Tin Khu Vực 
Vừa qua, trong khuôn khổ chuyến thăm cấp Nhà nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào và dự Lễ kỷ niệm 50 năm Quốc khánh nước CHDCND Lào của Tổng Bí thư Tô Lâm, lãnh đạo cấp cao hai nước chứng kiến Lễ trao các văn kiện hợp tác, trong đó có Biên bản ghi nhớ giữa Bộ Công Thương Việt Nam và Bộ Công Thương Lào về phát triển chuỗi liên kết công nghiệp.
Tổng Bí thư Tô Lâm và Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Lào Thongloun Sisoulith chứng kiến lễ trao Biên bản ghi nhớ giữa Bộ Công Thương Việt Nam và Bộ Công Thương Lào về phát triển chuỗi liên kết công nghiệp giữa Việt Nam và Lào. Ảnh: MoiT
Đáng chú ý, hai bên chỉ định Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương (VIOIT) của Bộ Công Thương Việt Nam và Viện Công nghiệp, Thương mại và Năng lượng (IICE) của Bộ Công Thương Lào làm đầu mối, chịu trách nhiệm điều phối triển khai thực hiện Bản ghi nhớ này. Phóng viên báo Công Thương đã có cuộc trao đổi với Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương Nguyễn Văn Hội về kế hoạch triển khai thỏa thuận này.
“Một bản ghi nhớ đặc biệt của đặc biệt”
- Thưa Viện trưởng, Viện được giao vai trò đầu mối triển khai chuỗi liên kết công nghiệp Việt Nam - Lào. Theo ông, đâu là những yếu tố then chốt cần được ưu tiên để chuỗi liên kết vận hành hiệu quả ngay từ giai đoạn đầu?
Viện trưởng Nguyễn Văn Hội: Trước hết phải khẳng định rằng, đây là một bản ghi nhớ đặc biệt của đặc biệt. Rất khó tìm thấy trong các cam kết song phương hay đa phương một văn kiện có tính chất tương tự về liên kết công nghiệp như giữa Bộ Công Thương Việt Nam và Bộ Công Thương Lào lần này.
Nội dung chính của bản ghi nhớ tập trung vào hỗ trợ doanh nghiệp hai nước liên kết trên hầu hết các ngành công nghiệp, từ vật liệu, xi măng, sắt thép, hóa chất, sữa, phân bón, điện tử đến dệt may, da giày, công nghiệp chế biến nông - lâm - thủy sản. Một trụ cột đặc biệt quan trọng là hợp tác và liên kết trong công nghiệp năng lượng, bao gồm điện mặt trời, điện gió và truyền tải điện.
Điểm then chốt của chuỗi liên kết lần này là hỗ trợ doanh nghiệp và hỗ trợ những mặt hàng mang tính bổ trợ cho nhau. Văn kiện không quy định những ràng buộc pháp lý mang tính cứng, nhưng đặt ra định hướng quan trọng: hai bên hỗ trợ nhau xây dựng văn bản pháp luật, chia sẻ kinh nghiệm, phối hợp thực thi chính sách phát triển công nghiệp.
Trong đó, có một nội dung mang tính đột phá, xây dựng mô hình các khu công nghiệp chung Việt Nam - Lào. “Chung” ở đây là sự song trùng về cơ chế, chính sách, cách vận hành và quản lý, tức tương thích nhau ở mức rất cao, tạo môi trường thuận lợi để doanh nghiệp hai nước hoạt động.
Mục tiêu lớn hơn là tạo nền tảng thúc đẩy kim ngạch thương mại hai chiều. Dù quan hệ Việt Nam - Lào có đặc thù “đặc biệt, thủy chung, trong sáng”, nhưng kim ngạch hai chiều đến năm 2024 mới chỉ quanh mức 1,6 tỷ USD, còn khiêm tốn so với tiềm năng. Bản ghi nhớ vì vậy được kỳ vọng là chìa khóa tháo gỡ nút thắt, từ sản xuất, công nghiệp đến hạ tầng cứng và mềm.
Chuỗi liên kết này đặt trọng tâm vào kết nối quy hoạch, hạ tầng kỹ thuật, logistics, khu công nghiệp, đồng thời củng cố hạ tầng mềm như chính sách ưu đãi, cơ chế thương mại - đầu tư, khuyến khích chuyển giao công nghệ. Cả hai nước đều đang sở hữu những chính sách ưu đãi nhất so với các đối tác song phương khác, nhưng điều quan trọng là khâu thực thi và bản ghi nhớ đóng vai trò như một khuôn khổ chung để đảm bảo điều đó.
Viện sẽ phối hợp với các đơn vị liên quan để xây dựng kế hoạch triển khai tổng thể, bao quát tất cả các ngành công nghiệp ưu tiên của hai nước.
Ông Nguyễn Văn Hội - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương. Ảnh: Lê An
Tạo hợp tác thực chất giữa các doanh nghiệp
- Trong bản ghi nhớ có nêu việc thí điểm mô hình liên kết trong các ngành ưu tiên như nông sản, cơ khí điện tử hay năng lượng tái tạo. Viện dự kiến đánh giá và lựa chọn các mô hình thí điểm theo tiêu chí nào để đảm bảo khả năng nhân rộng?
