Những lý giải độc đáo về nguồn gốc và ý nghĩa cao đẹp của Lễ hội Chọi trâu Đồ Sơn

Lễ hội Chọi trâu Đồ Sơn, Hải Phòng được đánh giá là một trong những lễ hội đặc sắc nhất của cư dân miền biển gắn liền việc thờ cúng thuỷ thần.
Hải Phòng: Cận cảnh công tác chuẩn bị Hội chọi trâu Đồ Sơn năm 2023 Hải Phòng: Quận Đồ Sơn thượng cờ khai Hội chọi trâu năm 2023

Lễ hội Chọi trâu (quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng) là một lễ hội dân gian truyền thống, có từ rất lâu đời, lưu giữ những nét sinh hoạt tâm linh, bản sắc văn hóa mang tính cộng đồng của người dân miền biển Đồ Sơn. Một trong những đặc trưng cơ bản của Lễ hội Chọi trâu Đồ Sơn là có sự giao thoa giữa yếu tố văn hóa nông nghiệp đồng bằng với những yếu tố văn hóa của cư dân ven biển, gắn liền với tục thờ cúng thủy thần và nghi lễ chọi, hiến sinh trâu, loài động vật thân thuộc với người nông dân.

Theo các bậc cao niên Đồ Sơn, lễ hội có nguồn gốc từ tín ngưỡng thờ thần Điểm Tước Đại Vương, vị thần của non nước Đồ Sơn, được hình thành và phát triển qua nhiều thế kỷ, lưu truyền từ đời này qua đời khác và trở thành nhu cầu không thể thiếu trong đời sống tinh thần, tâm linh của người dân.

Những lý giải độc đáo về nguồn gốc và ý nghĩa cao đẹp của Lễ hội Chọi trâu Đồ Sơn
Ban Tổ chức Lễ hội Chọi trâu truyền thống quận Đồ Sơn trang trọng tổ chức Lễ rước nước tại Đền Nghè (phường Vạn Hương)

Sách Đại Nam nhất thống chí có chép lại rằng: "Tục chọi trâu có từ rất sớm, là một trong những nghi lễ phổ biến từ thời Lý. Năm Mậu Tý 1048 Lý Thái Tông đã ban hành “Chiếu định phép chọi trâu về mùa xuân”. Trong đó ghi rõ “Tổng Đồ Sơn tế thần có tục chọi trâu”, “Đền thủy thần Đồ Sơn ở chân núi xã Đồ Sơn, huyện Nghi Dương có đền Thủy Thần. Tương truyền có người bản thổ đêm đi qua dưới đền, thấy hai trâu chọi nhau nên hàng năm có tục chọi trâu để tế thần. Lịch triều phong tặng Điểm Tước Đại Vương”. Hiện trong đền thờ thần Tước Điểm Đại Vương còn đôi câu đối nói đến sự tích và tục chọi trâu: “Cửa biển nổi tiếng anh linh, chim từ trên mây giáng trần/ Đất này hùng mạnh đẹp đẽ, trâu lạ đến đây thành lệ cũ”.

Trong khi đó, sách Đồng Khánh Địa Dư Chí Lược (biên soạn vào triều Nguyễn, cuối thế kỷ 19) cũng cho rằng lễ hội chọi trâu Đồ Sơn, Hải Phòng có liên quan thần tích “Tước Điểm Đại Vương” - vị tôn thần của người dân vạn chài nơi đây. Sách ghi lại truyền thuyết rằng một số người dân từng đi qua đền thờ và gặp một vị thần râu tóc bạc phơ hiện hình ngồi trên thạch bàn, trước cửa đền có hai con trâu chọi nhau. Tuy nhiên khi thấy động thì trâu liền bỏ chạy xuống biển. Từ đó, người dân địa phương mở hội chọi trâu vào mùng 9/8 âm lịch hàng năm. Vào thời điểm diễn ra lễ hội, thường có mưa to gió lớn. Người dân nơi đây cũng quan niệm đó là thời điểm thủy thần Đồ Sơn hiển linh.

Một số truyền thuyết và thần tích thì lý giải cho rằng, nguồn gốc lễ hội chọi trâu ở Đồ Sơn là lễ hội cầu thịnh vượng và hạnh phúc cho người dân địa phương có từ thế kỷ thứ 18. Qua các truyền thuyết và thần tích ở Đồ Sơn thì những vị tổ đầu tiên lập nghiệp đã chọn nghề đánh cá. Trong cuộc đấu tranh sinh tồn thủa sơ khai, con người tự tìm một đấng quyền uy linh thiêng làm chỗ dựa.

