Ngành xi măng trông chờ vào đầu tư công?

Đối diện khó khăn kép

Theo số liệu ước tính mới nhất của Viện Vật liệu (Bộ Xây dựng), 6 tháng năm 2023, sản lượng sản xuất xi măng ước đạt 39 triệu tấn, giảm 7%; tiêu thụ đạt 43 triệu tấn, giảm 10% so cùng kỳ 2022, trong đó, tiêu thụ nội địa đạt 29 triệu tấn, giảm 8% so cùng kỳ.

Ngành xi măng đối mặt khó khăn kép do tiêu thụ ở thị trường nội địa và xuất khẩu giảm mạnh (ảnh minh họa)

Nguyên nhân tiêu thụ nội địa giảm do cầu giảm, thị trường bất động sản đóng băng, đầu tư công giảm nhẹ so cùng kỳ; trong khi công suất thiết kế tăng, hiện tổng công suất toàn ngành đạt 120 triệu tấn; ứng dụng khoa học - kỹ thuật, giúp năng suất tăng, công suất toàn ngành lên đến 130 triệu tấn/năm. Ước tính, cả năm nhu cầu tiêu thụ xi măng nội địa chỉ đạt 65 triệu tấn, so tổng công suất, lượng xi măng sản xuất ra dư thừa một nửa.

Theo Hiệp hội Xi măng Việt Nam, thời gian qua tình hình tiêu thụ nội địa chậm, thị trường xuất khẩu xi măng của Việt Nam cũng không khả quan. Nhiều doanh nghiệp xi măng liên tục rơi vào tình trạng lỗ suốt nhiều quý.

Cụ thể, kết thúc quý II/2023, Vicem Hoàng Mai ghi nhận 808 tỷ đồng doanh thu bán hàng và 622 triệu đồng lợi nhuận sau thuế, lần lượt giảm 22,8% và 94,6% so với cùng kỳ năm trước.

Một đơn vị khác, Công ty cổ phần Xi măng Vicem Bỉm Sơn (Vicem Bỉm Sơn) cũng báo lỗ hơn 5 tỷ đồng trong quý II/2023 do doanh thu bán hàng giảm, chi phí tài chính tăng. Theo báo cáo tài chính hợp nhất quý II, toàn bộ doanh thu của Vicem Bỉm Sơn đến từ xi măng và clinker với gần 893 tỷ đồng, giảm 21% so với cùng kỳ. Đáng chú ý đây là quý thứ 4 liên tiếp doanh nghiệp báo lỗ (kể từ quý III/2022).

Một đơn vị thành viên khác của VICEM là Công ty cổ phần Xi măng Vicem Bút Sơn cũng báo lỗ ròng hơn 17 tỷ đồng trong quý II, trong khi, cùng kỳ năm trước, doanh nghiệp này lãi 30 tỷ đồng. Đây cũng là quý thứ 3 liên tiếp Vicem Bút Sơn rơi vào tình trạng lỗ, kể từ quý IV/2022.

Nguyên nhân các khó khăn mà ngành sản xuất xi măng đang đối diện là do giá nhiên liệu vận tải tăng, nhu cầu thị trường giảm. Bên cạnh đó, thị trường bất động sản trầm lắng làm cho doanh nghiệp cang khó khăn hơn.

Trong khi đó, nhu cầu thị trường xuất khẩu giảm nhưng thuế xuất khẩu clinker lại tăng từ 5% lên 10% bắt đầu từ 1/1/2023 cũng khiến cho ngành xi măng lao đao.

Cơ hội tăng tiêu thụ nội địa từ các dự án đầu tư công

Theo tính toán của Tổng cục Thống kê, nếu giải ngân vốn đầu tư công tăng thêm 1% so với năm trước thì GDP tăng thêm 0,058%. Ngoài ra, việc tập trung đẩy mạnh đầu tư công cũng được kỳ vọng sẽ tạo ra các tác động lan tỏa đến nhiều nhóm ngành.

