Những lý giải độc đáo về nguồn gốc và ý nghĩa cao đẹp của Lễ hội Chọi trâu Đồ Sơn

Lễ hội Chọi trâu Đồ Sơn, Hải Phòng được đánh giá là một trong những lễ hội đặc sắc nhất của cư dân miền biển gắn liền việc thờ cúng thuỷ thần.
Hải Phòng: Cận cảnh công tác chuẩn bị Hội chọi trâu Đồ Sơn năm 2023 Hải Phòng: Quận Đồ Sơn thượng cờ khai Hội chọi trâu năm 2023

Lễ hội Chọi trâu (quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng) là một lễ hội dân gian truyền thống, có từ rất lâu đời, lưu giữ những nét sinh hoạt tâm linh, bản sắc văn hóa mang tính cộng đồng của người dân miền biển Đồ Sơn. Một trong những đặc trưng cơ bản của Lễ hội Chọi trâu Đồ Sơn là có sự giao thoa giữa yếu tố văn hóa nông nghiệp đồng bằng với những yếu tố văn hóa của cư dân ven biển, gắn liền với tục thờ cúng thủy thần và nghi lễ chọi, hiến sinh trâu, loài động vật thân thuộc với người nông dân.

Theo các bậc cao niên Đồ Sơn, lễ hội có nguồn gốc từ tín ngưỡng thờ thần Điểm Tước Đại Vương, vị thần của non nước Đồ Sơn, được hình thành và phát triển qua nhiều thế kỷ, lưu truyền từ đời này qua đời khác và trở thành nhu cầu không thể thiếu trong đời sống tinh thần, tâm linh của người dân.

Những lý giải độc đáo về nguồn gốc và ý nghĩa cao đẹp của Lễ hội Chọi trâu Đồ Sơn
Ban Tổ chức Lễ hội Chọi trâu truyền thống quận Đồ Sơn trang trọng tổ chức Lễ rước nước tại Đền Nghè (phường Vạn Hương)

Sách Đại Nam nhất thống chí có chép lại rằng: "Tục chọi trâu có từ rất sớm, là một trong những nghi lễ phổ biến từ thời Lý. Năm Mậu Tý 1048 Lý Thái Tông đã ban hành “Chiếu định phép chọi trâu về mùa xuân”. Trong đó ghi rõ “Tổng Đồ Sơn tế thần có tục chọi trâu”, “Đền thủy thần Đồ Sơn ở chân núi xã Đồ Sơn, huyện Nghi Dương có đền Thủy Thần. Tương truyền có người bản thổ đêm đi qua dưới đền, thấy hai trâu chọi nhau nên hàng năm có tục chọi trâu để tế thần. Lịch triều phong tặng Điểm Tước Đại Vương”. Hiện trong đền thờ thần Tước Điểm Đại Vương còn đôi câu đối nói đến sự tích và tục chọi trâu: “Cửa biển nổi tiếng anh linh, chim từ trên mây giáng trần/ Đất này hùng mạnh đẹp đẽ, trâu lạ đến đây thành lệ cũ”.

Trong khi đó, sách Đồng Khánh Địa Dư Chí Lược (biên soạn vào triều Nguyễn, cuối thế kỷ 19) cũng cho rằng lễ hội chọi trâu Đồ Sơn, Hải Phòng có liên quan thần tích “Tước Điểm Đại Vương” - vị tôn thần của người dân vạn chài nơi đây. Sách ghi lại truyền thuyết rằng một số người dân từng đi qua đền thờ và gặp một vị thần râu tóc bạc phơ hiện hình ngồi trên thạch bàn, trước cửa đền có hai con trâu chọi nhau. Tuy nhiên khi thấy động thì trâu liền bỏ chạy xuống biển. Từ đó, người dân địa phương mở hội chọi trâu vào mùng 9/8 âm lịch hàng năm. Vào thời điểm diễn ra lễ hội, thường có mưa to gió lớn. Người dân nơi đây cũng quan niệm đó là thời điểm thủy thần Đồ Sơn hiển linh.

Một số truyền thuyết và thần tích thì lý giải cho rằng, nguồn gốc lễ hội chọi trâu ở Đồ Sơn là lễ hội cầu thịnh vượng và hạnh phúc cho người dân địa phương có từ thế kỷ thứ 18. Qua các truyền thuyết và thần tích ở Đồ Sơn thì những vị tổ đầu tiên lập nghiệp đã chọn nghề đánh cá. Trong cuộc đấu tranh sinh tồn thủa sơ khai, con người tự tìm một đấng quyền uy linh thiêng làm chỗ dựa.