Người dân Đồ Sơn vẫn truyền nhau sự tích lễ hội chọi trâu: Một đêm rằm tháng 8, dân miền biển Đồ Sơn nhìn thấy một tiên ông đang say sưa ngắm hai chú trâu chọi nhau trên những con sóng bạc. Từ đó, Hội chọi trâu trở thành nguồn cội trong đời sống tâm linh người Đồ Sơn. Thời điểm chính mở hội là ở bước chuyển từ vụ cá nam sang vụ cá bắc, là lúc ngư nhàn ít mưa bão.

Những lý giải độc đáo về nguồn gốc và ý nghĩa cao đẹp của Lễ hội Chọi trâu Đồ Sơn
Lễ hội Chọi trâu Đồ Sơn có những màn "thư hùng" độc đáo

Một cách lý giải dân gian khác của lễ hội chọi trâu cũng được cho là gắn với huyền thoại về một cô thôn nữ xinh đẹp tên là Đế. Sau này trở thành vợ vua Thủy Tề. Bãi biển nơi vua Thủy Tề đón nàng về cung từ đó có rất nhiều tôm cá. Về sau, người dân địa phương tổ chức lễ hội chọi trâu. Nếu làng chài nào thắng thì được độc chiếm bãi cá này, đồng thời dùng con trâu thắng cuộc hiến tế thủy thần để mong phù hộ được mùa tôm cá.

Ngoài ra cũng có sự tích cho rằng cô gái nghèo tên Đế này do lỡ có thai với vua Thủy Tề mà bị dân làng phạt vạ, quan lại địa phương mang cô ra biển dìm. Cô gái oan ức, hiển linh, sau đó địa phương lập đền thờ, tên gọi đền Bà Đế. Bãi biển nơi Bà Đế bị chết, tôm cá kéo đến tập trung ngày một nhiều. Năm này qua năm khác, các vạn chài kéo đến đánh cá. Về sau, cộng đồng địa phương tổ chức lễ hội chọi trâu, những con trâu thắng mang ra biển cúng tế Bà.

Cũng có ý kiến cho rằng, truyền thuyết dìm chết nàng Đế ở ngoài khơi Hòn Độc là di vết của tục hiến sinh các cô gái cho Thủy Thần có từ thời kỳ nguyên thủy đến thời sơ kỳ phong kiến; về sau, khi trình độ xã hội phát triển, việc hiến sinh con vật được thay thế.

Ngoài ra, Lễ hội Chọi trâu còn gắn với huyền tích Quận He Nguyễn Hữu Cầu - người hùng áo vải đã cùng người dân vạn chài phất cờ chống lại phong kiến thối nát tàn bạo thời kỳ 1741 - 1751. Mỗi khi đánh trận thắng ông thường mổ trâu khao quân. Những con trâu dứt dây lao ra, chọi nhau quyết liệt. Quân sĩ thấy thế hứng khởi reo hò vang dội. Kể từ đó, hàng năm, Nguyễn Hữu Cầu mở hội chọi trâu để cổ vũ động viên tinh thần quân sĩ…

Một trong những cách hiểu khác về nguồn gốc Lễ hội chọi trâu, mổ trâu bắt nguồn từ lễ hiến tế trâu để ngư dân Đồ Sơn không bị cá kình ăn thịt. Dân làng chài kể lại rằng dân chài thường bị cá kình ăn thịt nên lập đàn cầu thần linh phù hộ vào thượng tuần tháng sáu và hứa sẽ mổ trâu, mổ lợn lễ tạ. Sau đó hai tháng, vào một đêm mưa bão gió giật, sáng ra thấy xác cá kình chết, trên hầu có vết chim cắn, một loại chim thần giáng thế độ dân. Từ đó, dân làng không bị cá ăn thịt nữa. Như đã hứa, hàng năm dân làng mang trâu đến lễ thần ở đền Nghè. Khi lễ, trâu dứt đứt dây, chọi nhau quyết liệt. Mọi người cho rằng thần linh thích xem trâu chọi. Bởi vậy hàng năm, dân làng tổ chức lễ hội chọi trâu và ngày đó đã trở thành đại sự, ngày hội truyền thống của dân vạn chài.

