Nỗ lực bền bỉ ngăn tảo hôn ở vùng cao Nghệ An

Bài toán dai dẳng khu vực vùng sâu, vùng xa, biên giới

Tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống trong đồng bào dân tộc thiểu số tại các xã vùng sâu, vùng xa, khu vực biên giới tỉnh Nghệ An vẫn đang là vấn đề xã hội đáng lo ngại, diễn biến phức tạp và để lại nhiều hệ lụy lâu dài đối với chất lượng dân số, nguồn nhân lực cũng như sự phát triển bền vững của cộng đồng. Dù các cấp, các ngành đã triển khai nhiều giải pháp đồng bộ, thực trạng này vẫn tồn tại dai dẳng, đòi hỏi những cách tiếp cận linh hoạt, bền bỉ và phù hợp với đặc thù vùng miền.

Theo thống kê của tỉnh Nghệ An, trong 5 năm trở lại đây, toàn tỉnh ghi nhận hàng trăm trường hợp tảo hôn và hàng chục trường hợp hôn nhân cận huyết thống. Con số này phản ánh phần nào bức tranh thực tế tại các địa bàn vùng cao, nơi đời sống kinh tế còn nhiều khó khăn, trình độ dân trí chưa đồng đều và ảnh hưởng của phong tục, tập quán lạc hậu vẫn còn sâu sắc. Quan niệm kết hôn sớm để có thêm lao động, hay tư tưởng kết hôn trong dòng tộc để “giữ của, giữ người”, không chia tài sản cho người ngoài… vẫn tồn tại trong một bộ phận người dân.

Bên cạnh đó, ý thức chấp hành pháp luật của một số thanh, thiếu niên và gia đình còn hạn chế. Việc xử lý vi phạm chưa thật sự triệt để, trong khi điều kiện kinh tế khó khăn khiến nhiều em phải bỏ học sớm, không tiếp tục con đường học vấn. Từ đó, tâm lý lấy vợ, lấy chồng sớm nảy sinh như một lối thoát tạm thời. Tác động của mạng xã hội, lối sống mới thiếu lành mạnh cũng góp phần làm lệch chuẩn nhận thức của giới trẻ vùng cao về hôn nhân và gia đình.

Nhận thức rõ hệ lụy của tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống đối với sức khỏe sinh sản, chất lượng giống nòi và tương lai của thế hệ trẻ, các cấp ủy Đảng, chính quyền, ban, ngành và đoàn thể ở Nghệ An đã vào cuộc mạnh mẽ. Nhiều chương trình truyền thông, phổ biến pháp luật về hôn nhân và gia đình, phòng chống tảo hôn đã được triển khai tại các bản làng, trường học, khu dân cư vùng sâu, vùng xa với sự tham gia của hàng nghìn lượt người dân và học sinh.

Đáng chú ý, nhiều mô hình, cách làm mới đã được thực hiện và bước đầu mang lại hiệu quả tích cực như việc vận động người dân ký cam kết không vi phạm tảo hôn, xây dựng câu lạc bộ “Phòng, chống tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống” hay mô hình “Bản làng không tảo hôn”. Các nội dung này được lồng ghép vào hương ước, quy ước của bản, tạo sự ràng buộc về mặt cộng đồng và nâng cao tính tự giác trong chấp hành pháp luật.

Tuy nhiên, thực tiễn cũng cho thấy, công tác phòng, chống tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống vẫn là nhiệm vụ nhiều thách thức. Việc thay đổi nhận thức, chuyển biến hành vi trong cộng đồng không thể diễn ra trong “một sớm, một chiều”, mà cần quá trình lâu dài, kiên trì, với sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị.

Đẩy mạnh truyền thông từ nhà trường qua Hội thi tìm hiểu pháp luật

Trong bối cảnh đó, việc triển khai Tiểu dự án 2, Dự án 9 thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đã và đang trở thành một trong những giải pháp trọng tâm nhằm giảm thiểu tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống tại Nghệ An. Nổi bật trong chuỗi hoạt động này là Hội thi “Tìm hiểu pháp luật về phòng chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống năm 2025” do Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Nghệ An tổ chức tại hệ thống các trường PTDT THCS nội trú, bán trú trên địa bàn 8 xã: Yên Hoà, Tam Quang, Quỳ Hợp, Tam Thái, Quỳ Châu, Châu Tiến, Con Cuông và Châu Khê, dự kiến diễn ra trong quý IV/2025.

