Nghị quyết 70: Tầm nhìn chiến lược cho tiết kiệm năng lượng

Ngày 20/8/ 2025, Tổng Bí thư Tô Lâm đã thay mặt Bộ Chính trị ký ban hành Nghị quyết số 70-NQ/TW (Nghị quyết 70) về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Trong đó, sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả và giảm phát thải khí nhà kính là một trong những nội dung trọng tâm của Nghị quyết và là trụ cột quan trọng trong đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, xây dựng ngành năng lượng Việt Nam phát triển bền vững.

Để tìm hiểu rõ hơn vấn đề này, Phóng viên Báo Công Thương đã có cuộc trao đổi với TS. Dương Trung Kiên – Tổng giám đốc Công ty Cổ phần giải pháp công nghệ Việt Nam, nguyên Phó hiệu trưởng Trường Đại học Điện lực.

Nghị quyết 70 là tầm nhìn chiến lược, đặt ra yêu cầu cao về tiết kiệm năng lượng

- Ông đánh giá thế nào về mục tiêu tiết kiệm 8 - 10% tổng tiêu thụ năng lượng cuối cùng và giảm 15 - 35% phát thải khí nhà kính được đưa ra trong Nghị quyết 70?

TS. Dương Trung Kiên: Nghị quyết số 70-NQ/TW là văn kiện có ý nghĩa chiến lược, thể hiện quyết tâm chính trị rất cao của Đảng và Nhà nước. Mục tiêu tiết kiệm 8 - 10% tổng tiêu thụ năng lượng và giảm 15 - 35% phát thải khí nhà kính là thách thức nhưng hoàn toàn khả thi nếu có giải pháp đồng bộ.

Trước hết, cần hoàn thiện khung pháp lý và chính sách hỗ trợ, giúp nghị quyết đi vào thực tiễn. Tiếp đó, doanh nghiệp, đặc biệt là các ngành tiêu thụ nhiều năng lượng phải tiên phong đầu tư công nghệ tiết kiệm, tái tạo. Ngoài ra, phải có cơ chế tài chính phù hợp, huy động vốn từ quỹ khí hậu, mô hình ESCO, hợp tác công – tư.

Cuối cùng, người tiêu dùng cần thay đổi hành vi, bởi tiết kiệm năng lượng không chỉ ở nhà máy, mà còn ở từng hộ gia đình, từng thói quen sử dụng điện. Nếu tất cả cùng quyết tâm, tôi tin Việt Nam không chỉ đạt mà còn vượt mục tiêu, qua đó nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập vào chuỗi giá trị xanh toàn cầu.

Công nghiệp nặng và giao thông sẽ chịu sức ép lớn nhất

-Theo ông, những ngành nào sẽ chịu sức ép lớn nhất khi thực thi các chỉ tiêu tiết kiệm năng lượng và giảm phát thải?

TS. Dương Trung Kiên: Rõ ràng, các doanh nghiệp thuộc nhóm tiêu thụ năng lượng trọng điểm như thép, xi măng, hóa chất, giấy… sẽ chịu áp lực nặng nề nhất. Ngoài ra, lĩnh vực giao thông vận tải và xây dựng, dân dụng cũng phải đổi mới công nghệ và quản lý.

Tuy nhiên, tôi nghĩ sức ép này sẽ trở thành động lực để doanh nghiệp chuyển đổi, đầu tư công nghệ sạch, huy động nguồn lực tài chính xanh. Nếu tận dụng tốt, đây chính là cơ hội để vừa giảm phát thải, vừa nâng cao năng lực cạnh tranh, tiến gần hơn đến mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.

Cần cơ chế ràng buộc và chế tài nghiêm minh

- Việc thực thi tiết kiệm năng lượng thường gặp thách thức ở khâu giám sát và chế tài. Theo ông, cần cơ chế nào để bảo đảm tính ràng buộc, thay vì chỉ dừng ở vận động, khuyến khích nhất là trong bối cảnh Bộ Công Thương đang xây dựng dự thảo Nghị định hướng dẫn thực thi Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (sửa đổi)?

TS. Dương Trung Kiên: Đúng là việc thực thi tiết kiệm năng lượng lâu nay thường gặp thách thức lớn nhất ở khâu giám sát và chế tài. Nếu chỉ dừng lại ở tuyên truyền, vận động thì khó có thể đạt được mục tiêu tiết kiệm 8 – 10% năng lượng mà Nghị quyết 70 đề ra. Vì vậy, trong bối cảnh Bộ Công Thương đang xây dựng dự thảo Nghị định hướng dẫn thi hành Luật sửa đổi, cần có các cơ chế mang tính ràng buộc pháp lý rõ ràng hơn.

Theo tôi có ba vấn đề cần được quan tâm: Thứ nhất, tăng cường trách nhiệm giải trình của các cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm, yêu cầu báo cáo định kỳ gắn với hệ thống kiểm tra, thanh tra độc lập.

Thứ hai, thiết lập chế tài đủ sức răn đe, ví dụ gắn tiết kiệm năng lượng với cấp phép, ưu đãi tín dụng hoặc áp dụng mức phạt khi không đạt yêu cầu.

Thứ ba, lồng ghép các cơ chế như tín chỉ carbon, cơ chế bắt buộc kiểm toán năng lượng và cơ chế áp dụng hệ thống quản lý năng lượng để tạo động lực tài chính thay vì chỉ hành chính.

Chỉ khi có sự kết hợp giữa ràng buộc pháp lý và khuyến khích tài chính, chúng ta mới tạo ra bước chuyển thực chất.

Nghị quyết 70 mở đường cho thị trường năng lượng minh bạch, cạnh tranh

- Ông nhìn nhận thế nào về cơ hội từ Nghị quyết 70 đối với việc hình thành thị trường năng lượng minh bạch, cạnh tranh, gắn với chuyển đổi xanh?

TS. Dương Trung Kiên: Nghị quyết 70 không chỉ là mục tiêu về tiết kiệm và giảm phát thải mà còn là cú hích để hình thành thị trường năng lượng minh bạch và cạnh tranh. Khi việc sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trở thành bắt buộc, doanh nghiệp buộc phải đổi mới công nghệ, tối ưu chi phí, minh bạch thông tin.

Đây cũng là nền tảng cho thị trường tín chỉ carbon, cơ chế trao đổi phát thải, thúc đẩy đầu tư vào năng lượng tái tạo. Điều này giúp Việt Nam hội nhập sâu hơn vào các chuỗi giá trị toàn cầu xanh, đồng thời mở ra cơ hội nâng cao sức cạnh tranh của doanh nghiệp.

Có thể khẳng định, Nghị quyết 70 vừa là áp lực, vừa là cơ hội để thúc đẩy một thị trường năng lượng hiện đại, minh bạch và bền vững.

Xin trân trọng cảm ơn ông!

Nghị quyết số 70 là lời khẳng định về một tầm nhìn chiến lược với các quan điểm năng lượng phải đi trước một bước, tạo nền tảng vững chắc cho phát triển đất nước, bảo đảm quốc phòng - an ninh và nâng tầm vị thế Việt Nam trong kỷ nguyên xanh, chuyển đổi số và hội nhập toàn cầu.