Mối đe dọa hạt nhân từ Iran có bị ‘thổi phồng’?

Iran từ lâu đã tuyên bố chương trình hạt nhân của họ là vì mục đích dân sự, song các nước phương Tây nghi ngờ chúng dùng cho mục đích quân sự.
Thế giới đang đặt cược vào lò phản ứng hạt nhân nhỏ để đáp ứng nhu cầu năng lượng? Nga đang chuẩn bị sử dụng vũ khí hạt nhân? Chiến sự Nga-Ukraine ngày 30/7/2024: Mỹ có thể sử dụng vũ khí hạt nhân; Tướng Syrsky bị yêu cầu từ chức

“Hạt nhân - con bài của Iran”

Theo tạp chí Foreign Affairs, tháng 4/2024, cuộc chiến âm ỉ ở Trung Đông gần như đã chuyển thành chiến tranh hạt nhân khi Iran triển khai hơn 300 tên lửa và thiết bị không người lái cảm tử tấn công Israel nhằm đáp trả hành động tấn công của nước này vào tòa nhà lãnh sự Iran ở Syria. Đây không phải lần đầu tiên Iran tấn công trực tiếp Israel và các thanh sát viên quốc tế đã tránh xa các cơ sở hạt nhân của Iran vì lo sợ phản ứng đáp trả.

Trong khi thế giới đang chờ đợi diễn biến tiếp theo, chỉ huy quân đội Iran phụ trách bảo vệ các địa điểm hạt nhân của nước này đưa ra cảnh báo công khai rằng Tehran có thể sẽ sửa đổi học thuyết hạt nhân nếu Israel tấn công các địa điểm này. Đây rõ ràng là lời đe dọa rằng Iran có thể chế tạo vũ khí hạt nhân để đáp trả.

Mối đe dọa hạt nhân từ Iran có bị ‘thổi phồng’?
Hình ảnh chụp từ vệ tinh cho thấy nhà máy hạt nhân Natanz ở Isfahan (Iran) vào tháng 10/2020. Ảnh: Maxar

Tehran từ lâu đã đe dọa mở rộng hạt nhân để giảm thiểu sức ép quốc tế. Thế nhưng, tuyên bố trên của vị chỉ huy quân sự đã cho thấy rõ một bước tiến mới nguy hiểm trong chiến lược của Iran đó là sử dụng năng lực đã được tăng cường của nước này để chế tạo vũ khí hạt nhân như một biện pháp răn đe. Đa số bằng chứng cho thấy Iran sẽ không phát triển vũ khí hạt nhân và Lãnh tụ tối cao Ali Khamenei cho tới nay vẫn trì hoãn việc chế tạo vũ khí hạt nhân vì nhận thấy rủi ro nhiều hơn lợi ích.

Tuy nhiên, trong những năm gần đây, Iran dần đạt được nhiều năng lực then chốt cần thiết để chế tạo vũ khí hạt nhân, trở thành quốc gia ở ngưỡng cửa hạt nhân. Giờ đây, Iran có thể sản xuất đủ lượng uranium độ giàu cao để chế tạo bom chỉ trong vài ngày. Bằng cách nhấn mạnh khả năng chế tạo bom và đáp trả các hành động khiêu khích cụ thể bằng việc đe dọa thực hiện các bước cuối cùng để chế tạo vũ khí hạt nhân, Tehran hy vọng có thể ngăn chặn các lệnh trừng phạt quốc tế và một cuộc tấn công nhằm vào chương trình hạt nhân của mình.

Iran “đe dọa” hạt nhân có lộ trình

Một trong những dấu hiệu sớm nhất cho thấy Iran đang tìm cách sử dụng năng lực ở ngưỡng cửa hạt nhân như một biện pháp răn đe đã xuất hiện vào năm 2023, sau khi Pháp, Đức và Anh đe dọa tái áp đặt các biện pháp trừng phạt của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc đối với Iran nếu nước này làm giàu uranium đến cấp độ vũ khí hay chuyển giao tên lửa cho Nga. Đáp lại, Tehran đe dọa rút khỏi Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT).

