Thái Nguyên từ lâu đã nổi danh là “đệ nhất danh trà” của cả nước. Trong vô vàn loại trà đặc sản nơi đây, chè Đinh được coi là đỉnh cao - thứ trà dành cho người sành, cho những dịp biếu tặng trọng thị. Đây cũng là sản phẩm chủ lực, tạo sinh kế bền vững cho bà con đồng bào dân tộc thiểu số tỉnh Thái Nguyên.
Khác với chè búp, móc câu hay nõn tôm, chè Đinh được chế biến từ phần búp non nhất, mảnh như chiếc đinh, được hái vào sáng sớm khi sương còn vương trên lá. Để làm ra một cân chè Đinh khô, người trồng phải hái tới 10 cân búp tươi công phu gấp đôi so với trà thường. Chính vì sự khắt khe từ khâu nguyên liệu, quy trình chế biến đến bảo quản, chè Đinh hiếm, đắt và quý.
Nhất phẩm chè Đinh tạo nên giá trị của nó bởi nguyên liệu đặc biệt. Chè Đinh được thu hái và tuyển chọn từ 100% búp chè non nhất trên những đồi chè VietGAP. Qua bàn tay của những nghệ nhân làm chè lâu năm đầy kinh nghiệm, từng búp non được sao sấy thủ công và đóng gói thành thứ thượng phẩm đẹp mắt, phục vụ những thực khách yêu trà thưởng thức và mang đi biếu tặng. Tất cả những tinh túy của đất trời, những tinh khiết của thiên nhiên và tâm huyết của người làm trà được gói ghém trong từng cọng trà Đinh thơm ngon, tạo nên một hương vị nồng nàn khó phai.
Mở một gói chè Đinh ra đã dậy lên mùi chè thơm bay khắp không gian thưởng trà, mang theo hơi thở đất chè Thái Nguyên vương vấn trong từng ngóc ngách giác quan. Được tuyển chọn từ những đinh ngọc tươi non nhất đồi chè nên dòng chè cao cấp này sẽ có hương vị đặc biệt hơn tất cả, màu nước rót ra xanh trong và rất sánh, đẩy mùi hương cốm non tươi mát bay lên đánh thức giác quan của người thưởng thức. Đưa một ngụm thứ nước ngọt thơm này vào miệng, vị chát dịu sẽ nhẹ nhàng chạm đến đầu lưỡi và nhanh chóng tan biến, để lại dư vị ngọt lắng đọng rất sâu và lâu trong khoang miệng và cuống họng, khiến ai cũng phải lòng ngay từ nốt vị đầu tiên.
Nước pha chè Đinh có màu xanh vàng trong trẻo, hương cốm non quyện với mùi trà tươi, vị chát dịu nơi đầu lưỡi và ngọt hậu sâu, khiến người uống nhớ mãi. Đó là lý do loại trà này luôn được xem là biểu tượng tinh hoa văn hóa thưởng trà của Thái Nguyên, đồng thời cũng là sản phẩm mang giá trị thương mại cao nhất trong ngành chè địa phương.
Song để chè Đinh không chỉ dừng lại ở danh xưng “đệ nhất danh trà” mà còn có sức sống bền vững trên thị trường, vai trò của các hợp tác xã (HTX) là không thể thiếu.
Việc phát triển các sản phẩm chè Đinh được nâng tầm chính là nhờ các hợp tác xã. Trong đó, HTX chè Hảo Đạt ở Tân Cương hiện là một trong những lá cờ đầu đưa chè Đinh Thái Nguyên vươn xa. Với các sản phẩm như “Chè Đinh Đặc Biệt”, “Chè Đinh Sao Tay”, đơn vị đã khẳng định được vị thế nhờ sản xuất sạch, truy xuất nguồn gốc minh bạch và đạt tiêu chuẩn VietGAP.