Kế thừa những nghi lễ tốt đẹp do tiền nhân để lại, các cụ cao niên ở Đồ Sơn cho hay, cứ vào tháng tám, khi lúa ngoài đồng vào thì con gái, ngư dân cũng vừa kết thúc mùa cá, thì người dân Đồ Sơn bắt đầu chuẩn bị cho lễ hội chọi trâu. Lễ hội chọi trâu cũng như nhiều lễ hội khác có hai phần, phần lễ và phần hội đan xen. Phần lễ vẫn giữ nguyên những nghi thức truyền thống với các nghi lễ trang trọng, mở đầu là lễ tế thần Điểm Tước, sau đó là lễ rước kiệu bát cống, long đình cờ thần bay phấp phới, rộn rã trong tiếng nhạc bát âm dẫn trâu đi trình thành hoàng làng.

Phần lễ chủ yếu diễn ra trước phần hội mấy ngày trong một thế giới tâm linh kỳ diệu. Trước kia, lễ tế thần diễn ra ở tất cả các giáp của tổng Đồ Sơn với sự linh đình về vật lễ tế cũng như các thủ tục hành lễ. Giờ đây, việc tế thần được tổ chức ở từng phường, đa phần là do các già làng làm chủ lễ, để cầu xin khí thiêng của sông núi, đất trời và vùng biển này cho được thắng cuộc chọi trâu ngày hôm sau.

Theo đó, phần lễ sẽ gồm các lễ như: Lễ dâng hương khai hội được tổ chức vào ngày mùng 01, Lễ rước nước vào ngày mùng 7, Lễ lâm trận vào ngày mùng 8, Lễ hiến sinh tế thần vào ngày mùng 10 và Lễ tống thần vào ngày 16. Những nghi lễ cổ truyền ngày được tổ chức trang nghiêm, thành kính tại Đền Nghè – ngôi đền linh thiêng của vùng non nước Đồ Sơn, được tôn vinh là Thượng đẳng linh từ, nơi thờ Hùng Trấn Điểm Tước Đại Thần Vương – Thành hoàng của Tổng Đồ Sơn cùng Lục vị Tiên công, Bát bộ Tôn thần là các bậc tiền nhân có công khai sơn phá thạch, lấn biển, mở đất, che chở, phù hộ cho muôn đời con cháu quê hương Đồ Sơn.

Phần hội diễn ra vào chính hội (9/8) với nhiều hoạt động mang đậm bản sắc dân tộc. Điệu múa khai hội được 24 tráng niên chia thành hai hàng trình diễn vừa uyển chuyển, vừa mạnh mẽ, màu sắc biến hoá linh hoạt và huyền ảo trong những âm thanh của trống, thanh la.

Theo cách nói của các lão làng, tiếng trống, tiếng thanh la có tác dụng tạo không khí trong sân bãi thúc giục các “ông trâu” thi đấu thêm phần quyết liệt. Tiếng trống phải to, người đánh trống phải có sức dẻo dai, đồng thời phải biết cách đánh trống sao cho những tiếng “tùng, tùng, cắc, cắc-cắc, tùng, tùng” quyện vào nhau lúc khoan thai, lúc dồn dập cao trào như khích lệ các “ông trâu” phải làm cho ra nhẽ cái sự thắng thua.

Một nét độc đáo của Hội chọi trâu Đồ Sơn là dù thắng hay thua, sau khi kết thúc lễ hội, các trâu đều được mổ thịt tế lễ trời đất, cầu mùa màng thuận hoà. Người ta cũng tin rằng, nếu được ăn thịt trâu chọi trong dịp lễ hội, sẽ gặp nhiều điều may mắn.

Năm 1990, Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn được khôi phục lại và được Nhà nước xác định là 1 trong 15 lễ hội quốc gia. Lệ cũ Đồ Sơn là tính số trâu chọi theo đóng góp suất đinh của các giáp, kèm những kiêng kỵ khe khắt. Không giao trưởng giáp có tang nuôi trâu và không để phụ nữ chăn dắt trâu. Số trâu chọi ở Đồ Sơn thời trước nhiều nhất là 12. Đến nay, số trâu vào vòng chung kết lên tới 16 trâu.
Nhóm PV
Bạn thấy bài viết này thế nào?
Kém Bình thường ★ ★ Hứa hẹn ★★★ Tốt ★★★★ Rất tốt ★★★★★
Bài viết cùng chủ đề: Thành phố Hải Phòng