Viện trưởng Nguyễn Văn Hội: Bước đầu tiên là đánh giá thực trạng, xác định đâu là tồn tại, đâu là vướng mắc trong liên kết công nghiệp giữa Việt Nam và Lào hiện nay. Trên cơ sở đó, mới hình thành được bộ tiêu chí lựa chọn mô hình thí điểm.
Một là, tiêu chí về nhu cầu của hai nước. Việt Nam cần gì? Lào cần gì? Chẳng hạn, Lào có lợi thế về nguyên liệu, những yếu tố Việt Nam rất cần cho hoạt động sản xuất và xuất khẩu. Ngược lại, thế mạnh sản xuất của Việt Nam có thể hỗ trợ Lào phát triển các ngành công nghiệp nền tảng.
Hai là, tiêu chí về doanh nghiệp. Bên cạnh về quy mô, quan trọng là các doanh nghiệp thực sự có nhu cầu hợp tác và có tiềm năng bổ trợ nhau. Chuỗi cung ứng chỉ hình thành bền vững khi doanh nghiệp hai bên cùng có động lực.
Ba là, tiêu chí về mặt hàng. Cần xác định rõ mặt hàng nào phù hợp để liên kết sản xuất công nghiệp, mặt hàng nào có lợi thế riêng của Việt Nam và Lào, từ đó chọn đúng mô hình để thí điểm.
Bốn là, tiêu chí về thị trường. Chuỗi liên kết Việt Nam - Lào trước hết phải phục vụ thị trường nội địa hai nước. Tuy nhiên, mục tiêu dài hạn là hướng tới thị trường khu vực và thế giới, đặc biệt khi cả nước đều mong muốn tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.
Năm là, tiêu chí về cơ chế thực thi và khung pháp lý. Bao gồm thuế, hải quan, đất đai, ưu đãi đầu tư, chuyển giao công nghệ, thương hiệu và xúc tiến thương mại - đầu tư. Hai bên phải cùng xây dựng một lộ trình thực hiện cụ thể: “Việc nào cần trước làm trước”, tránh dàn trải, đảm bảo hiệu quả.
Trên nền tảng đó, Viện sẽ chủ trì xây dựng bản kế hoạch thực thi chi tiết, bám sát nội dung của bản ghi nhớ và phù hợp thực tế của hai nước.
Đào tạo nhân lực gắn với thực tiễn
- Trong quá trình hợp tác, công tác đào tạo và nâng cao năng lực cho cán bộ, doanh nghiệp Lào được xác định là trụ cột quan trọng. Viện sẽ thiết kế chương trình đào tạo như thế nào để đáp ứng đúng nhu cầu của phía Lào, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp hai nước tham gia sâu vào chuỗi cung ứng khu vực và toàn cầu?
Viện trưởng Nguyễn Văn Hội: Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ là một nội dung có trong bản ghi nhớ. Và lần này, Viện đặt mục tiêu có cách làm hoàn toàn đổi mới.
Thứ nhất, đào tạo sẽ gắn chặt với hoạt động xúc tiến thương mại, đầu tư và chuyển giao công nghệ giữa hai nước. Không chỉ đào tạo lý thuyết hay tổ chức các chuyến khảo sát như trước đây, mà là đào tạo gắn với thực tiễn doanh nghiệp, xây dựng mô hình cụ thể.
Ví dụ, đào tạo về quản lý khu công nghiệp, khu kinh tế, mô hình vận hành khu kinh tế cửa khẩu, hay đào tạo về quản lý chuỗi sản phẩm, quản lý vận hành các dây chuyền sản xuất cụ thể. Điều này giúp học viên Lào có thể áp dụng ngay vào thực tế quản lý và sản xuất.
Thứ hai, đào tạo cũng là cơ hội để Việt Nam nắm bắt tâm tư, nhu cầu và những khó khăn thực tế của phía Lào, từ đó làm căn cứ để hướng dẫn doanh nghiệp Việt Nam hợp tác hiệu quả hơn với doanh nghiệp bạn.
Thứ ba, đào tạo sẽ đồng thời hỗ trợ cả quản lý nhà nước và doanh nghiệp. Nghĩa là cán bộ quản lý Lào được đào tạo theo mô hình của Việt Nam, đồng thời doanh nghiệp của hai nước được hướng dẫn về thực thi chính sách, xúc tiến công nghiệp, thương mại, đầu tư và dịch vụ đi kèm.
Ngoài ra, một nhiệm vụ quan trọng là xây dựng hệ thống thông tin và cơ sở dữ liệu dùng chung, phục vụ cho đào tạo và triển khai thực tiễn. Sau mỗi khóa, phải có sản phẩm cụ thể, gồm dữ liệu, mô hình, báo cáo thực tiễn để doanh nghiệp và cơ quan quản lý hai nước dùng được ngay.
Đào tạo không chỉ là nhiệm vụ hỗ trợ, mà chính là nền tảng để doanh nghiệp Việt Nam - Lào có thể tham gia sâu hơn vào mạng sản xuất và chuỗi cung ứng khu vực và toàn cầu, nhất là trong bối cảnh chuỗi cung ứng thế giới và khu vực đều có nhiều biến động.
- Xin trân trọng cảm ơn Viện trưởng!
Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương là tổ chức khoa học và công nghệ công lập thuộc Bộ Công Thương, phục vụ quản lý nhà nước của Bộ Công Thương, thực hiện chức năng nghiên cứu, xây dựng chiến lược và chính sách; đào tạo sau đại học; đào tạo và bồi dưỡng về chuyên môn, nghiệp vụ.