Điều này hẳn sẽ xóa bỏ rào cản pháp lý quan trọng nhất giữa Iran và bom hạt nhân, đồng thời có thể đưa chương trình hạt nhân Iran thoát khỏi sự giám sát của cộng đồng quốc tế - nghĩa là thế giới sẽ không có cách nào biết được liệu Iran có đang chế tạo vũ khí hạt nhân hay không. Những lời đe dọa này dường như đã mang lại tác dụng như mong muốn. Cho đến nay, Iran vẫn chưa làm giàu uranium đến 90%, thường được xem là uranium cấp độ vũ khí và châu Âu vẫn chưa tái áp đặt các lệnh trừng phạt. Thế nhưng, nếu cuộc khủng hoảng không được giải quyết, thì các mối đe dọa nhiều khả năng sẽ xuất hiện trở lại.

Chiến lược của Iran là cảnh báo sẽ chế tạo bom đã trở nên nổi bật, công khai và rõ ràng hơn sau sự kiện ngày 7/10/2023 và cuộc chiến ở Dải Gaza. Trong suốt cuộc xung đột này, Iran liên tục tiến hành các cuộc tấn công nhằm vào Israel, lực lượng Mỹ và tàu vận tải quốc tế thông qua các nhóm ủy nhiệm trên khắp khu vực.

Chương trình hạt nhân cũng đóng vai trò nhất định trong việc quản lý khủng hoảng của Iran, vì Tehran đã dựa vào việc kết hợp tín hiệu kỹ thuật và các lời tuyên bố để tăng độ tin cậy của khả năng răn đe ở ngưỡng cửa hạt nhân và kiểm soát rủi ro leo thang. Việc các nhà lãnh đạo Iran vẫn chú ý đến chương trình hạt nhân là dấu hiệu cho thấy họ coi năng lực ở ngưỡng cửa hạt nhân là tài sản hơn là trách nhiệm.

Ngoài ra, các quan chức Iran cũng tăng cường bình luận về khả năng chế tạo vũ khí hạt nhân và bối cảnh Iran có thể làm vậy. Tháng 1/2024, ông Mohammad Eslami, người đứng đầu chương trình hạt nhân Iran, đã nhắc lại lập trường từ lâu của Iran rằng vũ khí hủy diệt hàng loạt chưa bao giờ là một phần trong học thuyết an ninh và quốc phòng của Iran, nhưng nói thêm việc Tehran trì hoãn chế tạo vũ khí hạt nhân cũng đóng vai trò như một biện pháp răn đe.

Mối đe dọa hạt nhân từ Iran có bị ‘thổi phồng’?
Iran trưng bày một số máy ly tâm thế hệ mới trong Ngày Năng lượng Hạt nhân Quốc gia năm 2021. Ảnh: Reuters

Chính phủ Iran sau đó đã đăng tải phát biểu của ông Eslami lên mạng xã hội. Tháng 2/2024, ông Ali Akbar Salehi, người tiền nhiệm của ông và là một trong những nhà đàm phán chính về thỏa thuận hạt nhân năm 2015, đã nói rõ quan điểm của ông Eslami. Khi được hỏi liệu Iran có chế tạo bom hạt nhân hay không, ông Salehi trả lời, Iran đã vượt qua tất cả các ngưỡng cửa hạt nhân về mặt khoa học và kỹ thuật.

Theo giới chuyên gia, với năng lực hiện tại, Iran không thể ngay lập tức chế tạo bom hạt nhân như họ đe dọa. Mặc dù Iran có thể nhanh chóng sản xuất vật liệu để chế tạo bom, nhưng việc chế tạo bom sẽ mất nhiều tháng. Các nhà lãnh đạo cấp cao của Iran rõ ràng muốn sử dụng chương trình hạt nhân như một biện pháp răn đe. Việc Lãnh tụ tối cao Ali Khamenei cho phép đưa ra các tuyên bố này là động thái đáng chú ý. Điều đó chứng tỏ ông nhận thấy các tuyên bố này là hữu ích.

