Nâng chất, nâng giá trị cho sản phẩm xuất khẩu

Tỷ lệ tham gia vào chuỗi giá trị còn thấp

2 minh chứng trái chiều cho câu chuyện xuất khẩu (XK) nông sản đã được chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan đưa ra tại hội thảo. Cụ thể, tin vui là một loạt các doanh nghiệp (DN) Việt Nam đã sản xuất được các sản phẩm nông sản XK đến các thị trường lớn nhờ đáp ứng các tiêu chuẩn XK như Vinamilk đầu tư 10 trang trại, nuôi 25.000 con bò, tiêu chuẩn Global GAP, hữu cơ, XK sản phẩm đi Mỹ, Nhật… Công ty Unifarm trồng dưa lưới, chuối, sử dụng công nghệ tiên tiến, đưa ra sản phẩm có giá thành phù hợp, chất lượng đạt tiêu chuẩn quốc tế, XK thành công sang Nhật Bản, Hàn Quốc, cung không đủ cầu. Công ty Hồ Quang sản xuất gạo ST24 top 3 thế giới, đạt chuẩn hữu cơ XK đi Mỹ, EU…

Chuyên gia Phạm Chi Lan cho rằng, tỷ lệ DN tham gia vào các chuỗi giá trị toàn cầu còn thấp

Tuy nhiên, ở một ví dụ khác, chuyên gia Phạm Chi Lan thông tin, hiện nay, phở Việt Nam đang được XK sang thị trường Mỹ thông qua một DN Thái Lan. Họ sử dụng nguyên liệu của Việt Nam, lấy thương hiệu là Phở Việt và bán sang Mỹ với giá cao hơn rất nhiều so với các sản phẩm cùng loại của Việt Nam.

Đồng ý kiến, ông Đoàn Anh Tuân- Chủ tịch HĐQT Công ty Chè Thế hệ mới cho hay, các siêu thị Mỹ hiện nay bán nhiều sản phẩm Việt Nam như phở Việt, mít Việt đóng hộp nhưng lại do DN Thái Lan sản xuất, được cộng đồng người Việt Nam tại nước ngoài tiêu thụ rất nhiều. “Điều đó dẫn đến miếng bánh ngon nhất, mang lại giá trị cao nhất lại nằm trong tay của các DN nước ngoài” - ông Đoàn Anh Tuân cho hay.

Việt Nam là một trong những quốc gia có tiềm năng lớn về nông sản và đây cũng là một trong những nhóm hàng XK chủ lực của nước ta. Thực tế, đã có nhiều sản phẩm XK thành công ra nước ngoài, đến được các thị trường khó tính, chiếm vị trí Top đầu XK. Tuy nhiên, tỷ lệ các sản phẩm xuất thô, mang lại giá trị gia tăng thấp chiếm đa số. Các sản phẩm sau chế biến, có thương hiệu, mang lại giá trị gia tăng cao chưa nhiều. Tỷ lệ DN tham gia vào các chuỗi giá trị toàn cầu còn hạn chế.

Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan chỉ rõ, Việt Nam đã hội nhập thành công vào nhiều chuỗi giá trị toàn cầu, tuy nhiên mới chuyên sâu vào các hoạt động sản xuất công nghiệp ở công đoạn cuối cùng, giá trị gia tăng thấp và kết nối trong nước yếu. “Hiện chỉ 300 DN đủ năng lực tham gia chuỗi cung ứng nhưng là cung ứng thay thế, không phải sản xuất. Trong đó chỉ có 2% là DN lớn, 2-5% là DN vừa, còn lại là DN nhỏ và siêu nhỏ” - chuyên gia Phạm Chi Lan cho hay.

Chia sẻ kinh nghiệm đẩy mạnh XK

Vấn đề chính của DN là thiếu kỹ năng lao động, quản lý, ít đổi mới công nghệ, khó tiếp cận tài chính. Thiếu tính lan tỏa từ đối tác nước ngoài đến các DN trong nước. Chưa kể, sự đầu tư của DN vào công nghệ tiên tiến giúp sản phẩm đạt các tiêu chuẩn cao chưa nhiều. Theo một khảo sát của Trung tâm Nghiên cứu kinh doanh và Hỗ trợ DN (BSA) thực hiện với các DN nhỏ được bình chọn DN Hàng Việt Nam chất lượng cao, số DN có nghe, biết về VietGAP là 98%, GlobalGAP là 44%, nhưng chỉ 11% có chứng nhận VietGAP, 7% có GlobalGAP.

“DN Việt Nam, đặc biệt là DN XK nông sản còn yếu về khâu tiếp thị, ít tham gia các hội chợ xúc tiến thương mại lớn tại nước ngoài. Điều đó khiến sản phẩm chưa được quảng bá hữu hiệu, chưa được người tiêu dùng thế giới biết đến”- ông Đoàn Anh Tuân chia sẻ thêm.

