trường xuất khẩu.

Để tránh thiệt hại từ các biện pháp PVTM đối với hàng hóa xuất khẩu, ngoài sự tích cực của cơ quan quản lý, sự chủ động ứng phó của DN được cho là mang tính quyết định. Về vấn đề này, ghi nhận của Cục PVTM cho thấy mức độ hiểu biết về PVTM của DN đang dần cải thiện, DN đã có kinh nghiệm ứng phó hơn với các vụ việc phức tạp. Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập (VCCI) - bà Nguyễn Thị Thu Trang - cũng nhận định, gần đây một số hiệp hội DN đã thành thục hơn trong ứng phó, sử dụng công cụ PVTM như: Thủy sản, thép, dệt may, da giày. Nhờ đó khoảng 20-22% vụ điều tra chống bán phá giá đã không đi tới kết quả áp thuế.

Nguy cơ bị áp dụng biện pháp PVTM đối với hàng xuất khẩu vẫn rất lớn

Tuy nhiên, so với xu hướng sử dụng PVTM thì năng lực ứng phó của DN trong nước còn hạn chế, nên nguy cơ bị áp dụng biện pháp này đối với hàng hóa xuất khẩu vẫn rất lớn, nhất là trong giai đoạn nền kinh tế thực hiện các cam kết FTA. Theo bà Nguyễn Thị Thu Trang, phần lớn do DN thiếu sự chuẩn bị đầy đủ để kháng kiện hiệu quả, như tâm thế, kiến thức, kỹ thuật, nguồn lực đối với vấn đề này. Đặc biệt, quá trình ứng phó các vụ kiện, DN xuất khẩu đang gặp rất nhiều bất lợi khác, như ngôn ngữ, pháp lý, văn hóa; quy trình tiến hành điều tra quá chặt chẽ từ các nước về thời hạn, yêu cầu, điều kiện.

Chủ động phòng ngừa

Thời gian qua, nhằm giúp DN ứng phó với các vụ việc PVTM, ông Lê Triệu Dũng cho biết, Cục PVTM luôn duy trì các kênh liên lạc với cơ quan điều tra PVTM của nhiều nước; các cơ quan đại diện của Việt Nam ở nước ngoài, hiệp hội và DN để kịp thời cập nhật vụ việc PVTM; hỗ trợ DN Việt Nam bày tỏ quan điểm phản bác các lập luận thiếu căn cứ, vi phạm quy định WTO của nguyên đơn khởi kiện hay cơ quan điều tra nước ngoài; cung cấp thông tin chính xác, đầy đủ, kịp thời trên cơ sở yêu cầu của cơ quan điều tra đối với chính phủ. Hiện tại, Cục PVTM đang tích cực triển khai hệ thống cảnh báo sớm nhiều ngành hàng, sản phẩm có nguy cơ bị kiện PVTM tại nhiều thị trường khác nhau để DN quan tâm, theo dõi…

Trong xu thế bảo hộ gia tăng, về phía DN, để tránh các rủi ro về kiện PVTM, ông Lê Triệu Dũng nêu rõ, DN cần cải thiện năng lực ứng phó, phải hiểu biết chắc chắn về PVTM. Cụ thể, trước khi vụ việc xảy ra, DN phải trang bị những kiến thức cơ bản về pháp luật, quy định PVTM trong các FTA giữa Việt Nam và các đối tác để nắm rõ các nghĩa vụ và quyền lợi; dự trù thuê luật sư khi cần thiết; xây dựng hệ thống quản trị tiên tiến, hiện đại, lưu trữ hồ sơ, sổ sách đầy đủ và rõ ràng. Còn khi vụ việc bị khởi xướng điều tra, cần xem xét tham gia vụ việc một cách tích cực bằng cách trả lời bản câu hỏi đúng thời hạn, hợp tác với cơ quan điều tra nước ngoài, tránh việc bị cơ quan điều tra nước ngoài sử dụng các dữ liệu sẵn có khi đánh giá, phân tích trong kết luận vụ việc.

Bên cạnh đó, đại diện Cục PVTM đặc biệt lưu ý, trong quá trình trả lời câu hỏi điều tra, DN cần thông tin về cơ cấu, tổ chức của mình; cũng như thông tin về các chủng loại sản phẩm sản xuất; dữ liệu về tình hình hoạt động kinh doanh, bán hàng trong nước với sản phẩm bị điều tra, chi phí sản xuất, bán hàng, quản lý… Trường hợp bị kiện PVTM, DN cần cung cấp thông tin đầy đủ, trung thực, vì cơ quan điều tra có thể thẩm tra tại chỗ để xác minh; đảm bảo thời hạn nộp bản trả lời câu hỏi, chú ý tới ngôn ngữ sử dụng, các yêu cầu về hình thức, phương thức nộp bản trả lời. "Cơ quan điều tra có thể yêu cầu trả lời các bản câu hỏi bổ sung, vì thế, DN phải thường xuyên theo dõi thông tin từ phía cơ quan điều tra; phối hợp, trao đổi thống nhất nội dung trả lời với Cục PVTM" - ông Dũng khuyến nghị.