Nghị quyết 70 và tầm nhìn chiến lược về an ninh năng lượng quốc gia

Năng lượng luôn phải đi trước

Sau 5 năm thực hiện Nghị quyết số 55-NQ/TW (ngày 11/2/2020) của Bộ Chính trị về định hướng chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, ngành năng lượng đã duy trì tăng trưởng ổn định, cơ bản bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao cho phát triển nhanh và bền vững, bảo đảm quốc phòng, an ninh đất nước và nâng cao đời sống người dân.

Song sau 5 năm triển khai Nghị quyết số 55-NQ/TW, một số hạn chế, yếu kém đã được chỉ ra trong Nghị quyết 55 vẫn chưa được khắc phục triệt để. Nhiều chỉ tiêu của Nghị quyết 55 khó đạt được. Thể chế, chính sách, công tác quản lý phát triển ngành năng lượng còn bất cập.

Tiến độ thực hiện nhiều dự án điện còn chậm; tiềm năng về năng lượng chưa được khai thác hiệu quả. Nguồn cung năng lượng còn phụ thuộc vào nhập khẩu, nguy cơ thiếu điện cho giai đoạn tăng trưởng hai con số là hiện hữu. Cơ sở hạ tầng ngành năng lượng còn thiếu và chưa đồng bộ. Hệ thống điện phát triển chưa đồng bộ, thông minh; lưới điện chưa kết nối hiệu quả với các dự án nguồn.

Nhằm khắc phục những bất cập như trên, Nghị quyết số 70-NQ/TW (Nghị quyết số 70) của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 vừa được ban hành nêu rõ yêu cầu theo đó, để đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững đất nước trong thời gian tới, nhất là thực hiện 2 mục tiêu chiến lược đến năm 2030 và năm 2045, công tác bảo đảm an ninh năng lượng có vai trò rất quan trọng, năng lượng phải đi trước một bước, đáp ứng đầy đủ nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh và nâng cao đời sống nhân dân.

Đặc biệt, Nghị quyết số 70 nhấn mạnh việc phát triển năng lượng được ưu tiên cao nhất để đáp ứng yêu cầu tăng trưởng liên tục trên 10% trong giai đoạn tới, thực hiện hai mục tiêu 100 năm của đất nước. Quy hoạch phát triển năng lượng quốc gia phải được lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện tập trung, thống nhất, đồng bộ, nghiêm túc, hiệu quả.

“Mục tiêu tổng quát đến năm 2030 là bảo đảm vững chắc an ninh năng lượng quốc gia; cung cấp năng lượng đầy đủ, ổn định, chất lượng cao, giảm phát thải cho phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, nâng cao đời sống người dân, bảo vệ môi trường sinh thái. Từng bước chuyển đổi năng lượng đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước và cam kết quốc tế. Ngành năng lượng phát triển hài hoà giữa các phân ngành với hạ tầng đồng bộ và thông minh, đạt trình độ tiên tiến của khu vực ASEAN. Thị trường năng lượng cạnh tranh, minh bạch, hiệu quả, phù hợp với thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa” - Nghị quyết nêu.

Điểm mới đáng chú ý của Nghị quyết số 70 là trong khi tiếp tục đẩy mạnh phát triển năng lượng sạch, năng lượng tái tạo và các nguồn năng lượng mới khác, đồng thời xem xét các nguồn năng lượng khác trong cơ cấu năng lượng quốc gia.

Theo đó, Nghị quyết số 70 nhấn mạnh việc khẩn trương triển khai các dự án điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và Ninh Thuận 2 với các đối tác phù hợp, bảo đảm lợi ích cao nhất của Việt Nam có tính đến thoả thuận trước đây, đưa vào vận hành trong giai đoạn 2030 - 2035. Xây dựng Chương trình phát triển điện hạt nhân theo các quy mô linh hoạt và các nhà máy điện hạt nhân lắp ráp module nhỏ; đẩy mạnh đầu tư cho nghiên cứu, phát triển công nghệ năng lượng nguyên tử, từng bước làm chủ công nghệ điện hạt nhân.

Tính chiến lược của Nghị quyết số 70-NQ/TW

Việc Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 70 rất quan trọng và cần thiết trong khung cảnh thực tiễn cần đến những cách tiếp cận mới, mục tiêu mới, giải pháp mới mang tính khả thi, đặc biệt là tạo sự đồng bộ khi bộ tứ trụ cột gồm các Nghị quyết số 57, 59, 66 và 68 của Bộ Chính trị đã được ban hành.