Tuy nhiên, các cuộc thảo luận tiếp diễn về khả năng chế tạo vũ khí hạt nhân của Iran có thể trở thành lời tiên tri tự ứng nghiệm. Các quan chức Iran chủ trương xây dựng kho hạt nhân có thể coi luận điểm này là bước mở đầu cho việc lặp lại lập luận ủng hộ hành động trên hoặc tiến gần hơn đến ngưỡng cửa hạt nhân.

Iran trong “tầm ngắm”

Khi Mỹ và đồng minh tiếp tục tìm kiếm giải pháp ngoại giao cho thách thức hạt nhân đến từ Iran, họ phải kìm hãm các mối đe dọa và ngăn chặn Tehran vượt qua ngưỡng cửa hạt nhân. Mục tiêu này có thể đạt được vì, bất chấp những lời cảnh báo của Iran, Mỹ và đồng minh phải tin Iran sẽ không chế tạo vũ khí hạt nhân nếu các “lằn ranh đỏ” cụ thể của nước này được tôn trọng.

Những “lằn ranh đỏ” này dường như là sự đáp trả đối với các lệnh trừng phạt của Liên Hợp Quốc, tức là việc tái áp đặt các nghị quyết của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc đã bị xóa bỏ như một phần của thỏa thuận hạt nhân năm 2015.

Tuy nhiên, Iran càng cản trở hoạt động giám sát của cộng đồng quốc tế đối với chương trình hạt nhân, thì việc đảm bảo sự tôn trọng đối với các “lằn ranh đỏ” của Iran càng khó và cuộc tấn công quân sự nhằm vào chương trình hạt nhân của Iran dựa trên những nhận định sai lầm càng dễ xảy ra.

Trong cuộc họp gần đây của Cơ quan năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA), Pháp, Đức, Anh và Mỹ đã nhắc đến lời đe dọa này trước việc Iran tiếp tục mở rộng chương trình hạt nhân và thiếu minh bạch, đồng thời hệ thống hóa những lời lên án đối với Iran thành nghị quyết.

Bên cạnh đó, việc đạt được một thỏa thuận có thể đẩy lùi chương trình hạt nhân của Iran sẽ khó khăn hơn. Mục tiêu của Tehran có thể là duy trì vị thế ở ngưỡng cửa hạt nhân và thời gian sắp hết. Tháng 10/2025 là thời hạn thực tế cho việc kết thúc các cuộc đàm phán hạt nhân với Iran.

Sau thời điểm này, các bên còn lại của thỏa thuận - Trung Quốc, Pháp, Đức, Nga và Anh - sẽ không còn khả năng tái áp đặt các biện pháp trừng phạt quốc tế thông qua thỏa thuận hạt nhân năm 2015 và chương trình hạt nhân của Iran sẽ bị loại khỏi chương trình nghị sự của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc. Đối với Tehran, thời điểm này đến sẽ giúp họ đạt được cả 2 mục tiêu là dỡ bỏ cơ chế trừng phạt của Liên Hợp Quốc và duy trì năng lực ở ngưỡng hạt nhân.

Giới chuyên gia nhận định, đây là kịch bản mà Mỹ và đồng minh muốn tránh khi xét tới việc Nga và Trung Quốc sẽ sử dụng quyền phủ quyết để ngăn chặn Liên Hợp Quốc áp đặt các biện pháp trừng phạt mới. Mặc dù các biện pháp trừng phạt đơn phương do Mỹ và châu Âu áp đặt vẫn được duy trì, và Nga cũng như Trung Quốc có thể sẽ quyết định phớt lờ các biện pháp trừng phạt được áp đặt thông qua cơ chế đáp trả.