Mỗi năm, HTX đưa ra thị trường hàng chục tấn chè đặc sản, trong đó chè Đinh chiếm phần quan trọng. Sản phẩm này không chỉ tiêu thụ trong nước mà còn được đóng gói cao cấp để xuất khẩu, phục vụ thị trường quà biếu. Giá bán dao động từ vài trăm nghìn tới cả triệu đồng/kg, cho thấy giá trị đặc biệt. Hảo Đạt còn kết hợp phát triển du lịch cộng đồng, để du khách trải nghiệm quy trình hái, sao chè và thưởng thức tại chỗ, qua đó nâng cao nhận thức về văn hóa trà Đinh.
Hương vị nhất phẩm chè Đinh Đinh của thương hiệu Hảo Đạt được tạo nên từ hương thơm tự nhiên của nguyên liệu, kết hợp với bàn tay sao chè thủ công điêu luyện của những nghệ nhân giàu kinh nghiệm của đất chè Thái Nguyên. Chè Đinh Đinh thương hiệu Chè Hảo Đạt là sản phẩm thuần mộc, không tẩm ướp hương liệu, phụ gia và chất bảo quản.
Vốn là một thức chè thượng hạng trứ danh, Chè Đinh được HTX Hảo Đạt nâng niu và trân trọng ngay từ khâu chế biến cho đến quy cách đóng gói.
Cũng nằm ở Tân Cương, HTX Trung Du nổi tiếng với sản phẩm “Chè Đinh Thượng Hạng”. Điểm khác biệt là đơn vị này kiên trì hướng tới sản xuất hữu cơ, sử dụng phân bón vi sinh, ít hóa chất, nhằm giữ trọn vị truyền thống.
Trà Đinh của Trung Du thường được bán cho khách quen, người sành trà, những người hiểu và trân trọng công phu làm trà. Bởi vậy, sản phẩm có giá cao nhưng vẫn hút khách. Trung Du cũng được nhắc đến trong nhiều bài viết về “Trăm năm đệ nhất danh trà” của Thái Nguyên, khẳng định uy tín trong làng chè.
Quay lại với quy trình canh tác và chế biến trà xưa, HTX Chè Trung Du dùng phân hữu cơ, không thuốc trừ sâu, không hóa chất, không phụ gia. Có người khách quý của gia đình mình được biếu hộp An Dương Trà, vốn nhạy cảm với tạp chất, đã đem trà đi thử nghiệm và nhận được kết quả: tuyệt đối tinh khiết, không một giọt hóa chất. Vị khách trà này quyết định từ nay chỉ uống trà An Dương.
Nhắc đến chè Đinh không thể bỏ qua HTX Thắng Hường, nơi nổi tiếng với bí quyết sao sấy thủ công. Ông Trần Văn Thắng, người đứng đầu cơ sở, cho biết: “Làm chè Đinh phải giữ cho từng đinh chè không bị gãy, nhiệt độ phải căn chỉnh từng mẻ, từng phút. Chỉ một sơ suất nhỏ, chè sẽ mất hương cốm và vị ngọt hậu.”
Chính sự cầu kỳ ấy khiến sản phẩm chè Đinh của Thắng Hường có giá cao, thậm chí tới vài triệu đồng/kg, song vẫn được giới sành trà và khách biếu tặng trọng thị lựa chọn.
Ngoài ra, HTX La Bằng đã khẳng định vị thế bằng thương hiệu “Đinh Tâm Trà”. Sản phẩm được đóng trong hộp tre tinh tế, từng nhiều lần được chọn làm quà tặng cấp cao. Không chỉ chú trọng chất lượng, La Bằng còn tiên phong trong đổi mới bao bì, thiết kế mẫu mã, gắn sản phẩm với du lịch cộng đồng.
Nhờ vậy, chè Đinh của La Bằng vừa giữ hồn truyền thống vừa mang hơi thở hiện đại, đáp ứng yêu cầu thị trường quà biếu trong và ngoài nước.
