Năm 2026: Khuyến khích sinh đủ 2 con

Điều chỉnh chính sách dân số linh hoạt

Phát biểu tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên nhấn mạnh, năm 2025, công tác dân số tiếp tục nhận được sự quan tâm đặc biệt của Đảng và Nhà nước. Bộ Chính trị đã ban hành Kết luận số 149-KL/TW ngày 10/4/2025 về đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW về công tác dân số trong tình hình mới.

Quốc hội thông qua Luật Dân số và Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035. Cùng với đó, Nghị quyết số 72-NQ/TW của Bộ Chính trị về tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân cũng đã tạo cơ sở chính trị, pháp lý quan trọng cho công tác dân số trong giai đoạn tiếp theo.

Theo Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên, những năm qua, công tác dân số đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân. Tuy nhiên, thực tiễn vẫn đặt ra nhiều thách thức, trong đó nổi bật là sự chênh lệch mức sinh giữa các vùng, tình trạng mức sinh thấp kéo dài tại các đô thị, khu công nghiệp, trong khi một số địa bàn miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số vẫn còn mức sinh cao, tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống chưa được khắc phục triệt để.

Trước yêu cầu mới, Đảng và Nhà nước đã xác định rõ quan điểm: Dân số là yếu tố quan trọng hàng đầu, đầu tư cho công tác dân số chính là đầu tư cho phát triển bền vững. Việc Quốc hội khóa XV thông qua Luật Dân số tạo cơ sở pháp lý để chuyển trọng tâm chính sách từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển.

Theo đó, trọng tâm hàng đầu của công tác dân số trong năm 2026 là khuyến khích sinh đủ 2 con, từng bước đưa mức sinh trở lại mức sinh thay thế, phù hợp với đặc điểm từng vùng, miền và nhóm dân cư. Các chính sách hỗ trợ, khuyến khích sinh con, nhất là tại các địa phương có mức sinh thấp, tiếp tục được hoàn thiện và triển khai gắn với các giải pháp về nhà ở, y tế, giáo dục, việc làm và an sinh xã hội.

Thứ trưởng Bộ Y tế kêu gọi mỗi người dân có hành động cụ thể, thực hiện tốt kế hoạch sinh đẻ; trong đó, các cặp vợ chồng chủ động quyết định số con, cùng với các chính sách ưu đãi phù hợp nhằm góp phần duy trì mức sinh thay thế.

Giải bài toán mức sinh thấp

Theo ông Lê Thanh Dũng, Cục trưởng Cục Dân số, Bộ Y tế, so với năm 2024, cả nước có 20/34 tỉnh, thành phố tăng tổng tỉ suất sinh, 13 địa phương giảm, riêng Khánh Hòa giữ nguyên. TP. Hồ Chí Minh có mức sinh thấp nhất cả nước (1,51 con/phụ nữ), trong khi Điện Biên cao nhất (2,91 con).

Năm 2025, cả nước có 11 tỉnh dưới 2,0 con/phụ nữ, 19 tỉnh trên 2,2 con/phụ nữ. Dù mức sinh có chuyển biến nhưng sự chênh lệch vùng miền vẫn lớn, đòi hỏi chính sách dân số linh hoạt, phù hợp đặc thù từng địa phương.

Đáng chú ý, trong 11 chỉ tiêu công tác dân số thời gian qua, có 5 chỉ tiêu chưa đạt gồm: tổng tỉ suất sinh, giảm tỉ số giới tính khi sinh, điều chỉnh mức sinh, tỉ lệ trẻ sơ sinh được sàng lọc 5 bệnh bẩm sinh (suy giáp, thiếu men G6PD, tăng sản thượng thận, khiếm thính, tim bẩm sinh) và tỉ lệ người cao tuổi được khám sức khỏe định kỳ ít nhất một lần/năm.

Cùng với đó, nhiều tỉnh, thành phố đã ban hành nghị quyết của Hội đồng nhân dân về công tác dân số trong tình hình mới, triển khai chính sách hỗ trợ dịch vụ kế hoạch hóa gia đình, khuyến khích sinh đủ 2 con ở vùng mức sinh thấp, giảm sinh con thứ 3 ở vùng mức sinh cao.

Một số địa phương như tỉnh Hậu Giang đã triển khai chính sách hỗ trợ phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi, bước đầu cải thiện mức sinh.

Ở các vùng mức sinh thấp, chính sách hỗ trợ tiền, hiện vật hoặc chi phí y tế một lần cho phụ nữ sinh đủ 2 con trước 35 tuổi được kết hợp với các mô hình tư vấn, khám sức khỏe trước hôn nhân, hỗ trợ vô sinh, hiếm muộn và chăm sóc sức khỏe sinh sản nam giới. Sau sắp xếp, sáp nhập, một số tỉnh, thành phố đang rà soát, tham mưu ban hành nghị quyết Hội đồng nhân dân nhằm thống nhất chính sách, bảo đảm phù hợp thực tiễn.

Luật Dân số vừa được Quốc hội thông qua, sẽ có hiệu lực từ 1/7/2026, quy định nhiều nội dung mới như duy trì mức sinh thay thế, giảm mất cân bằng giới tính khi sinh, thích ứng với già hóa dân số và nâng cao chất lượng dân số. Luật cũng bãi bỏ quy định hạn chế số con, khuyến khích sinh đủ hai con; bỏ cụm từ "mỗi cặp vợ chồng chỉ nên có từ 1 đến 2 con". Luật quy định thực hiện chính sách duy trì mức sinh thay thế, tức là mỗi phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ sinh 2,1 con. Quyền quyết định số con, thời điểm sinh và khoảng cách sinh con thuộc về mỗi cá nhân, cặp vợ chồng.

Thời gian tới, Bộ Y tế sẽ tăng cường truyền thông, vận động các cặp vợ chồng sinh đủ 2 con.