Thanh Bình
Bạn thấy bài viết này thế nào?
Kém Bình thường ★ ★ Hứa hẹn ★★★ Tốt ★★★★ Rất tốt ★★★★★
Bài viết cùng chủ đề: tình hình Trung Đông

Có thể bạn quan tâm

Tin mới nhất

Toàn cảnh thế giới 22/11: Nga hé lộ bí mật tên lửa siêu thanh; Israel nã pháo vào Beirut

Toàn cảnh thế giới 22/11: Nga hé lộ bí mật tên lửa siêu thanh; Israel nã pháo vào Beirut

Bản tin toàn cảnh thế giới ngày 22/11 có một số thông tin đáng chú ý về tên lửa siêu thanh Oreshnik của Nga và tình hình chiến sự Israel - Hezbollah tại Beirut.
Nga và OPEC hợp tác nhằm ổn định thị trường dầu mỏ

Nga và OPEC hợp tác nhằm ổn định thị trường dầu mỏ

Tổng thư ký OPEC cho biết, mục tiêu chung của Nga và OPEC là đảm bảo ổn định thị trường dầu mỏ nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các bên tham gia.
Chiến sự Nga-Ukraine tối 22/11: Nga tấn công ồ ạt vào Kurakhove; Ông Zelensky có động thái mới về Crimea

Chiến sự Nga-Ukraine tối 22/11: Nga tấn công ồ ạt vào Kurakhove; Ông Zelensky có động thái mới về Crimea

Lính Ukraine rút lui khỏi Kurakhove; Ông Zelensky có động thái mới về Crimea,... là những tin nóng về tình hình chiến sự Nga-Ukraine được cập nhật vào tối 22/11
Hungary kêu gọi phương Tây nghiêm túc xem xét vụ phóng tên lửa Oreshnik của Nga

Hungary kêu gọi phương Tây nghiêm túc xem xét vụ phóng tên lửa Oreshnik của Nga

Thủ tướng Hungary Viktor Orban mới đây đã kêu gọi phương Tây nên nghiêm túc xem xét vụ phóng tên lửa Oreshnik của Nga vào Ukraine.
Phòng không Nga bắn hạ hai tên lửa Storm Shadow do Anh sản xuất

Phòng không Nga bắn hạ hai tên lửa Storm Shadow do Anh sản xuất

Bộ Quốc phòng Nga cho biết trong 24 giờ qua, các hệ thống phòng không Nga đã chặn thành công hai tên lửa Storm Shadow do Anh sản xuất.

Tin cùng chuyên mục

Chiến sự Nga-Ukraine chiều 22/11: Hứng ‘mưa tên lửa’ siêu thanh, Ukraine kêu gọi ứng phó ‘khẩn cấp’

Chiến sự Nga-Ukraine chiều 22/11: Hứng ‘mưa tên lửa’ siêu thanh, Ukraine kêu gọi ứng phó ‘khẩn cấp’

Hứng 'mưa tên lửa' siêu thanh, Ukraine kêu gọi ứng phó 'khẩn cấp'; Nga đạt bước tiến lớn toàn mặt trận;... là những tin nóng Chiến sự Nga-Ukraine chiều 22/11.
Chiến sự Nga-Ukraine hôm nay ngày 22/11/2024: Ukraine có phải là mục tiêu thực sự của tên lửa siêu thanh Oreshnik?

Chiến sự Nga-Ukraine hôm nay ngày 22/11/2024: Ukraine có phải là mục tiêu thực sự của tên lửa siêu thanh Oreshnik?

Chiến sự Nga-Ukraine hôm nay ngày 22/11/2024: Ukraine có phải là mục tiêu thực sự của tên lửa siêu thanh Oreshni, hay Moscow muốn răn đe phương Tây?
Chiến sự Nga-Ukraine 22/11/2024: Ông Putin gửi tín hiệu tới phương Tây; Nga đạt tiến bộ đáng kể ở Donbass và Novorossiya

Chiến sự Nga-Ukraine 22/11/2024: Ông Putin gửi tín hiệu tới phương Tây; Nga đạt tiến bộ đáng kể ở Donbass và Novorossiya

Thông tin chiến sự Nga-Ukraine hôm nay 22/11/2024: Tổng thống Nga Vladimir Putin gửi tín hiệu tới phương Tây; Nga đạt tiến bộ đáng kể ở Donbass và Novorossiya.
Thủ tướng Phạm Minh Chính: Quan hệ Việt Nam - Cộng hòa Dominica đang mở ra nhiều triển vọng hợp tác

