Phát triển hợp tác xã điện tử: Thời cơ vàng đã 'gõ cửa'

Tạo xung lực mới cho hoạt động của hợp tác xã

Tại tọa đàm “Hợp tác xã điện tử - Cụ thể hóa Nghị quyết 57 của Trung ương” do Báo Đại biểu Nhân dân tổ chức ngày 13/8, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Tạ Đình Thi cho biết, Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá trong phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đang phát huy, tạo động lực mạnh mẽ cho toàn bộ nền kinh tế, trong đó có khu vực hợp tác xã (HTX).

Nghị quyết giúp thay đổi mạnh mẽ tư duy ở tất cả các cấp, ngành nghề, trong đó có HTX. Khoa học công nghệ được xem là nền tảng và động lực then chốt để nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả hoạt động của HTX. Công nghệ giúp các thành viên HTX kết nối với khách hàng, mở rộng thị trường nhanh chóng, nâng cao năng lực cạnh tranh cho sản phẩm, dịch vụ.

Bên cạnh đó, Nghị quyết thúc đẩy phát triển HTX bằng các cơ chế, chính sách pháp luật, cùng với hạ tầng công nghệ cần thiết để phát triển khu vực kinh tế HTX; thúc đẩy công tác đào tạo và phát triển nguồn nhân lực, cũng như hỗ trợ nguồn vốn cho các HTX.

"Quốc hội đã thông qua Nghị quyết 193/2025/QH15 và Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo để tạo cơ sở pháp lý cho phát triển khoa học, công nghệ và chuyển đổi số, trong đó có phát triển HTX và HTX điện tử" - ông Tạ Đình Thi nói. 

TS. Nguyễn Ngọc Song, nguyên Vụ trưởng Vụ Tài chính, Bộ Khoa học và Công nghệ thông tin, hiện cả 34 tỉnh, thành và kể cả vùng biên giới và hải đảo đã có mạng Internet đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số. Nguồn nhân lực công nghệ thông tin tại địa phương, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa, đang được phát huy.

“Với nền tảng hạ tầng khoa học, công nghệ hiện nay, Việt Nam hoàn toàn có thể đáp ứng được yêu cầu, mong muốn xây dựng mô hình HTX điện tử” - TS. Nguyễn Ngọc Song nhấn mạnh.

Ông Nguyễn Bảo Sơn, Phó trưởng Ban Tuyên truyền, Liên minh Hợp tác xã Việt Nam cho hay, Nghị quyết 57 mang tính chiến lược, qua đó tạo động lực mới, xung lực mới cho hoạt động của hệ thống HTX.

Bản thân HTX cũng xác định chuyển đổi số là yêu cầu khách quan, muốn thay đổi cục diện, nâng cao năng lực cạnh tranh buộc phải thay đổi tư duy, ứng dụng khoa học - công nghệ, chuyển đổi số.

"Thời gian qua, kinh tế tập thể, HTX đã từng bước chuyển mình, trong mọi hoạt động như xúc tiến thương mại, kết nối cung cầu, triển khai hỗ trợ HTX đều có chuyển đổi số" - ông Nguyễn Bảo Sơn nói. 

Theo thống kê, đến ngày 30/6, cả nước có gần 35.000 HTX đang hoạt động, 141 liên hiệp HTX; trong đó, HTX nông nghiệp chiếm 66,5% với hơn 23.182 đơn vị, phi nông nghiệp hơn 10.486 HTX; tạo việc làm cho 1,65 triệu lao động.

Trong đó, tỷ lệ ứng dụng công nghệ cao trong HTX là 60 - 65%; giúp giảm chi phí sản xuất 15 - 20%, tăng lãi suất từ 15 - 28%; đáp ứng được yêu cầu tiêu chuẩn chất lượng ngày càng khắt khe.

Lợi ích của hợp tác xã điện tử

Chia sẻ rõ hơn về lợi ích của HTX điện tử, ông Nguyễn Văn Khương, Viện trưởng Viện Khoa học giáo dục và môi trường cho biết, công nghệ số cho phép nhiều HTX cùng dùng chung một nền tảng.