Người dân Đồ Sơn vẫn truyền nhau sự tích lễ hội chọi trâu: Một đêm rằm tháng 8, dân miền biển Đồ Sơn nhìn thấy một tiên ông đang say sưa ngắm hai chú trâu chọi nhau trên những con sóng bạc. Từ đó, Hội chọi trâu trở thành nguồn cội trong đời sống tâm linh người Đồ Sơn. Thời điểm chính mở hội là ở bước chuyển từ vụ cá nam sang vụ cá bắc, là lúc ngư nhàn ít mưa bão.

Những lý giải độc đáo về nguồn gốc và ý nghĩa cao đẹp của Lễ hội Chọi trâu Đồ Sơn
Lễ hội Chọi trâu Đồ Sơn có những màn "thư hùng" độc đáo

Một cách lý giải dân gian khác của lễ hội chọi trâu cũng được cho là gắn với huyền thoại về một cô thôn nữ xinh đẹp tên là Đế. Sau này trở thành vợ vua Thủy Tề. Bãi biển nơi vua Thủy Tề đón nàng về cung từ đó có rất nhiều tôm cá. Về sau, người dân địa phương tổ chức lễ hội chọi trâu. Nếu làng chài nào thắng thì được độc chiếm bãi cá này, đồng thời dùng con trâu thắng cuộc hiến tế thủy thần để mong phù hộ được mùa tôm cá.

Ngoài ra cũng có sự tích cho rằng cô gái nghèo tên Đế này do lỡ có thai với vua Thủy Tề mà bị dân làng phạt vạ, quan lại địa phương mang cô ra biển dìm. Cô gái oan ức, hiển linh, sau đó địa phương lập đền thờ, tên gọi đền Bà Đế. Bãi biển nơi Bà Đế bị chết, tôm cá kéo đến tập trung ngày một nhiều. Năm này qua năm khác, các vạn chài kéo đến đánh cá. Về sau, cộng đồng địa phương tổ chức lễ hội chọi trâu, những con trâu thắng mang ra biển cúng tế Bà.

Cũng có ý kiến cho rằng, truyền thuyết dìm chết nàng Đế ở ngoài khơi Hòn Độc là di vết của tục hiến sinh các cô gái cho Thủy Thần có từ thời kỳ nguyên thủy đến thời sơ kỳ phong kiến; về sau, khi trình độ xã hội phát triển, việc hiến sinh con vật được thay thế.

Ngoài ra, Lễ hội Chọi trâu còn gắn với huyền tích Quận He Nguyễn Hữu Cầu - người hùng áo vải đã cùng người dân vạn chài phất cờ chống lại phong kiến thối nát tàn bạo thời kỳ 1741 - 1751. Mỗi khi đánh trận thắng ông thường mổ trâu khao quân. Những con trâu dứt dây lao ra, chọi nhau quyết liệt. Quân sĩ thấy thế hứng khởi reo hò vang dội. Kể từ đó, hàng năm, Nguyễn Hữu Cầu mở hội chọi trâu để cổ vũ động viên tinh thần quân sĩ…

Một trong những cách hiểu khác về nguồn gốc Lễ hội chọi trâu, mổ trâu bắt nguồn từ lễ hiến tế trâu để ngư dân Đồ Sơn không bị cá kình ăn thịt. Dân làng chài kể lại rằng dân chài thường bị cá kình ăn thịt nên lập đàn cầu thần linh phù hộ vào thượng tuần tháng sáu và hứa sẽ mổ trâu, mổ lợn lễ tạ. Sau đó hai tháng, vào một đêm mưa bão gió giật, sáng ra thấy xác cá kình chết, trên hầu có vết chim cắn, một loại chim thần giáng thế độ dân. Từ đó, dân làng không bị cá ăn thịt nữa. Như đã hứa, hàng năm dân làng mang trâu đến lễ thần ở đền Nghè. Khi lễ, trâu dứt đứt dây, chọi nhau quyết liệt. Mọi người cho rằng thần linh thích xem trâu chọi. Bởi vậy hàng năm, dân làng tổ chức lễ hội chọi trâu và ngày đó đã trở thành đại sự, ngày hội truyền thống của dân vạn chài.

Kế thừa những nghi lễ tốt đẹp do tiền nhân để lại, các cụ cao niên ở Đồ Sơn cho hay, cứ vào tháng tám, khi lúa ngoài đồng vào thì con gái, ngư dân cũng vừa kết thúc mùa cá, thì người dân Đồ Sơn bắt đầu chuẩn bị cho lễ hội chọi trâu. Lễ hội chọi trâu cũng như nhiều lễ hội khác có hai phần, phần lễ và phần hội đan xen. Phần lễ vẫn giữ nguyên những nghi thức truyền thống với các nghi lễ trang trọng, mở đầu là lễ tế thần Điểm Tước, sau đó là lễ rước kiệu bát cống, long đình cờ thần bay phấp phới, rộn rã trong tiếng nhạc bát âm dẫn trâu đi trình thành hoàng làng.