Nhóm vật liệu xây dựng (đá xây dựng, xi măng, nhựa đường, thép) được hưởng lợi trực tiếp ngay sau giai đoạn giải phóng mặt bằng, bước vào triển khai dự án, cho đến khi hoàn thành hoạt động xây dựng dự án. Mặc dù vậy, mức độ hưởng lợi của các doanh nghiệp khác nhau phụ thuộc đặc thù từng ngành; trong đó có xi măng.

Ông Lương Đức Long - Tổng thư ký Hiệp hội Xi măng Việt Nam đề xuất tháo gỡ điểm nghẽn đầu ra của ngành bằng cách tăng cường xây dựng nhà ở, nhất là nhà ở xã hội, khu đô thị, đường giao thông.

​Nhiều chuyên gia kinh tế cũng cho rằng, trước mắt các doanh nghiệp xi măng nên tìm cách phát triển sản phẩm mới và cải tiến để tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường nhằm thu hút được nhiều khách hàng hơn, tăng doanh số bán hàng. Bên cạnh đó, các chuyên gia khuyến nghị các doanh nghiệp xi măng cần tối ưu hóa sản xuất qua việc cải tiến công nghệ để tăng năng suất và giảm chi phí. Điều này giúp các doanh nghiệp tăng cường khả năng cạnh tranh và tăng lợi nhuận. Đặc biệt là vấn đề tận dụng nhiệt dư để phát điện và sử dụng đốt rác thải thay thế một phần nhiên liệu.

Để gỡ khó cho ngành xi măng, Hiệp hội Xi măng Việt Nam cho rằng, cần có sự tham mưu rốt ráo của các ban, ngành. Đó là các chính sách tháo gỡ về vốn, tín dụng, thị trường bất động sản hay đẩy mạnh đầu tư công. Bên cạnh đó, kiên quyết không cho doanh nghiệp tiếp tục đầu tư các dự án xi măng mới với mục tiêu không rõ ràng, triển khai trong thời gian tới.

Từ đầu tháng 7/2023, các Hội, Hiệp hội khối sản xuất và cung ứng vật liệu xây dựng đã gửi kiến nghị đề nghị Chính phủ xem xét các biện pháp quyết liệt, tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp sản xuất và cung ứng vật liệu xây dựng trong nước. Thủ tướng Phạm Minh Chính đã yêu cầu Bộ Xây dựng chủ trì, phối hợp với các Bộ Công Thương, Tài chính, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và cơ quan liên quan xử lý những kiến nghị của Hội, Hiệp hội khối sản xuất và cung ứng vật liệu xây dựng về việc khó khăn, vướng mắc trong tiêu thụ sản phẩm theo quy định.

Với các trường hợp vượt thẩm quyền, Thủ tướng yêu cầu đề xuất phương án xử lý, báo cáo trước ngày 15/8/2023. Đồng thời, Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải được giao chủ trì, phối hợp với Bộ Xây dựng và cơ quan liên quan xử lý kiến nghị của Hội, Hiệp hội khối sản xuất và cung ứng vật liệu xây dựng về việc xây dựng đường dạng cầu cạn ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long, báo cáo Thủ tướng Chính phủ trước ngày 30/8/2023.

Để giải quyết khó khăn, đại diện các Hội, Hiệp hội về vật liệu xây dựng cho rằng, cần đẩy mạnh đầu tư công để đạt 95 - 100% của kế hoạch năm 2023; chú trọng khơi thông dòng vốn cho bất động sản, nhất là bất động sản công nghiệp, nhà ở và khẩn trương đơn giản thủ tục cho gói tín dụng 120.000 tỷ đồng để người dân được vay vốn kịp thời. Đồng thời, đề nghị sớm giảm thuế VAT 2% đến năm 2024; giảm thuế đất hết năm 2023 và cho nợ thuế đất hết năm 2024 cũng như hoàn thuế xuất nhập khẩu kịp thời.