Có thể bạn quan tâm

Tin mới nhất

Đà Nẵng: Khai mạc Lễ hội Quán Thế Âm Ngũ Hành Sơn 2025

Đà Nẵng: Khai mạc Lễ hội Quán Thế Âm Ngũ Hành Sơn 2025

Lễ hội Quán Thế Âm Ngũ Hành Sơn 2025 với hơn 50 hoạt động dự kiến thu hút hàng vạn tăng ni, phật tử, người dân, du khách thập phương đến chiêm bái.
Lễ hội Hoa ban Sơn La khai mạc với loạt hội thi độc đáo

Lễ hội Hoa ban Sơn La khai mạc với loạt hội thi độc đáo

Tối 15/3, tại quảng trường Tây Bắc, diễn ra lễ hội hoa ban thành phố Sơn La năm 2025. Lễ hội thu hút sự tham gia của đông đảo người dân, du khách thập phương.
Phó Thủ tướng: Bộ Văn hoá TT, DL hoàn thiện các dự án luật về báo chí, quảng cáo trình Quốc hội

Phó Thủ tướng: Bộ Văn hoá TT, DL hoàn thiện các dự án luật về báo chí, quảng cáo trình Quốc hội

Phó Thủ tướng Mai Văn Chính yêu cầu Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đột phá, kiến tạo không gian phát triển văn hóa.
Ngành văn hoá chủ động

Ngành văn hoá chủ động 'xử lý khoảng trống pháp lý'

Ngành văn hoá đã chủ động rà soát, nghiên cứu, chủ động đề xuất hoàn thiện thể chế, chính sách, 'xử lý khoảng trống về mặt pháp lý', khơi thông nguồn lực.
Triển lãm nghệ thuật

Triển lãm nghệ thuật ''Quảng Nam Đà Nẵng- Đất mẹ ân tình''

Chiều 13/3, tại Công viên APEC, TP. Đà Nẵng, đã diễn ra Lễ khai mạc Triển lãm ảnh nghệ thuật ''Quảng Nam Đà Nẵng - Đất mẹ ân tình''.

Tin cùng chuyên mục

Những tác phẩm gắn với tên tuổi nhạc sỹ Nguyễn Thuỵ Kha

Những tác phẩm gắn với tên tuổi nhạc sỹ Nguyễn Thuỵ Kha

Trong sự nghiệp của mình, nhạc sỹ Nguyễn Thuỵ Kha đã để lại một gia tài âm nhạc đồ sộ, với những tác phẩm để đời.
Bức tranh sống động về đời sống đồng bào dân tộc tại Lễ hội Hoa ban Điện Biên 2025

Bức tranh sống động về đời sống đồng bào dân tộc tại Lễ hội Hoa ban Điện Biên 2025

Lễ hội Hoa ban năm 2025 mở ra một cánh cửa kỳ diệu, đưa du khách lạc vào bức tranh văn hóa đa sắc màu của đồng bào các dân tộc thiểu số.
Áp dụng AI để xử lý vi phạm trên mạng xã hội

Áp dụng AI để xử lý vi phạm trên mạng xã hội

Bộ trưởng Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch yêu cầu áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI) nhằm phát hiện và xử lý các vi phạm trên mạng xã hội.
Thích thú xem voi Buôn Đôn được trang điểm, ăn buffet

Thích thú xem voi Buôn Đôn được trang điểm, ăn buffet

Hội voi Buôn Đôn thuộc Lễ hội cà phê Buôn Ma Thuột thu hút hàng nghìn du khách với nhiều trải nghiệm thú vị như xem voi được trang điểm, voi ăn buffet.
Chức năng, nhiệm vụ của Cục Báo chí sau khi về Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch

Chức năng, nhiệm vụ của Cục Báo chí sau khi về Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch

Cụ thể, Cục Báo chí có chức năng tham mưu, giúp Bộ trưởng quản lý nhà nước và thực thi pháp luật trong lĩnh vực báo in và báo điện tử.
Độc đáo

Độc đáo 'Lễ rước âm' tại Lễ hội chùa Nành, Ninh Hiệp

Tháng Giêng, khi dư vị mưa xuân vẫn còn lất phất trên những tán cây già cỗi, làng Ninh Hiệp lại rộn ràng, nô nức trong không khí lễ hội chùa Nành.
Nhiều nghi lễ đậm nét truyền thống tại Lễ hội Đảo Dấu 2025

Nhiều nghi lễ đậm nét truyền thống tại Lễ hội Đảo Dấu 2025

Tối nay, ngày 8/3 (tức ngày 9/2 âm lịch) Lễ hội Đảo Dấu năm 2025, quận Đồ Sơn, TP. Hải Phòng diễn ra với nhiều nghi lễ truyền thống đậm nét văn hóa miền biển.
Lễ hội Việt - Nhật: Thúc đẩy hợp tác thương mại, đầu tư

