Nghiên cứu hỗ trợ tài chính đối với phụ nữ sinh đủ 2 con

Thêm đối tượng được ưu tiên mua nhà ở xã hội

Sáng 23/10/2025, tiếp tục Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, Quốc hội nghe tờ trình và thẩm tra dự thảo Luật Dân số.

Theo dự thảo Luật Dân số, việc điều chỉnh quy mô dân số bảo đảm phù hợp với sự phát triển kinh tế - xã hội, tài nguyên, môi trường. 

Quyết định về thời gian sinh con, số con và khoảng cách giữa các lần sinh phù hợp với lứa tuổi, tình trạng sức khỏe, điều kiện học tập, lao động, công tác, thu nhập và nuôi dạy con của cặp vợ chồng, cá nhân trên cơ sở bình đẳng.

Đáng chú ý, Điều 13, Chương III nêu rõ, tăng thời gian nghỉ thai sản khi sinh con thứ hai: Phụ nữ được nghỉ thêm 1 tháng; nam giới được nghỉ thêm 5 ngày làm việc khi vợ sinh con; hỗ trợ tài chính khi sinh con đối với phụ nữ dân tộc ít người; phụ nữ sinh đủ 2 con trước 35 tuổi; phụ nữ ở địa phương có mức sinh thấp.

Ưu tiên mua hoặc thuê nhà ở xã hội theo quy định của pháp luật về nhà ở đối với phụ nữ sinh đủ 02 con hoặc nam giới có 2 con đẻ mà không có vợ hoặc vợ đã chết.

Ngoài ra, tại Điều 14, Chương III quy định việc điều chỉnh cơ cấu dân số nhằm bảo đảm cơ cấu dân số hợp lý về giới tính, độ tuổi, trình độ học vấn, ngành nghề; bảo vệ và tạo điều kiện để các dân tộc thiểu số phát triển.

Việc điều chỉnh cơ cấu dân số được thực hiện thông qua các biện pháp quy định tại luật này, pháp luật có liên quan và các chương trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội.

Trình bày Tờ trình, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết, mục đích ban hành Luật Dân số nhằm tạo cơ sở pháp lý thống nhất, đồng bộ để góp phần thể chế hóa chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng về dân số và khắc phục các hạn chế, tồn tại; đáp ứng yêu cầu công tác dân số phát triển trong tình hình mới.

Về các nội dung bổ sung mới so với quy định của Pháp lệnh dân số, Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho hay, so với Pháp lệnh Dân số, dự án Luật đã bổ sung các quy định về các chính sách, biện pháp để duy trì mức sinh thay thế, giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh; hỗ trợ chăm sóc người cao tuổi, phát triển nguồn nhân lực chăm sóc người cao tuổi, cung cấp, xử lý thông tin, thông báo, tố giác hành vi xâm phạm, cản trở người cao tuổi thực hiện các quyền hợp pháp để thích ứng với già hóa dân số; thực hiện tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn và sàng lọc, chẩn đoán, điều trị trước sinh và sơ sinh để nâng cao chất lượng dân số.

Về phân cấp, phân quyền: Quy định trách nhiệm của Chính quyền địa phương cấp tỉnh trong việc quyết định một số biện pháp một cách chủ động, linh hoạt để thực hiện các chính sách, biện pháp duy trì mức sinh thay thế, giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh và đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên trên cơ sở tình hình, động thái dân số.

Chủ động trong lập kế hoạch ngân sách, thời điểm áp dụng biện pháp để thực hiện theo Luật Ngân sách Nhà nước, phù hợp với tình hình kinh tế - xã hội của địa phương.

Về thủ tục hành chính: Một số nội dung trong dự thảo Luật Dân số không quy định trực tiếp các thủ tục hành chính cụ thể mà chủ yếu thực hiện theo các thủ tục hành chính hiện có của một số luật liên quan đến nội dung dự kiến quy định (như Luật Khám bệnh, chữa bệnh, Luật Người cao tuổi...).

Các quy định liên quan đến thủ tục hành chính trong dự thảo Luật sẽ được xây dựng trong văn bản của Chính phủ, trong quá trình xây dựng các văn bản hướng dẫn thi hành Luật, Bộ Y tế sẽ tiến hành đánh giá cụ thể sự cần thiết, tính hợp lý, tính hợp pháp của thủ tục hành chính. 

Bảo đảm tính khả thi của quy định 

Chủ nhiệm Ủy ban Văn hoá và Xã hội của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh cho hay, Ủy ban nhận thấy, dự án Luật đã thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng về công tác dân số, phù hợp với Hiến pháp, cơ bản bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ trong hệ thống pháp luật, tính tương thích với các điều ước quốc tế có liên quan. Hồ sơ dự thảo Luật cơ bản bảo đảm theo quy định.