Nâng cao vị thế của DN Việt trong chuỗi giá trị

Tổng biên tập Báo Công Thương Nguyễn Hữu Quý kỳ vọng hội thảo sẽ là diễn đàn giúp chia sẻ kinh nghiệm, nâng cao hiệu quả XK

Chuyên gia Phạm Chi Lan cho rằng, để giải quyết những khó khăn ở trên, DN cần học đối thủ cạnh tranh. Đơn cử, phở Việt do DN Thái Lan sản xuất, bán chạy ở Thị trường Mỹ là nhờ thị trường (mạng lưới phân phối), thương hiệu (bắt mạch sản phẩm được ưa thích, đảm bảo chất lượng, an toàn), công nghệ. Sầu riêng Thái Lan được giảm độ nồng của mùi bằng cách nướng, từ đó tăng độ mở thị trường.

Ông Đoàn Văn Tuân chia sẻ thêm, Nhà nước cũng phải có những chính sách đồng bộ, ví dụ như có các chương trình xúc tiến đủ mạnh để quảng bá cho thương hiệu quốc gia Việt Nam ra nước ngoài. Các chương trình này nên tập trung cho các mặt hàng nước ta có thế mạnh, hoặc những sản phẩm độc đáo mà chỉ Việt Nam có, ví dụ như chè sen. Bên cạnh đó, có chính sách xuất nhập khẩu để làm sao thu hút, tạo điều kiện cho DN hơn trong việc nhập nguyên liệu, chế biến, rút ngắn thời gian giao hàng. Nhà nước cũng cần chính sách phát triển các ngành công nghiệp phụ trợ vì khi muốn XK sản phẩm không chỉ tập trung vào sản phẩm mà còn kéo theo rất nhiều sản phẩm phụ trợ khác như bao bì, in ấn… Tất cả những điều đó phải đồng bộ, đạt tiêu chuẩn của các nước nhập khẩu thì chúng ta mới XK được sản phẩm có giá trị gia tăng cao.

Đông đảo DN, tổ chức tham gia hội thảo

Song song với sự hỗ trợ của Nhà nước, DN cũng phải đổi mới tư duy. Thay vì việc chỉ XK nguyên liệu thô, DN phải xác định cần XK các sản phẩm mang lại giá trị gia tăng cao hơn. Đồng thời tích cực tham gia các chương trình xúc tiến thương mại để quảng bá, nâng cao giá trị XK. Đặc biệt, đã vào được thị trường, phải duy trì được chất lượng sản phẩm và sự trung thực với khách hàng. “Phải đặt mục tiêu 2 bên cùng thắng, cùng ngồi chung trên một con thuyền, đó mới là yếu tố giúp DN tăng trưởng XK bền vững, tham gia ngày càng sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu” - ông Đoàn Văn Tuân cho hay.

Hỗ trợ cho các DN XK, ông Đỗ Văn Long - Giám đốc chiến lược Công ty Infinity Blockchain Labs (IBL) cho hay, công nghệ blockchain đang là “ứng cử viên” sáng giá cho việc hỗ trợ truy suất nguồn gốc minh bạch và thông tin xuyên suốt cho sản phẩm XK. Hiện nay, IBL đang thử nghiệm công nghệ trên 500 trái xoài theo cách sử dụng công nghệ blockchain ngay dưới tem truy suất nguồn gốc. Khi dùng điện thoại thông minh soi vào sẽ mở ra 1 trang web, cung cấp thông tin cho người tiêu dùng từ việc trái xoài này được sản xuất tại đâu, sơ chế thế nào, nếu ăn ở thời điểm này có vị ra sao, khi nào trái xoài hết hạn sử dụng… Từ nay đến cuối năm, IBL dự kiến sẽ XK sản phẩm có ứng dụng công nghệ này, giúp nâng cao giá trị cho sản phẩm trong bối cảnh người tiêu dùng đặc biệt quan tâm đến nguồn gốc xuất xứ của sản phẩm.

Hội thảo nhận được sự quan tâm lớn của báo giới

Ông Trần Đình Toản, Chủ tịch Liên minh Hỗ trợ xuất khẩu Việt Nam (VESA) chia sẻ thêm, mục tiêu của VESA là tập hợp các nhà cung cấp dịch vụ uy tín hàng đầu trong lĩnh vực hỗ trợ xuất nhập khẩu (XNK) để hỗ trợ toàn diện hơn nữa cho DN. VESA sẽ tập trung vào hoạt động tư vấn cho DN XNK trong việc lựa chọn các dịch vụ hỗ trợ XNK một cách tối ưu; kết nối tiếng nói từ DN XNK đến các cơ quan, tổ chức hỗ trợ… từ đó nâng cao hơn nữa hiệu quả và giá trị XK.

Về phía Bộ Công Thương, ông Trần Thanh Hải - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu cho biết, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục nỗ lực cải cách thể chế, cải cách thủ tục hành chính để hỗ trợ DN XK nắm bắt được những cơ hội từ hội nhập, đẩy mạnh XK và tham gia ngày càng sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.