Lần đầu tiên văn hóa số được quy định trong một đạo luật về công nghệ

Mở đường cho đổi mới sáng tạo

Chiều 6/11, tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, Quốc hội thảo luận ở Tổ về: Dự án Luật Chuyển đổi số; Luật Công nghệ cao (sửa đổi); Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ.

Phát biểu tại tổ, đại biểu Bùi Hoài Sơn - đoàn Hà Nội hoan nghênh việc Chính phủ trình dự thảo Luật Chuyển đổi số - một đạo luật mới, có tầm chiến lược, nhằm cụ thể hóa các chủ trương của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết số 57-NQ/TW về phát triển và ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Đây là bước đi thể chế hóa quan điểm “lấy con người và doanh nghiệp làm trung tâm của chuyển đổi số”, đồng thời, tạo hành lang pháp lý đồng bộ cho quá trình xây dựng chính phủ số, kinh tế số, xã hội số và văn hóa số.

Đánh giá cao chất lượng, tầm bao quát và tính kế thừa của dự thảo Luật, đại biểu cho rằng, Luật được soạn thảo công phu, khoa học, có cấu trúc logic, phản ánh nhận thức mới về vai trò của chuyển đổi số như một động lực phát triển và một hệ điều tiết mới của nền kinh tế - xã hội Việt Nam.

Dự thảo đã kế thừa và kết nối các luật quan trọng đã ban hành như: Luật Dữ liệu, Luật Công nghiệp công nghệ số, Luật Giao dịch điện tử, tạo nên một khung thể chế tương đối hoàn chỉnh cho giai đoạn phát triển số toàn diện.

Đại biểu đồng tình với cách tiếp cận của Ban soạn thảo - xây dựng luật khung, linh hoạt, tránh trùng lặp, đồng thời mở đường cho đổi mới sáng tạo. Luật không chỉ tập trung vào hạ tầng hay công nghệ, mà còn mở rộng sang chuyển đổi mô hình tư duy, phương thức sản xuất và đời sống văn hóa - xã hội.

Đặc biệt, việc dành riêng Điều 33 quy định về phát triển văn hóa số là một bước tiến lớn, thể hiện sự thấm sâu của tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII và các chỉ đạo mới của Tổng Bí thư Tô Lâm, và dự thảo báo cáo chính trị trình Đại hội Đảng lần thứ XIV về phát triển văn hóa trong kỷ nguyên số - coi văn hóa là nền tảng, sức mạnh nội sinh, là hệ điều tiết phát triển bền vững.

Đại biểu Quốc hội đoàn Hà Nội cũng đánh giá cao việc dự thảo đã gắn kết chuyển đổi số với chuyển đổi xanh, phát triển bền vững, an ninh mạng, nhân lực số, và hội nhập quốc tế, phản ánh rõ tầm nhìn liên ngành, xuyên lĩnh vực. Luật được trình theo trình tự rút gọn nhưng vẫn bảo đảm chất lượng, tính đồng bộ và có tính khả thi cao trong thực tiễn.

Làm rõ trách nhiệm triển khai văn hóa số

Góp ý về phạm vi điều chỉnh và vị trí của Luật, đại biểu Bùi Hoài Sơn tán thành việc giữ nguyên tên gọi Luật Chuyển đổi số, tránh mở rộng sang “Luật Công nghệ thông tin và Chuyển đổi số” như một số ý kiến đề xuất.

Luật này không chỉ điều chỉnh các vấn đề kỹ thuật hay công nghệ, mà hướng đến điều chỉnh các quan hệ xã hội mới phát sinh trong môi trường số - nơi nhà nước, doanh nghiệp và công dân cùng tham gia, cùng sáng tạo.

Tuy nhiên, cần làm rõ mối quan hệ giữa luật này và các luật hiện hành để tránh chồng chéo, nhất là với Luật Dữ liệu, Luật Công nghiệp công nghệ số, Luật Giao dịch điện tử, Luật An ninh mạng và các luật đang được sửa đổi song song tại kỳ họp này.

Về Điều 33: Phát triển văn hóa số, đại biểu nêu, đây là điều khoản đặc biệt có ý nghĩa. Lần đầu tiên, văn hóa số được quy định trong một đạo luật về công nghệ, thể hiện sự nhận thức đầy đủ về vai trò của văn hóa trong tiến trình chuyển đổi số quốc gia.

Nhất trí với tinh thần của Điều 33, song đại biểu đề nghị, bổ sung rõ nội hàm của “văn hóa số”: Không chỉ bao gồm việc số hóa di sản, nghệ thuật, dữ liệu văn hóa, mà còn bao gồm xây dựng hệ sinh thái sáng tạo, không gian văn hóa trên môi trường số, nơi công dân được sáng tạo, chia sẻ và tiêu dùng sản phẩm văn hóa an toàn, có định hướng.

"Cần nhấn mạnh vai trò của Nhà nước trong dẫn dắt, chuẩn mực hóa và bảo vệ bản sắc văn hóa dân tộc trong môi trường số" - đại biểu nói. 

Đồng thời, bổ sung cơ chế hợp tác công tư (PPP) trong xây dựng nền tảng, hạ tầng văn hóa số. Nhà nước nên khuyến khích các doanh nghiệp công nghệ và sáng tạo đầu tư vào kho dữ liệu văn hóa, nền tảng số dùng chung, các ứng dụng tương tác di sản, nhằm biến di sản thành nguồn lực phát triển chứ không chỉ là đối tượng bảo tồn.

Đưa “giáo dục văn hóa số” vào nội dung đào tạo nhân lực số, hướng tới hình thành công dân số có văn hóa, có trách nhiệm, có năng lực thẩm mỹ và đạo đức trong không gian mạng.

Ngoài ra, cần làm rõ trách nhiệm giữa Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch và Bộ Khoa học và Công nghệ trong triển khai văn hóa số. Bộ Khoa học và Công nghệ giữ vai trò kiến tạo thể chế và hạ tầng; Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phải là đầu mối nội dung, quản lý giá trị và định hướng sáng tạo văn hóa số quốc gia.

Về cơ chế đầu tư và tài chính cho chuyển đổi số, đại biểu Bùi Hoài Sơn nhất trí với quan điểm của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường rằng, nếu áp dụng cứng nhắc quy định về đầu tư công, đấu thầu, ngân sách thì sẽ không kịp nhịp đổi mới công nghệ.

Do đó, cần mở cơ chế đặc thù về đầu tư linh hoạt, mua sắm công nghệ, thuê dịch vụ số, tương tự như cơ chế đang thí điểm tại Nghị quyết 193/2025/QH15 về đột phá khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Về tính thống nhất với pháp luật và tính khả thi, dự thảo đã bám sát các điều ước quốc tế, song cần rà soát thêm tính tương thích với các công ước sắp tham gia như Hiệp định ITA2, Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng, Công ước UNCITRAL về giao dịch điện tử để chủ động trong hội nhập và bảo đảm chủ quyền số.

Đại biểu Bùi Hoài Sơn - đoàn Hà Nội hoàn toàn đồng tình với việc Quốc hội xem xét, thông qua Luật Chuyển đổi số theo trình tự rút gọn, coi đây là bước đột phá thể chế quan trọng sau các đạo luật về dữ liệu và công nghệ số. Tuy nhiên, đề nghị Ban soạn thảo tiếp thu, làm sâu sắc hơn Điều 33 về văn hóa số, coi đó là linh hồn của chuyển đổi số Việt Nam - vì chỉ khi nào con người Việt Nam được nuôi dưỡng bằng văn hóa số, chúng ta mới thực sự làm chủ công nghệ, làm chủ tương lai.