Kinh nghiệm của Trung Quốc gợi mở giải pháp cho dinh dưỡng học đường Việt Nam

Ngày 14/8, Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương phối hợp với Bộ Y tế, Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức Hội thảo khoa học quốc tế về dinh dưỡng năm 2025: Vì một Việt Nam khỏe mạnh - Vì tầm vóc Việt.

Tham dự có đại diện lãnh đạo các bộ, ban, ngành Trung ương; các hiệp hội, doanh nghiệp, nhà khoa học, chuyên gia trong lĩnh vực dinh dưỡng trong nước và quốc tế.

Cấm sử dụng sữa hoàn nguyên trong Chương trình Sữa học đường

Phát biểu tại hội thảo, PGS. Zhuifeng Guo, Giám đốc Ban Đổi mới & Phát triển Ngoại khoa, Hiệp hội Quản lý Ngành Công nghiệp Y tế Quốc gia, Trung Quốc nhấn mạnh, sữa tươi đóng vai trò thiết yếu đối với sự phát triển thể chất và trí tuệ của trẻ em lứa tuổi học đường, là thành phần quan trọng trong chế độ ăn cân bằng, đặc biệt trong giai đoạn tăng trưởng nhanh. 

“Hướng dẫn Dinh dưỡng dành cho người dân Trung Quốc (2022)” đã khuyến nghị bổ sung sữa tươi với nhiều hình thức tiêu thụ phù hợp, lưu ý đối với trẻ không dung nạp lactose hoặc có nguy cơ dị ứng, cần có các lựa chọn thay thế phù hợp để vẫn đảm bảo cung cấp dưỡng chất cần thiết. 

Theo PGS. Zhuifeng Guo, nhận thức được vai trò của sữa tươi, từ năm 2000, Trung Quốc đã cấm sử dụng sữa hoàn nguyên trong Chương trình Sữa học đường và từ ngày 16/9/2025 sẽ chính thức cấm sử dụng sữa bột hoàn nguyên trong sản xuất sữa tiệt trùng theo tiêu chuẩn quốc gia GB 25190-2010. Quy định này nhằm chuẩn hóa khái niệm sữa lỏng, khuyến khích phát triển ngành chăn nuôi và chế biến sữa tươi nội địa, đồng thời kiểm soát nghiêm ngặt chất lượng sản phẩm.

Cũng theo PGS. Zhuifeng Guo, việc thiết lập cơ chế, chính sách cụ thể và khuôn khổ pháp lý rõ ràng cho dinh dưỡng học đường mang ý nghĩa chiến lược, giúp bảo vệ quyền cơ bản của trẻ, cắt đứt vòng luẩn quẩn của đói nghèo và tăng khả năng ứng phó với khủng hoảng y tế công cộng. 

Theo đó, khung pháp lý cần xác định rõ trách nhiệm của các bên liên quan, bảo đảm nguồn kinh phí bền vững và bắt buộc thực thi. Khi xây dựng cơ chế, cần chú trọng phạm vi áp dụng và tiêu chuẩn, xây dựng chuỗi cung ứng gắn kết địa phương, thiết lập cơ chế giám sát, trách nhiệm giải trình minh bạch, cũng như khuyến khích sự tham gia của cộng đồng.

Tính cấp thiết của chính sách thể hiện ở chỗ, đây là cơ hội trong khủng hoảng, mang lại hiệu quả chi phí, lợi ích cao và nhận được sự đồng thuận của toàn xã hội. Chiến lược hành động nên được thực hiện theo từng bước, triển khai các dự án thí điểm dựa trên kết quả nghiên cứu có đối chứng, đồng thời có sự phối hợp liên ngành. 

“Luật hóa dinh dưỡng học đường không phải là điều xa xỉ, mà là nền tảng đầu tư vào con người - nguồn vốn quý giá của quốc gia. Khi pháp luật biến bữa ăn học đường từ tùy chọn thành bắt buộc, đó không chỉ là thay đổi về thể chất, mà còn thiết lập chuẩn mực công bằng và phát huy tiềm năng xã hội”, PGS Guo nói và nhấn mạnh, mỗi ngày trì hoãn trong việc hoàn thiện chính sách là một thế hệ trẻ mất đi cơ hội phát triển toàn diện do thiếu hụt dinh dưỡng.

