Nước Anh sẽ quan hệ thương mại với phần còn lại của thế giới như thế nào nếu không có thỏa thuận Brexit?

Nhưng có một điều chắc chắn là nếu không có thỏa thuận nào khi Anh rời khỏi Liên minh Châu Âu, thì Anh sẽ giao dịch với EU và phần còn lại của thế giới theo những điều khoản quy định của WTO. Đây là những bộ quy tắc cơ bản nhất cho thương mại, đòi hỏi mỗi thành viên bảo đảm duy trì thị trường mở cho tất cả các thành viên khác.

Giao dịch theo các điều khoản của WTO có nghĩa là thuế quan đối với một số hàng hóa, đặc biệt là thực phẩm và hàng nông nghiệp, và các rào cản thương mại cao hơn nhiều so với ở trong thị trường chung của EU. Nguyên tắc quan trọng nhất của WTO là không phân biệt đối xử, vì vậy nếu chính phủ Anh từ chối kiểm tra hàng hóa qua biên giới Ailen, thì họ cũng không thể kiểm tra hàng hóa cập cảng nước Anh từ Trung Quốc, Brazil hoặc bất cứ nơi nào khác. Nhưng nếu Anh nói Ailen là trường hợp đặc biệt và tiếp tục kiểm tra hàng hóa tại các cảng khác, thì chuyện gì sẽ xảy ra?

Nhà cựu đàm phán của WTO, Dmitry Grozoubinski, lập luận rằng nếu Anh vi phạm các quy tắc của WTO bằng cách có một biên giới mở cho Ailen nhưng lại duy trì kiểm tra hàng hóa ở các biên giới với các đối tác khác, thì sẽ tác động thực tế ngay lập tức là không có gì cả. Bởi vì không có gì giống như một cơ quan thực thi WTO sẽ ngay lập tức buộc tội nước Anh, hoặc buộc Anh phải thay đổi chính sách. WTO là một tổ chức do các thành viên điều hành, vì vậy một thành viên khác sẽ có thể khiếu nại.

Giai đoạn đầu tiên chỉ đơn giản là một cuộc họp không thoải mái cho Anh mà tại đó các thành viên khác sẽ bày tỏ sự không hài lòng. Nhưng vẫn sẽ không có gì ngăn cản Anh giữ một biên giới mở cho Ailen. Sau đó sẽ có một khoảng thời gian 60 ngày để Anh và bất cứ bên nào khiếu nại cố gắng giải quyết vấn đề. Nếu Anh không thể hòa giải được với thành viên này, một Hội đồng WTO sẽ được triệu tập và một vụ kiện chính thức bắt đầu.

Nếu hội đồng giải quyết tranh chấp thấy chính sách biên giới Ailen mở là vi phạm các quy tắc của WTO, Anh vẫn sẽ có cơ hội khác để thảo luận về bồi thường với bên khiếu nại, và rất có thể hội đồng cho phép trả đũa. Điều đó có nghĩa là phải tìm ra chính sách biên giới của Anh đã gây bất lợi cho bên khiếu nại đến mức nào và cho phép họ đánh thuế cao hơn đối với Anh nhằm cân bằng thiệt hại đó. Nhưng đó sẽ là thời điểm của năm 2021 hoặc thậm chí là năm 2022 (tức là giai đoạn chuyển đổi Brexit) và WTO vẫn sẽ không thể thực sự khiến Anh thay đổi chính sách.

Giả thiết đưa ra cho thấy đó chắc chắn sẽ là một động thái liều lĩnh của Anh tại thời điểm nước này đang cố gắng thuyết phục các nước khác ký các thỏa thuận thương mại sau Brexit. Viện Nghiên cứu Kinh tế (IEA) đã đề cập đến vấn đề này trong kế hoạch gọi là “thay thế cho người kiểm tra”. Theo đó, đề xuất một cách thức để vượt qua yêu cầu không phân biệt đối xử của WTO sẽ là xin miễn trừ an ninh quốc gia.

Trong những trường hợp hạn chế, các quy tắc của WTO có thể bị phá vỡ nếu đó là một yêu cầu về an ninh quốc gia của một quốc gia thành viên. Gợi ý của IEA có thể được thực hiện trong hai năm đầu của giai đoạn sau Brexit, nhưng điểm mấu chốt vẫn là ngay cả khi có các quy tắc WTO, EU và các nước thành viên có “chịu đựng” được tình huống có một cửa hậu mở vào thị trường chung trong hơn một vài tháng hay không? Câu chuyện của nước Anh thời Brexit vẫn gây “nhức nhối” cho các nhà phân tích và các chuyên gia về thương mại quốc tế.