Ông Vy Mỹ Sơn, Phó Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Nghệ An, cho biết, đây không chỉ là một sân chơi tìm hiểu pháp luật thuần túy mà còn là hoạt động mang tính giáo dục, định hướng nhận thức sâu sắc cho học sinh, đối tượng dễ bị tác động bởi vấn nạn tảo hôn. Thông qua các nội dung tuyên truyền về Luật Hôn nhân và Gia đình, Luật Bình đẳng giới, hệ lụy của tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống, học sinh sẽ được trang bị kiến thức, kỹ năng cần thiết để tự bảo vệ mình và trở thành những “tuyên truyền viên nhỏ tuổi” tại chính cộng đồng nơi các em sinh sống.

Hội thi được tổ chức với ba phần chính: biểu diễn tiểu phẩm, thi trắc nghiệm và xử lý tình huống. Hình thức này giúp chuyển tải kiến thức pháp luật theo cách sinh động, gần gũi, gắn với thực tiễn, phù hợp với tâm lý lứa tuổi học sinh từ lớp 6 đến lớp 9. Qua đó, các quy định pháp luật khô khan trở nên dễ tiếp cận hơn, góp phần nâng cao hiệu quả tuyên truyền.

“Việc tổ chức Hội thi nhằm tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, tạo sự đồng thuận trong xã hội, từng bước thay đổi nhận thức, hành vi của cộng đồng về vấn đề tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống, qua đó góp phần nâng cao chất lượng dân số và xây dựng đời sống văn hóa vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi”, ông Vy Mỹ Sơn, cho hay.

Theo lãnh đạo Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Nghệ An, thông qua các hoạt động này, học sinh không chỉ hiểu rõ hơn về quy định của pháp luật mà còn nhận thức được giá trị của việc học tập, trưởng thành đúng độ tuổi, tránh những hệ lụy lâu dài của kết hôn sớm. Đồng thời, vai trò của nhà trường, gia đình và chính quyền địa phương cũng được tăng cường trong việc định hướng, quản lý và giáo dục thế hệ trẻ.

Việc lựa chọn các trường PTDT THCS nội trú, bán trú làm điểm tổ chức Hội thi cho thấy sự quan tâm đặc biệt tới đối tượng học sinh vùng cao, những em nhỏ đang đứng trước nguy cơ cao bị ảnh hưởng bởi các hủ tục trong hôn nhân. Đây được xem là lực lượng nòng cốt trong việc tạo ra sự chuyển biến nhận thức lâu dài, bền vững từ chính cộng đồng.

Bên cạnh yếu tố tuyên truyền, Hội thi còn tạo điều kiện cho học sinh, giáo viên và phụ huynh cùng tham gia, từ đó xây dựng môi trường giáo dục đồng bộ, gắn kết giữa nhà trường và gia đình trong công tác phòng chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống. Sự phối hợp này góp phần lan tỏa thông điệp pháp luật không chỉ trong phạm vi trường học mà rộng hơn là tại từng thôn bản, hộ gia đình.

Có thể thấy, việc tổ chức Hội thi “Tìm hiểu pháp luật về phòng chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống năm 2025” không chỉ là một hoạt động mang tính phong trào, mà là một mắt xích quan trọng trong chuỗi giải pháp tổng thể nhằm từng bước đẩy lùi vấn nạn tảo hôn tại các xã vùng sâu, vùng xa, khu vực biên giới tỉnh Nghệ An. Khi nhận thức được nâng cao, hành vi được điều chỉnh, cùng với sự quyết tâm của chính quyền và sự đồng thuận của người dân, việc giảm thiểu và tiến tới xóa bỏ tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống sẽ không còn là mục tiêu xa vời, mà trở thành hiện thực bền vững cho tương lai vùng cao Nghệ An.