Đầu tư vào dinh dưỡng học đường - đầu tư cho tương lai quốc gia

PGS. Zhuifeng Guo cho biết, Trung Quốc đã tích lũy nhiều kinh nghiệm trong triển khai chính sách dinh dưỡng học đường, với chuỗi cung ứng thực phẩm được tối ưu hóa thông qua quy trình mua sắm chuẩn hóa, minh bạch, gắn kết ngành công nghiệp địa phương và áp dụng cơ chế điều chỉnh giá linh hoạt.

Hệ thống truy xuất nguồn gốc được vận hành xuyên suốt, kết hợp cảnh báo sớm thông minh, phân tích dữ liệu và sự giám sát của phụ huynh. Nguồn kinh phí được quản lý qua tài khoản chuyên biệt, mở rộng phạm vi bao phủ và tập trung trợ cấp cho nhóm đối tượng ưu tiên. Song song, các hoạt động giáo dục dinh dưỡng, can thiệp sức khỏe và lập thực đơn khoa học theo từng cấp học được triển khai đồng bộ.

PGS. Zhuifeng Guo nhấn mạnh, sự phối hợp liên ngành thường xuyên, cơ chế giám sát chung và việc thể chế hóa chính sách là yếu tố bảo đảm tính bền vững. Trong tương lai, Trung Quốc chú trọng ứng dụng trí tuệ nhân tạo để lập kế hoạch bữa ăn thông minh, chia sẻ kinh nghiệm ở phạm vi quốc gia và hình thành quan điểm sức khỏe suốt đời. Mô hình này là kết quả của sự kết hợp giữa nền tảng pháp lý, đổi mới công nghệ và sự tham gia rộng rãi của xã hội.

Theo ông, Việt Nam đang đối mặt với tình trạng gia tăng tỷ lệ trẻ em thừa cân, béo phì ở đô thị, trong khi khung pháp lý và thể chế cho dinh dưỡng học đường vẫn chưa hoàn thiện, dẫn tới hạn chế trong quản lý và giám sát. Các chương trình hiện chưa được triển khai đồng bộ và bền vững trên toàn quốc.

Từ thực tiễn Trung Quốc, PGS. Zhuifeng Guo đề xuất Việt Nam cần hội tụ cả điều kiện cần và đủ để chính sách đạt hiệu quả. Điều kiện cần gồm: xây dựng khung pháp lý, thể chế hóa chính sách; bảo đảm phối hợp liên ngành và tích hợp nguồn lực; duy trì nguồn tài chính ổn định. Ông gợi ý thành lập quỹ quốc gia chuyên biệt cho dinh dưỡng học đường, huy động ngân sách nhà nước, địa phương và xã hội hóa.

Điều kiện đủ bao gồm: xây dựng tiêu chuẩn dinh dưỡng khoa học phù hợp vùng miền; thiết lập cơ chế giám sát minh bạch; tăng cường giáo dục dinh dưỡng trong nhà trường và nâng cao nhận thức cộng đồng. Việc triển khai mô hình thí điểm có đánh giá hiệu quả sẽ là cơ sở mở rộng ra toàn quốc.

"Nếu Việt Nam kết hợp chặt chẽ bốn trụ cột: pháp luật - tài chính - giám sát - giáo dục, chính sách dinh dưỡng học đường chắc chắn sẽ được bền vững hơn, góp phần nâng cao thể lực, trí lực và phát huy tối đa tiềm năng nguồn nhân lực quốc gia", PGS. Zhuifeng Guo nhấn mạnh.

Tại Việt Nam, các quy định, nghị định và hướng dẫn đã có rải rác trong một số văn bản, nhưng chưa được tập hợp và luật hóa một cách có hệ thống, khó khăn trong triển khai, vì vậy việc xây dựng chính sách với một hệ thống đồng bộ các văn bản quy phạm về dinh dưỡng học đường sẽ là cơ sở pháp lý để cơ quan quản lý, các nhà trường, doanh nghiệp tham gia tuân thủ các điều kiện về cơ sở vật chất, nhân lực, quy trình, chuyên môn phục vụ bữa ăn học đường.