Mở rộng thị trường nông sản, thúc đẩy phát triển kinh tế vùng đồng bào

Phóng viên Báo Công Thương đã có cuộc trao đổi với PGS - TS. Nguyễn Thường Lạng, chuyên gia kinh tế và thương mại quốc tế, giảng viên cao cấp Viện Thương mại và Kinh tế quốc tế, Đại học Kinh tế Quốc dân xung quanh vấn đề này.

Chuyển đổi số: Cơ hội để nông sản vùng cao vươn xa

- Việc kết nối thị trường tiêu thụ nông sản có ý nghĩa thế nào đối với tăng thu nhập cho bà con vùng đồng bào dân tộc thiểu số, thưa ông?

PGS - TS. Nguyễn Thường Lạng: Việc kết nối nông sản với thị trường không chỉ giúp sản phẩm đến tay người tiêu dùng mà còn mang lại thu nhập ổn định, góp phần tạo dựng sinh kế cho bà con vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Nông sản chính là “tài nguyên sống” của người dân, phát huy tiềm năng đất đai và lao động tại chỗ. Khi có thị trường tiêu thụ ổn định, bà con sẽ được khích lệ mở rộng sản xuất, thử nghiệm giống cây trồng, vật nuôi mới, áp dụng khoa học – công nghệ, nâng cao kỹ năng và điều chỉnh tập quán sản xuất.

Thực tế, thị trường tại các vùng trung du, miền núi phía Bắc, miền Trung – Tây Nguyên còn hạn chế, địa hình chia cắt, chi phí vận chuyển cao. Nhiều loại nông sản như ngô, khoai, sắn, măng… chủ yếu chỉ sơ chế, khó bảo quản lâu, dễ hư hỏng nếu không được tiêu thụ kịp thời. Trong khi đó, sản phẩm chất lượng cao đôi khi không có đầu ra ổn định, khiến nông dân chưa yên tâm đầu tư nâng cao năng suất và chất lượng.

Do đó, việc mở rộng và ổn định thị trường tiêu thụ nông sản trở thành yếu tố then chốt, giúp bà con bán được sản phẩm nhanh chóng, tránh lãng phí, đồng thời nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống lâu dài. Một thị trường ổn định không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn góp phần tạo nên sự bền vững trong sinh kế, giảm nghèo bền vững cho các vùng đồng bào.

- Trong bối cảnh hội nhập và chuyển đổi số, làm thế nào để nông sản của hộ nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị thị trường, thưa ông?

PGS - TS. Nguyễn Thường Lạng: Hội nhập mở ra cơ hội để nông sản vượt ra ngoài phạm vi địa phương, tiến tới thị trường toàn cầu với hơn 8 tỷ dân. Chuyển đổi số cung cấp công cụ hiện đại, nhanh chóng và chi phí thấp, giúp đồng bào dân tộc thiểu số từng bước tiếp cận các sàn giao dịch trực tuyến như Amazon, Shopee, Sendo… Đây là cơ hội để nông sản của hộ nghèo không chỉ được tiêu thụ trong nước mà còn vươn ra thị trường quốc tế.

Việc đưa sản phẩm lên sàn giúp tập hợp nguồn hàng quy mô lớn, nâng cao nhận thức về tiêu chuẩn chất lượng, thanh toán trực tuyến và văn hóa kinh doanh số. Đây là con đường hiệu quả để cải thiện thu nhập, giảm nghèo bền vững và hướng tới cuộc sống khang trang, thịnh vượng. Đồng thời, sàn giao dịch trực tuyến cũng tạo điều kiện cho bà con học hỏi về đóng gói, quảng bá sản phẩm, xây dựng thương hiệu và mở rộng chuỗi cung ứng, tạo ra giá trị gia tăng lớn hơn cho nông sản.

Để tận dụng cơ hội này, cần thúc đẩy phong trào “bình dân học vụ số”, tổ chức các khóa tập huấn, tọa đàm về kỹ năng số và tiếp cận không gian mạng. Nền tảng số này sẽ giúp đồng bào phát huy tiềm năng nông sản, mở rộng sinh kế và hòa nhập với nền kinh tế số hiện đại. Đồng thời, việc hình thành các hợp tác xã, liên kết nhóm sản xuất và doanh nghiệp sẽ giúp bà con cùng nhau tiêu thụ sản phẩm ổn định, xây dựng thương hiệu địa phương, nâng cao giá trị nông sản và giảm thiểu rủi ro thị trường.

Liên kết thị trường, tạo đầu ra bền vững cho nông sản vùng cao

- Chính sách hiện nay cần thay đổi gì để tạo động lực lâu dài cho người dân khu vực yếu thế này tự vươn lên, thưa ông?