Đây là một quyết sách có ý nghĩa chiến lược, vừa kế thừa Nghị quyết số 55-NQ/TW (2020), vừa bổ sung nhiều định hướng mới phù hợp với bối cảnh quốc tế và trong nước.

Kế thừa Nghị quyết số 55 về những mục tiêu phát triển năng lượng bền vững và tăng cường vai trò chủ đạo của năng lượng tái tạo trong tổng cơ cấu năng lượng đến năm 2030, Nghị quyết số 70-NQ/TW xác định tập trung tái cấu trúc ngành năng lượng theo hướng hiệu quả, hiện đại và cạnh tranh để đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam trong giai đoạn mới, đồng thời nhấn mạnh an ninh năng lượng quốc gia là ưu tiên hàng đầu.

Có thể thấy rõ tính chiến lược của Nghị quyết số 70 ở một số điểm.

Một là, Nghị quyết số 70 khẳng định tầm nhìn xa của Đảng. Năng lượng là “mạch máu”, “bánh mì” của nền kinh tế dù ở bất cứ khung cảnh và không gian nào. Trong điều kiện Việt Nam đẩy mạnh công nghiệp hóa, chuyển đổi số, hội nhập sâu rộng, nhu cầu năng lượng ngày càng gia tăng, việc ban hành Nghị quyết số 70 khẳng định tầm nhìn dài hạn của Bộ Chính trị, không chỉ đáp ứng yêu cầu phát triển trước mắt, mà còn chuẩn bị nền tảng để đất nước tiến tới mục tiêu trở thành nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045.

Hai là, Nghị quyết số 70 đặt một nền móng cho an ninh năng lượng bền vững. Nghị quyết xác định rõ, bảo đảm an ninh năng lượng là điều kiện tiên quyết để phát triển kinh tế - xã hội, củng cố quốc phòng - an ninh và nâng cao đời sống nhân dân. Các chỉ tiêu cụ thể như nâng tổng công suất điện lên 183-236 GW vào năm 2030, đưa năng lượng tái tạo chiếm 25 - 30% tổng cung, từng bước khôi phục chương trình điện hạt nhân…, thể hiện quyết tâm xây dựng một hệ thống năng lượng đa dạng, cân bằng, an toàn và bền vững.

Ba là, tiếp tục mở đường cho cải cách thể chế, thị trường. Điểm nhấn quan trọng của Nghị quyết số 70 là cơ cấu lại thị trường năng lượng theo hướng minh bạch, cạnh tranh và hiện đại. Người dân, doanh nghiệp sẽ có quyền lựa chọn nhà cung cấp điện; cơ chế mua bán điện trực tiếp được mở rộng; sự tham gia của tư nhân trong hạ tầng năng lượng được khuyến khích.

Bốn là, Nghị quyết số 70 tạo cú hích thúc đẩy chuyển dịch năng lượng công bằng, xanh và số. Nghị quyết  nhấn mạnh lộ trình giảm dần điện than, phát triển mạnh năng lượng tái tạo, điện khí, điện hạt nhân, song song với ứng dụng khoa học - công nghệ, chuyển đổi số và nội địa hóa thiết bị. Hai tiêu đích quan trọng nhất ở đây là không chỉ giúp Việt Nam thực hiện các cam kết quốc tế về giảm phát thải, ứng phó biến đổi khí hậu, mà còn tạo cơ hội hình thành ngành công nghiệp năng lượng xanh, nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế.

Năm là, Nghị quyết số 70 gửi một thông điệp mạnh mẽ trong hành động. Nghị quyết số 70 khẳng định vai trò lãnh đạo toàn diện của Đảng, sự kiến tạo thể chế của Nhà nước và sự tham gia của doanh nghiệp, người dân. Sự kết hợp này giúp huy động sức mạnh toàn xã hội, phát huy nội lực và tranh thủ ngoại lực để bảo đảm cao nhất cho mục tiêu an ninh năng lượng. Đồng thời, Nghị quyết cũng gửi thông điệp mạnh mẽ đến bạn bè quốc tế về cam kết của Việt Nam trong xây dựng nền năng lượng hiện đại, bền vững, hội nhập và trách nhiệm.

Nghị quyết số 70 là lời khẳng định về một tầm nhìn chiến lược với các quan điểm năng lượng phải đi trước một bước, tạo nền tảng vững chắc cho phát triển đất nước, bảo đảm quốc phòng - an ninh và nâng tầm vị thế Việt Nam trong kỷ nguyên xanh, chuyển đổi số và hội nhập toàn cầu.