Tuy nhiên, đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục rà soát, bổ sung, cập nhật, bảo đảm tính thống nhất giữa Tờ trình, dự thảo Luật và các báo cáo thành phần của dự án Luật; tiếp tục đánh giá tác động kỹ lưỡng các chính sách, kinh phí bảo đảm thực hiện các chính sách, kinh nghiệm quốc tế để áp dụng phù hợp với điều kiện thực tiễn của Việt Nam; tiếp tục rà soát nội dung của dự thảo Luật với các luật hiện hành cũng như các dự án luật đang trong quá trình sửa đổi, bổ sung có liên quan để bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ trong hệ thống pháp luật.

Ủy ban đề nghị bổ sung 1 điều quy định chính sách của nhà nước về công tác dân số tại Chương quy định chung; thể hiện khung chính sách tổng thể định hướng cho công tác dân số (như bảo đảm điều kiện sống, nhà ở, giáo dục, chăm sóc sức khỏe) trên cơ sở bám sát Nghị quyết số 21 và Nghị quyết số 72, thể chế hóa quan điểm chuyển trọng tâm chính sách dân số từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển.

Về duy trì mức sinh thay thế (Điều 13), Ủy ban đề nghị nghiên cứu có các biện pháp tổng thể, căn cơ, toàn diện nhằm đạt được mức sinh thay thế bền vững; nghiên cứu quy định theo hướng hỗ trợ tài chính đối với phụ nữ sinh đủ 2 con, trong đó nhóm phụ nữ sinh đủ 2 con trước 35 tuổi ở mức hỗ trợ cao hơn; làm rõ tiêu chí “địa phương có mức sinh thấp”.

Đồng thời, tiếp tục rà soát sửa đổi, bổ sung Luật Nhà ở để bảo đảm tính khả thi của quy định ưu tiên mua hoặc thuê nhà ở xã hội đối với một số nhóm đối tượng; bổ sung quy định định kỳ Chính phủ công bố tình trạng mức sinh để chính quyền địa phương xây dựng, thực hiện các chính sách hỗ trợ, khuyến khích phù hợp; trường hợp mức sinh của một số địa phương xuống mức rất thấp, Chính phủ báo cáo, đề xuất với Quốc hội có biện pháp can thiệp kịp thời.

Có ý kiến đề nghị dự thảo Luật cần tiếp cận theo hướng phổ quát; nghiên cứu quy định theo hướng hỗ trợ cho trẻ em được sinh ra (như chính sách hỗ trợ học phí, trợ cấp nuôi con nhỏ đến một độ tuổi nhất định).

Cùng với đó, làm rõ việc hỗ trợ đối với trường hợp sinh từ con thứ hai trở lên; quy định biện pháp hỗ trợ khám thai định kỳ, sinh con đối với những phụ nữ chưa tham gia bảo hiểm y tế; cân nhắc quy định theo hướng giao Chính phủ điều chỉnh chính sách ưu tiên mua nhà ở xã hội phù hợp từng giai đoạn; nghiên cứu bổ sung giải pháp hỗ trợ điều trị vô sinh, hiếm muộn và biện pháp nhằm giảm tỷ lệ phá thai.

Về nâng cao chất lượng dân số (Điều 20 và Điều 21), Ủy ban đề nghị, bên cạnh góc độ về y tế, dự thảo Luật cần tiếp tục bổ sung các giải pháp nâng cao chất lượng dân số dựa trên các khía cạnh xã hội khác.

Nghiên cứu bổ sung quy định về chăm sóc sức khỏe sinh sản; làm rõ nguồn kinh phí bảo đảm thực hiện tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn đối với nam, nữ và sàng lọc bệnh, tật bẩm sinh trước sinh và sơ sinh theo gói dịch vụ cơ bản cho phụ nữ mang thai, trẻ sơ sinh; rà soát quy định tại khoản 4 Điều 21 để bảo đảm tính thống nhất với pháp luật về khám bệnh, chữa bệnh, bảo hiểm y tế.

Về giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh (Điều 15), Ủy ban Văn hoá và Xã hội đề nghị bổ sung quy định định kỳ Chính phủ công bố các tỉnh, thành phố mất cân bằng giới tính khi sinh ở mức rất cao, cao hoặc đã đạt mức cân bằng tự nhiên; tiếp tục rà soát các biện pháp đã thực hiện hiệu quả theo Đề án Kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh giai đoạn 2016 - 2025 để bổ sung quy định phù hợp.