HTX điện tử sẽ hỗ trợ cho cộng đồng HTX đang hoạt động nhỏ lẻ, thiếu nền tảng về công nghệ và nhân lực; đồng thời sẽ tập hợp được lực lượng hộ kinh doanh cá thể, có nghĩa là đối tượng tham gia hoàn toàn mở.

Mô hình HTX điện tử sẽ tập hợp hộ kinh doanh cá thể là thành viên, HTX điện tử sẽ là chủ thể đại diện cho lực lượng ưu tiên đó, làm công việc cụ thể như đứng tên pháp lý, hỗ trợ cho hộ kinh doanh cá thể. Đối tượng tiếp cận là nền tảng công nghệ, cụ thể sử dụng một super app, tổ chức tài chính ngân hàng sẽ liên kết, cấp tín dụng, chấm điểm tín dụng.

Lộ trình phát triển HTX điện tử sẽ từ quý III - IV/2025; trong quý IV sẽ thiết kế mô hình mẫu. Từ quý I - II/2026 sẽ vận hành thí điểm tại Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh; quý IV/2026 làm ở 9 tỉnh, thành khác.

Năm 2027 sẽ tổng kết, đề xuất mở rộng trên toàn quốc nếu HTX điện tử hỗ trợ phát triển tốt cho cộng đồng hộ kinh doanh cá thể và HTX nói chung.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Tạ Đình Thi đánh giá, trong bối cảnh hiện nay, thúc đẩy chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo, ý tưởng HTX điện tử này rất hay. Tuy nhiên, cần có giải pháp đánh giá kỹ lưỡng để xây dựng đề án rõ nhất, phải làm rõ chúng ta có gì, thiếu gì để trên cơ sở đó có đánh giá kiến nghị cụ thể.

Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo cho phép thực hiện cơ chế sandbox - thử nghiệm có kiểm soát. Do đó, đề án nên thí điểm tại một địa phương hoặc mô hình cụ thể, vừa triển khai vừa rà soát, đánh giá hiệu quả để làm căn cứ nhân rộng nếu phù hợp.

Ông Nguyễn Bảo Sơn cũng cho rằng, cần làm rõ nội hàm trong việc nên gọi là “HTX điện tử” hay là “điện tử HTX”. Theo đề án, có nhiều cái đã vươn ra ngoài ranh giới phạm vi của HTX, do đó phải xây dựng hoàn thiện đề án hơn.

Trong đó, cần tập trung phát huy hiệu quả các chính sách hiện có, thực thi chuyển đổi số. Tiếp tục đẩy mạnh công tác đào tạo, tránh sự lệch pha trong công nghệ và tiếp cận. Cùng với đó, tăng cường công tác tuyên truyền chuyển đổi số theo Nghị quyết 57. Về phía HTX cũng sẽ phát huy tính chủ động trong chuyển đổi số, lấy Nghị quyết 57 làm động lực.

Tại tọa đàm, TS. Nguyễn Minh Phong chia sẻ, để thành lập HTX điện tử mới, cần phải có quy định để hợp thức hóa. Theo đó, cần hỗ trợ đào tạo xã viên, gồm gia tăng “bình dân học vụ số”, hướng tới HTX viên tiềm năng thành HTX điện tử; thiết kế phần mềm phù hợp; tăng kỹ năng về quản trị dữ liệu cho xã viên tương lai, cả tư duy quản trị…

Về hạ tầng công nghệ, hạ tầng quốc gia cần phát triển hạ tầng thương mại điện tử nội bộ có kết nối với bên ngoài, với sàn lớn như Amazon...; hệ thống quản lý bán hàng, cổng thanh toán đa dạng; hỗ trợ vận hành, xây dựng HTX số, điện tử mới thành lập; hỗ trợ người mới tham gia.

Bên cạnh đó, nên xây dựng Quỹ đổi mới sáng tạo phát triển HTX điện tử, hay quỹ hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa; quan tâm đến vấn đề an ninh mạng hay xếp hạng xã viên HTX số.

Hợp tác xã điện tử sẽ hỗ trợ cho cộng đồng hợp tác xã đang hoạt động nhỏ lẻ, thiếu nền tảng về công nghệ và nhân lực; đồng thời sẽ tập hợp được lực lượng hộ kinh doanh cá thể.