Thủ tướng Phạm Minh Chính: Quan hệ Việt Nam - Cộng hòa Dominica đang mở ra nhiều triển vọng hợp tác

Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh, quan hệ Việt Nam - Cộng hòa Dominica đang mở ra nhiều triển vọng hợp tác to lớn trên tất cả các lĩnh vực.
Tuyên bố chung giữa Thủ tướng Việt Nam và Tổng thống Cộng hòa Dominica

Tuyên bố chung giữa Thủ tướng Việt Nam và Tổng thống Cộng hòa Dominica

Trong tuyên bố chung giữa Thủ tướng Việt Nam và Tổng thống Cộng hòa Dominica, hai bên nhấn mạnh tăng cường xúc tiến thương mại, đầu tư, kết nối doanh nghiệp.
Chiến sự Nga-Ukraine sáng 22/11: Lính đánh thuê NATO thiệt mạng ở Kursk;tên lửa Storm Shadow tấn công sở chỉ huy Nga

Chiến sự Nga-Ukraine sáng 22/11: Lính đánh thuê NATO thiệt mạng ở Kursk;tên lửa Storm Shadow tấn công sở chỉ huy Nga

Lính đánh thuê NATO thiệt mạng ở Kursk; tên lửa Storm Shadow tấn công sở chỉ huy Nga... là những thông tin chú ý về chiến sự Nga - Ukraine sáng 22/11.
Điện Kremlin cảnh báo xung đột

Điện Kremlin cảnh báo xung đột 'leo thang' sau vụ phóng tên lửa Storm Shadow từ Ukraine

Theo hãng tin TASS, người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov cảnh báo việc Ukraine phóng tên lửa Storm Shadow là động thái 'leo thang mới'.
Toàn cảnh thế giới 21/11: Ukraine sử dụng vũ khí

Toàn cảnh thế giới 21/11: Ukraine sử dụng vũ khí 'hết hạn'?; Hamas từ chối trao đổi con tin với Israel

Bản tin toàn cảnh thế giới ngày 21/11 có một số thông tin đáng chú ý về thực trạng vũ khí tầm xa của Ukraine và tình hình chiến sự Israel - Hamas.
Hợp tác quốc phòng Trung Quốc - ASEAN ngày càng thực chất, hiệu quả

Hợp tác quốc phòng Trung Quốc - ASEAN ngày càng thực chất, hiệu quả

Tại Vientiane (Lào) đã diễn ra Cuộc gặp không chính thức Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN - Trung Quốc. Đại tướng Phan Văn Giang dẫn đầu đoàn Bộ Quốc phòng Việt Nam.
Chiến sự Nga-Ukraine tối 21/11: Nga tung chiêu ‘lạ’, Ukraine quyết giành lại Kupyansk

Chiến sự Nga-Ukraine tối 21/11: Nga tung chiêu ‘lạ’, Ukraine quyết giành lại Kupyansk

Nga tung chiêu ‘lạ’, Ukraine quyết giành lại Kupyansk... là những thông tin nóng đáng chú ý về tình hình chiến sự Nga-Ukraine được cập nhật vào tối ngày 21/11
Hội nghị Tư lệnh Lục quân ASEAN lần thứ 25: Tăng cường hợp tác vì ổn định khu vực

Hội nghị Tư lệnh Lục quân ASEAN lần thứ 25: Tăng cường hợp tác vì ổn định khu vực

Hội nghị Tư lệnh Lục quân các nước ASEAN lần thứ 25 (ACAMM-25) đã diễn ra tại Philippines, với sự tham dự của Thượng tướng Nguyễn Văn Nghĩa.
Chiến sự Nga - Ukraine: Hệ lụy nào sau việc Ukraine tấn công tên lửa vào lãnh thổ Nga?

Chiến sự Nga - Ukraine: Hệ lụy nào sau việc Ukraine tấn công tên lửa vào lãnh thổ Nga?