Dù đã có những bước tiến quan trọng, chè Đinh vẫn đối diện nhiều thách thức. Nguyên liệu khan hiếm, đòi hỏi công chăm sóc kỹ lưỡng, thời tiết thất thường dễ ảnh hưởng đến chất lượng búp non. Quá trình chế biến thủ công tốn nhiều công sức, dễ hao hụt. Trong khi đó, thị trường tiêu thụ còn hẹp vì giá cao, chủ yếu tập trung vào phân khúc sành trà và quà biếu.
Ngoài ra, việc đáp ứng các tiêu chuẩn VietGAP, OCOP, truy xuất nguồn gốc và an toàn vệ sinh thực phẩm cũng là áp lực không nhỏ với các HTX. Cần đầu tư thiết bị chế biến, bảo quản hiện đại để giữ nguyên hương vị, hình thức; đồng thời quảng bá thương hiệu mạnh mẽ hơn.
Để giải quyết, Thái Nguyên đã triển khai nhiều chương trình hỗ trợ, từ phát triển vùng nguyên liệu an toàn, áp dụng công nghệ chế biến mới, cho tới xúc tiến thương mại trong và ngoài nước. Các HTX chè Đinh được khuyến khích tham gia các hội chợ quốc tế, liên kết với doanh nghiệp phân phối, mở rộng bán hàng qua thương mại điện tử.
Song song, việc đào tạo lớp lao động trẻ, truyền nghề từ nghệ nhân sao chè lâu năm cũng hết sức cần thiết, để giữ bí quyết làm chè Đinh không bị mai một.
Có thể nói, chè Đinh Thái Nguyên vừa là di sản văn hóa, vừa là sản phẩm kinh tế giàu tiềm năng. Giá trị của chè Đinh không chỉ nằm ở hương vị độc đáo, mà còn ở câu chuyện về đất, người, truyền thống, sự kiên nhẫn và tỉ mỉ trong từng công đoạn.
Những hợp tác xã như Hảo Đạt, Trung Du, Thắng Hường, La Bằng chính là điểm tựa để chè Đinh bước ra khỏi phạm vi làng quê, vươn tới thị trường rộng lớn. Nếu được hỗ trợ đúng hướng, chè Đinh hoàn toàn có thể trở thành sản phẩm quốc gia, góp mặt trong danh mục đặc sản Việt Nam chinh phục thế giới.
Với sự gắn kết giữa truyền thống và hiện đại, giữa nghệ nhân và công nghệ, giữa HTX và thị trường, chè Đinh Thái Nguyên sẽ còn giữ vững danh hiệu “đệ nhất danh trà” – không chỉ trong ký ức văn hóa mà cả trên bản đồ thương mại quốc tế.
Chè Đinh Thái Nguyên không chỉ là niềm tự hào của vùng đất “đệ nhất danh trà” mà còn là minh chứng cho sức sống bền bỉ của văn hóa trà Việt. Từ những nương chè xanh mướt, qua bàn tay cần mẫn của người dân, qua quy trình chế biến nghiêm ngặt của các hợp tác xã, sản phẩm đã bước ra khỏi lũy tre làng, góp mặt trên bàn trà khắp mọi miền đất nước và dần khẳng định vị thế ở thị trường quốc tế.
Hơn cả một loại đặc sản, chè Đinh còn gợi mở một hướng đi đầy triển vọng: liên kết chặt chẽ giữa nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp để tạo ra chuỗi giá trị bền vững, vừa giữ được bản sắc vùng đất, vừa nâng cao thu nhập cho người dân.
Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, câu chuyện chè đinh không chỉ dừng lại ở chất lượng sản phẩm mà còn là bài học về cách xây dựng thương hiệu, cách đưa đặc sản quê hương vươn tầm. Từ hương vị đậm đà trong từng tách trà, chúng ta có thể thấy rõ khát vọng làm giàu chính đáng, khát vọng hội nhập của người Thái Nguyên nói riêng và nông sản Việt Nam nói chung.