Phần lễ chủ yếu diễn ra trước phần hội mấy ngày trong một thế giới tâm linh kỳ diệu. Trước kia, lễ tế thần diễn ra ở tất cả các giáp của tổng Đồ Sơn với sự linh đình về vật lễ tế cũng như các thủ tục hành lễ. Giờ đây, việc tế thần được tổ chức ở từng phường, đa phần là do các già làng làm chủ lễ, để cầu xin khí thiêng của sông núi, đất trời và vùng biển này cho được thắng cuộc chọi trâu ngày hôm sau.

Theo đó, phần lễ sẽ gồm các lễ như: Lễ dâng hương khai hội được tổ chức vào ngày mùng 01, Lễ rước nước vào ngày mùng 7, Lễ lâm trận vào ngày mùng 8, Lễ hiến sinh tế thần vào ngày mùng 10 và Lễ tống thần vào ngày 16. Những nghi lễ cổ truyền ngày được tổ chức trang nghiêm, thành kính tại Đền Nghè – ngôi đền linh thiêng của vùng non nước Đồ Sơn, được tôn vinh là Thượng đẳng linh từ, nơi thờ Hùng Trấn Điểm Tước Đại Thần Vương – Thành hoàng của Tổng Đồ Sơn cùng Lục vị Tiên công, Bát bộ Tôn thần là các bậc tiền nhân có công khai sơn phá thạch, lấn biển, mở đất, che chở, phù hộ cho muôn đời con cháu quê hương Đồ Sơn.

Phần hội diễn ra vào chính hội (9/8) với nhiều hoạt động mang đậm bản sắc dân tộc. Điệu múa khai hội được 24 tráng niên chia thành hai hàng trình diễn vừa uyển chuyển, vừa mạnh mẽ, màu sắc biến hoá linh hoạt và huyền ảo trong những âm thanh của trống, thanh la.

Theo cách nói của các lão làng, tiếng trống, tiếng thanh la có tác dụng tạo không khí trong sân bãi thúc giục các “ông trâu” thi đấu thêm phần quyết liệt. Tiếng trống phải to, người đánh trống phải có sức dẻo dai, đồng thời phải biết cách đánh trống sao cho những tiếng “tùng, tùng, cắc, cắc-cắc, tùng, tùng” quyện vào nhau lúc khoan thai, lúc dồn dập cao trào như khích lệ các “ông trâu” phải làm cho ra nhẽ cái sự thắng thua.

Một nét độc đáo của Hội chọi trâu Đồ Sơn là dù thắng hay thua, sau khi kết thúc lễ hội, các trâu đều được mổ thịt tế lễ trời đất, cầu mùa màng thuận hoà. Người ta cũng tin rằng, nếu được ăn thịt trâu chọi trong dịp lễ hội, sẽ gặp nhiều điều may mắn.

Năm 1990, Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn được khôi phục lại và được Nhà nước xác định là 1 trong 15 lễ hội quốc gia. Lệ cũ Đồ Sơn là tính số trâu chọi theo đóng góp suất đinh của các giáp, kèm những kiêng kỵ khe khắt. Không giao trưởng giáp có tang nuôi trâu và không để phụ nữ chăn dắt trâu. Số trâu chọi ở Đồ Sơn thời trước nhiều nhất là 12. Đến nay, số trâu vào vòng chung kết lên tới 16 trâu.
Nhóm PV
Bạn thấy bài viết này thế nào?
Kém Bình thường ★ ★ Hứa hẹn ★★★ Tốt ★★★★ Rất tốt ★★★★★
Bài viết cùng chủ đề: Thành phố Hải Phòng

Có thể bạn quan tâm

Tin mới nhất

Cập nhật Bộ chỉ số đánh giá chuyển đổi số báo chí

Cập nhật Bộ chỉ số đánh giá chuyển đổi số báo chí

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lê Hải Bình ban hành quyết định số về việc tổ chức các hoạt động chuyển đổi số báo chí năm 2025.
Bộ sưu tập của nhạc sĩ Hoàng Vân ghi danh di sản thế giới