PGS - TS. Nguyễn Thường Lạng: Việc triển khai đồng bộ các hoạt động xúc tiến thương mại, quảng bá, kết nối cung – cầu, phát triển hạ tầng thương mại, đồng thời hỗ trợ xây dựng bao bì, nhãn mác, chuẩn hóa quy trình sản xuất và kết nối với doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm,... đã giúp nhiều sản phẩm chủ lực của đồng bào dân tộc thiểu số từng bước khẳng định vị thế trên thị trường. Khi người dân tham gia vào chuỗi cung – cầu, giá trị nông sản địa phương không chỉ lan tỏa ra toàn quốc mà còn mang lại thu nhập ổn định và sinh kế lâu dài.

Bên cạnh các chính sách đã triển khai, việc tiếp tục hỗ trợ đồng bào về kiến thức kinh doanh, tư duy sáng tạo giá trị và khả năng chủ động khai thác tiềm năng hiện tại cũng như tiềm năng tương lai là điều cần thiết. Để đạt hiệu quả, cần xây dựng đồng bộ các loại thị trường hàng hóa, dịch vụ, lao động, vốn, công nghệ, tài chính, kèm theo các công cụ và biện pháp hấp dẫn, dễ tiếp cận, giúp đồng bào dân tộc thiểu số tham gia hiệu quả. Thị trường lao động đặc thù, với việc làm nhẹ nhàng nhưng thu nhập ổn định, là giải pháp thiết thực giúp người dân vùng khó khăn tiếp cận việc làm phù hợp, lâu dài.

Nhiều mô hình quốc tế đã minh chứng cho hiệu quả này. Trung Quốc phát triển xí nghiệp nhỏ tại các vùng nông thôn, sử dụng lao động tại chỗ, sản xuất sản phẩm phục vụ nhu cầu địa phương và dần mở rộng ra thị trường quốc gia. Phong trào “ly nông, không ly hương” kết hợp vốn trong và ngoài, tạo ra sản phẩm quy mô lớn cho xuất khẩu, nâng cao thu nhập và giảm gánh nặng an sinh xã hội. Hàn Quốc phát huy vai trò nhà nước trong phát triển các tập đoàn lớn (Chaebol), chuyển nông dân thành công nhân công nghiệp, tạo sinh kế bền vững. Thái Lan kết hợp chính sách trợ cấp nông dân với hợp tác xã, phát triển sản phẩm, dịch vụ theo tín hiệu thị trường, giúp nông dân duy trì thu nhập ổn định.

Từ những bài học quốc tế, việc xây dựng chính sách xúc tiến thương mại, tạo đầu ra bền vững và liên kết thị trường cho nông sản vùng đồng bào dân tộc thiểu số tại Việt Nam trở nên cấp thiết. Cần có cơ chế hỗ trợ vận chuyển, kho bãi, bảo quản nông sản, khuyến khích hợp tác xã và doanh nghiệp đầu tư liên kết chuỗi giá trị, mở rộng thị trường trong nước và xuất khẩu. Đồng thời, đào tạo kỹ năng, ứng dụng khoa học – công nghệ, cơ giới hóa và kỹ năng số sẽ giúp bà con chủ động hơn trong sản xuất, tiếp cận thị trường, nâng cao giá trị nông sản và cải thiện sinh kế lâu dài.

Bên cạnh đó, cần khuyến khích doanh nghiệp tham gia dẫn dắt chuỗi liên kết tiêu thụ nông sản vùng cao, đẩy mạnh ứng dụng chuyển đổi số trong thương mại, đồng thời duy trì chính sách hỗ trợ lâu dài nhằm nâng cao năng lực cho hợp tác xã và hộ sản xuất tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Có thể thấy, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi không chỉ cung cấp nguồn lực tài chính mà còn là cú hích chiến lược, giúp các địa phương từng bước tháo gỡ những điểm nghẽn trong tiêu thụ sản phẩm. Khi được kết nối với thị trường và tận dụng cơ hội từ chuyển đổi số, nông sản vùng cao không chỉ góp phần nâng cao thu nhập cho bà con vùng đồng bào dân tộc mà còn từng bước khẳng định chỗ đứng vững chắc trong nền kinh tế hiện đại.

Trong bối cảnh hội nhập và chuyển đổi số, việc tạo ra các chuỗi giá trị bền vững, kết nối thị trường trong nước và quốc tế đang trở thành giải pháp then chốt tạo đầu ra ổn định cho nông sản của đồng bào dân tộc thiểu số, từ đó, góp phần phát triển kinh tế địa phương.