Lễ hội Việt - Nhật: Thúc đẩy hợp tác thương mại, đầu tư

Lễ hội Việt - Nhật lần thứ 10 là sự kiện thúc đẩy quan hệ hữu nghị giữa hai nước, góp phần thiết thực làm sâu sắc lĩnh vực hợp tác thương mại đầu tư, văn hóa...
Mãn nhãn khai mạc Lễ hội Áo dài TP. Hồ Chí Minh

Mãn nhãn khai mạc Lễ hội Áo dài TP. Hồ Chí Minh

Trong đêm khai mạc Lễ hội Áo dài TP. Hồ Chí Minh lần thứ 11, công chúng mãn nhãn với màn trình diễn nhiều bộ sưu tập áo dài ấn tượng, được chế tác công phu.
Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch phân công nhiệm vụ Bộ trưởng và các Thứ trưởng

Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch phân công nhiệm vụ Bộ trưởng và các Thứ trưởng

Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch ban hành Quyết định số 555-QĐ/BVHTTDL ngày 6/3/2025 về phân công nhiệm vụ trong lãnh đạo Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch.
Bắc Bling:

Bắc Bling: 'Cú nổ' di sản văn hóa trên bản đồ V-Pop

Không chỉ gây bão mạng xã hội, "Bắc Bling" của Hòa Minzy còn được kỳ vọng là cú hích cho việc lan tỏa văn hóa Kinh Bắc nói riêng, văn hóa dân gian nói chung.
Nghệ thuật truyền thống có nguy cơ mai một, biến mất

Nghệ thuật truyền thống có nguy cơ mai một, biến mất

Nghệ thuật truyền thống Việt Nam đang đứng trước nguy cơ mai một, biến dạng và biến mất trước tác động của cơ chế thị trường.
Đạo diễn Hoàng Nam và những tiết lộ

Đạo diễn Hoàng Nam và những tiết lộ 'chưa từng có' về Đèn âm hồn

Hoàng Nam là đạo diễn đầu tiên có mặt trên "Đối thoại 360" của Báo Công Thương, mang đến những chia sẻ độc quyền về hành trình làm phim kinh dị Đèn âm hồn.
Cánh đồng khát vọng

Cánh đồng khát vọng

Đồng Muối, vùng đất ngập mặn thuộc thành phố Nha Trang - Khánh Hòa. Cánh đồng ấy giờ như một bức tranh đa màu với cảnh quan hữu tình, rộng dài bề thế.
Chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch

Chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch

Ngày 28/2, Chính phủ ban hành Nghị định số 43/2025/NĐ-CP quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch.
Tháo điểm nghẽn để văn hoá thực hiện sứ mệnh soi đường

Tháo điểm nghẽn để văn hoá thực hiện sứ mệnh soi đường

Sáng 28/2, Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch tổ chức Hội thảo góp ý Dự thảo Báo cáo nghiên cứu khả thi Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa.
Nhật Bản miễn phí thị thực cho du khách đến EXPO 2025

Nhật Bản miễn phí thị thực cho du khách đến EXPO 2025

Nhật Bản miễn phí thị thực cho du khách Việt Nam đến thăm Triển lãm Thế giới EXPO 2025 diễn ra từ ngày 13/4-13/10/2025 với sự tham gia của hơn 160 quốc gia...
Kiểm tra chuyên ngành di vật, cổ vật trước khi xuất khẩu

Kiểm tra chuyên ngành di vật, cổ vật trước khi xuất khẩu

Đối với các loại văn hóa phẩm là di vật, cổ vật phải được cơ quan chuyên môn về văn hóa kiểm tra chuyên ngành trước khi xuất khẩu.
Ông Phan Tâm giữ chức Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch

Ông Phan Tâm giữ chức Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch

Thủ tướng điều động, bổ nhiệm ông Phan Tâm - Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông giữ chức Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch.
Tác phẩm cuối cùng của nhà thơ Dương Kỳ Anh

Tác phẩm cuối cùng của nhà thơ Dương Kỳ Anh

Nhà thơ Dương Kỳ Anh đã qua đời sáng nay (25/2). Trước khi qua đời, nhà thơ Dương Kỳ Anh đã đăng trên trang cá nhân Facebook bài thơ ‘Đợi em trong hội’.
Mobile VerionPhiên bản di động