Bộ sưu tập của nhạc sĩ Hoàng Vân ghi danh di sản thế giới

Bộ sưu tập của Nhạc sĩ Hoàng Vân được UNESCO ghi danh Di sản tư liệu thế giới, góp phần khẳng định vị thế di sản văn hóa Việt Nam trên bản đồ khu vực, thế giới.
Đề nghị giữ nguyên tên gọi khu du lịch quốc gia sau sáp nhập

Đề nghị giữ nguyên tên gọi khu du lịch quốc gia sau sáp nhập

Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch đề nghị giữ nguyên giá trị các di sản văn hoá, tên gọi khu du lịch quốc gia đã được công nhận sau sáp nhập đơn vị hành chính.
Việt Nam đăng cai giải bóng chuyền nữ Quốc tế 2025

Việt Nam đăng cai giải bóng chuyền nữ Quốc tế 2025

Giải bóng chuyền AVC Challenge Cup 2025 tổ chức tại Nhà Thi đấu Đông Anh (Hà Nội) nơi vừa đăng cai thành công giai đoạn 1 giải bóng chuyền vô địch Quốc gia.
Chủ tịch Hồ Chí Minh với ngày Giỗ Tổ Hùng Vương

Chủ tịch Hồ Chí Minh với ngày Giỗ Tổ Hùng Vương

Sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh rất quan tâm đến sự nghiệp bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc, trong đó có ngày Giỗ Tổ Hùng Vương.

Tin cùng chuyên mục

Giỗ Tổ Hùng Vương: Tự hào cội nguồn, vững bước tương lai

Giỗ Tổ Hùng Vương: Tự hào cội nguồn, vững bước tương lai

Giỗ Tổ Hùng Vương là ngọn lửa thiêng liêng, luôn cháy sáng trong mỗi người Việt, giúp chúng ta nhớ rằng dù đi xa đến đâu, cũng không thể quên được cội nguồn.
Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch bổ nhiệm lãnh đạo các cục, vụ

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch bổ nhiệm lãnh đạo các cục, vụ

Chiều 4/4, tại Hà Nội, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã tổ chức Hội nghị triển khai Nghị quyết của Ban Thường vụ Đảng ủy Bộ về công tác cán bộ.
Quảng bá du lịch Việt Nam qua truyền thông Trung Quốc

Quảng bá du lịch Việt Nam qua truyền thông Trung Quốc

Lãnh đạo Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch đề nghị quảng bá du lịch Việt Nam qua các phương tiện truyền thông và mạng xã hội tại Trung Quốc.
Triển lãm ảnh

Triển lãm ảnh 'Văn học, nghệ thuật Cần Thơ' gây ấn tượng

Ngày 1/4, TP. Cần Thơ đã khai mạc trưng bày chuyên đề và triển lãm ảnh 'Văn học, nghệ thuật Cần Thơ chặng đường 50 năm' tại bảo tàng thành phố.
Nam Định chính thức mở lễ hội Phủ Dầy lớn thứ 5 cả nước

Nam Định chính thức mở lễ hội Phủ Dầy lớn thứ 5 cả nước

Tối 31/3, Lễ hội Phủ Dầy - một trong 5 lễ hội truyền thống lớn của cả nước đã chính thức khai mạc
Phú Thọ: Kể câu chuyện ‘Văn hóa Hùng Vương’ qua hơn 300 hiện vật

Phú Thọ: Kể câu chuyện ‘Văn hóa Hùng Vương’ qua hơn 300 hiện vật

Ngày 31/3, câu chuyện "Văn hóa Hùng Vương" qua hơn 300 hiện vật được trưng bày tại bảo tàng Hùng Vương, tỉnh Phú Thọ thu hút đông đảo người dân và du khách.
Phú Thọ: Công chiếu thử phim tài liệu

Phú Thọ: Công chiếu thử phim tài liệu 'Thời đại Hùng Vương'

Ngày 31/3, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Phú Thọ đã cho công chiếu thử bộ phim tài liệu ‘Thời đại Hùng Vương’ thu hút nhiều khán giả tới thưởng thức.
Phú Thọ: Khai mạc Lễ hội Đền Hùng và Tuần Văn hóa - Du lịch Đất Tổ

Phú Thọ: Khai mạc Lễ hội Đền Hùng và Tuần Văn hóa - Du lịch Đất Tổ

Tối 29/3, tỉnh Phú Thọ đã khai mạc Lễ hội Đền Hùng và Tuần Văn hóa - Du lịch Đất Tổ năm Ất Tỵ 2025 trong âm vang sôi động và tự hào.
Gia tài âm nhạc đồ sộ của nhạc sỹ Lư Nhất Vũ