Ukraine tấn công lãnh thổ Nga bằng tên lửa của Mỹ và Anh, đánh dấu bước ngoặt lớn trong chiến sự, song cũng tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ leo thang nguy hiểm.
Chiến sự Nga-Ukraine chiều 21/11: Nga vây ráp lính Ukraine tại Kursk; Kiev nã tên lửa công khai vượt ‘lằn ranh đỏ’

Chiến sự Nga-Ukraine chiều 21/11: Nga vây ráp lính Ukraine tại Kursk; Kiev nã tên lửa công khai vượt ‘lằn ranh đỏ’

Nga vây ráp đơn vị Olgovskaya của Ukraine tại Kursk; Kiev nã tên lửa công khai vượt ‘lằn ranh đỏ’... là những tin nóng chiến sự Nga-Ukraine chiều ngày 21/11.
Đại tướng Phan Văn Giang đánh giá cao hiệu quả quản lý an ninh khu vực của ADMM+

Đại tướng Phan Văn Giang đánh giá cao hiệu quả quản lý an ninh khu vực của ADMM+

Đại tướng Phan Văn Giang đã có bài phát biểu tại Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng các nước ASEAN mở rộng (ADMM+) lần thứ 11.
Kỷ niệm 80 năm Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam tại Venezuela

Kỷ niệm 80 năm Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam tại Venezuela

Ngày 20/11, buổi tọa đàm với chủ đề "Quân đội nhân dân Việt Nam 80 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành" đã được tổ chức tại tại Venezuela.
Nga trở thành nhà cung cấp khí đốt chính cho EU lần đầu kể từ năm 2022

Nga trở thành nhà cung cấp khí đốt chính cho EU lần đầu kể từ năm 2022

Theo Cơ quan Thống kê châu Âu (Eurostat), vào tháng 9, Nga lần đầu trở thành nhà cung cấp khí đốt chính cho Liên minh châu Âu (EU) kể từ mùa xuân năm 2022.
Chiến sự Nga-Ukraine hôm nay ngày 21/11/2024: Storm Shadow tấn công sâu vào Nga, Moscow chuẩn bị đòn đáp trả?

Chiến sự Nga-Ukraine hôm nay ngày 21/11/2024: Storm Shadow tấn công sâu vào Nga, Moscow chuẩn bị đòn đáp trả?

Chiến sự Nga-Ukraine hôm nay ngày 21/11/2024: Storm Shadow tấn công sâu vào Nga, Moscow chuẩn bị đòn đáp trả?
Bí mật sức mạnh tên lửa hành trình Taimoor AGM của Pakistan

Bí mật sức mạnh tên lửa hành trình Taimoor AGM của Pakistan

Pakistan đã giới thiệu tên lửa hành trình phóng từ trên không Taimoor (ALCM), một bước đột phá mới trong sản xuất vũ khí công nghệ cao của quốc gia này.
Tài chính thế giới: Giá vàng tăng ngày thứ tư liên tiếp, bitcoin xô đổ mọi kỷ lục

Tài chính thế giới: Giá vàng tăng ngày thứ tư liên tiếp, bitcoin xô đổ mọi kỷ lục

Ngày 21/11, giá vàng thế giới tăng trong phiên thứ 4 liên tiếp, ở mức 2.657,41 USD/ounce, trong khi giá trị bitcoin đang hướng tới mốc kỷ lục 100.000 USD/BTC.
Tổng Bí thư Tô Lâm thăm chính thức Malaysia: Tạo động lực, đưa quan hệ Việt Nam-Malaysia lên tầm cao mới

Tổng Bí thư Tô Lâm thăm chính thức Malaysia: Tạo động lực, đưa quan hệ Việt Nam-Malaysia lên tầm cao mới

Chuyến thăm của Tổng Bí thư Tô Lâm tới Malaysia được kỳ vọng tạo động lực quan trọng để nâng tầm quan hệ hai nước Việt Nam - Malaysia một cách toàn diện.
Xem thêm
Mobile VerionPhiên bản di động