Gia tài âm nhạc đồ sộ của nhạc sỹ Lư Nhất Vũ

Nhạc sĩ Lư Nhất Vũ có cống hiến lớn về cả sáng tác và nghiên cứu, để lại gia tài âm nhạc đồ sộ cho công chúng và nghệ thuật nước nhà.
Đền Hùng chật kín khách thập phương trong ngày đầu khai hội

Đền Hùng chật kín khách thập phương trong ngày đầu khai hội

Đông đảo du khách thập phương đã về hành hương trong ngày đầu tiên của Lễ hội Đền Hùng 2025 và Tuần Văn hóa - Du lịch Đất Tổ năm Ất Tỵ 2025.
Hà Nội: Ấn tượng hàng trăm thiếu nữ diện áo dài xếp hình bản đồ Việt Nam

Hà Nội: Ấn tượng hàng trăm thiếu nữ diện áo dài xếp hình bản đồ Việt Nam

Ngày 29/3, tại Hà Nội, Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam tổ chức sự kiện Diễu hành áo dài và xếp hình áo dài bản đồ Việt Nam.
600 món ngon quy tụ tại lễ hội văn hóa ẩm thực

600 món ngon quy tụ tại lễ hội văn hóa ẩm thực

600 món ngon - những tinh hoa ẩm thực Việt mang đậm bản sắc 3 miền được giới thiệu với công chúng qua Lễ hội Văn hóa ẩm thực, món ngon tại TP. Hồ Chí Minh.
Gây dựng ‘sếu đầu đàn’ đưa văn hóa Việt vượt đại dương

Gây dựng ‘sếu đầu đàn’ đưa văn hóa Việt vượt đại dương

Để sản phẩm văn hóa Việt vươn tầm quốc tế, theo các chuyên gia, cần xây dựng một hệ sinh thái đặc biệt cho ‘sếu đầu đàn’.
Nhạc sĩ Lê Minh Sơn đạo diễn chương trình

Nhạc sĩ Lê Minh Sơn đạo diễn chương trình 'Nam Tây Nguyên vui ngày giải phóng'

Nhạc sĩ Lê Minh Sơn làm tổng đạo diễn chương trình nghệ thuật 'Nam Tây Nguyên vui ngày giải phóng', nhân dịp Lễ kỷ niệm 50 năm Ngày giải phóng Lâm Đồng.
Thủ tướng Singapore ‘bắt trend’ làm video tiktok về chuyến thăm Việt Nam

Thủ tướng Singapore ‘bắt trend’ làm video tiktok về chuyến thăm Việt Nam

Chưa đầy 24h thăm chính thức Việt Nam, tài khoản tiktok mang tên Thủ tướng Singapore “Lawrence Wong” đăng tải 2 video quảng bá về hình ảnh, đất nước Việt Nam.
Bàn giao Báo điện tử Tổ Quốc sáp nhập vào Báo Văn Hóa

Bàn giao Báo điện tử Tổ Quốc sáp nhập vào Báo Văn Hóa

Báo điện tử Tổ Quốc đã tiến hành bàn giao nhiệm vụ, nhân sự và các nội dung liên quan cho Báo Văn Hóa quản lý theo quy định của pháp luật.
MC Khánh Vy: Đoàn viên - dấu ấn của sự nhiệt huyết, tiên phong

MC Khánh Vy: Đoàn viên - dấu ấn của sự nhiệt huyết, tiên phong

Theo MC Khánh Vy, với người trẻ, cần phấn đấu vươn lên, vượt qua giới hạn của bản thân, với tinh thần "biến không thành có, biến khó thành dễ".
Triển lãm nghệ thuật đặc sắc

Triển lãm nghệ thuật đặc sắc ''Đà Nẵng gấm hoa''

Triển lãm mỹ thuật ''Đà Nẵng gấm hoa'' mang đến không gian nghệ thuật đặc sắc, tôn vinh vẻ đẹp thành phố qua chiều sâu văn hóa, lịch sử và khát vọng phát triển.
Bổ nhiệm Chủ tịch Hội đồng trường Học viện Múa Việt Nam

Bổ nhiệm Chủ tịch Hội đồng trường Học viện Múa Việt Nam

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công bố quyết định bổ nhiệm NSND Trần Ly Ly giữ chức Chủ tịch Hội đồng trường Học viện Múa Việt Nam.
Cảnh quan Đền Hùng trước ngày Giỗ Tổ Hùng Vương

Cảnh quan Đền Hùng trước ngày Giỗ Tổ Hùng Vương

Diện mạo Đền Hùng đã có nhiều thay đổi với hàng loạt hạng mục được tu bổ, làm mới, sẵn sàng đón khách thập phương về dự lễ Giỗ tổ Hùng Vương 2025.
Mobile VerionPhiên bản di động