Kiến trúc sư hiến kế cải tạo cảnh quan sau khi phá bỏ Hàm Cá Mập

Bước đầu trả lại "linh khí" cho khu vực Hồ Hoàn Kiếm

Văn phòng UBND TP. Hà Nội vừa thông báo Kết luận của Phó Chủ tịch UBND TP. Hà Nội Dương Đức Tuấn tại cuộc họp xem xét về phương án thiết kế, cải tạo Quảng trường Đông Kinh-Nghĩa Thục, quận Hoàn Kiếm.

Cụ thể, UBND TP. Hà Nội nhất trí với chủ trương và phương án tổ chức không gian kiến trúc, cảnh quan khu vực Quảng trường Đông Kinh - Nghĩa Thục, làm cơ sở nghiên cứu dự án cải tạo, chỉnh trang và tái thiết khu vực này. Quảng trường Đông Kinh - Nghĩa Thục có giá trị lịch sử, văn hóa cao, đóng vai trò kết nối giữa hai khu vực quan trọng gồm Khu di tích quốc gia đặc biệt hồ Hoàn Kiếm (phía Bắc) và Khu phố Cổ - di tích quốc gia (phía Nam). Việc cải tạo sẽ được triển khai đồng thời với quá trình nghiên cứu, đầu tư xây dựng các không gian công cộng khác xung quanh hồ Hoàn Kiếm, theo chỉ đạo của Trung ương, Thành ủy và UBND TP. Hà Nội.

Chính quyền Hà Nội đồng ý phương án phá bỏ tòa Hàm Cá Mập gần Hồ Gươm. Ảnh: Phương Cúc

Đáng chú ý, chính quyền Hà Nội thống nhất với đề xuất phá bỏ tòa nhà “Hàm Cá Mập và quy hoạch không gian ngầm tại khu vực quảng trường hiện có cùng phần mở rộng sau khi công trình này bị dỡ bỏ. Theo tìm hiểu, việc phá bỏ tòa Hàm Cá Mập, tạo không gian mới đang được ủng hộ của nhiều kiến trúc sư quan tâm đến khu vực này.

Cụ thể, chia sẻ với phóng viên Báo Công Thương, kiến trúc sư Nguyễn Thành Lam (sinh năm 2000), thành viên của nhóm thực hiện Phương án kiến trúc có tên "Giao duyên" được Bộ Giao thông vận tải (nay đã sáp nhập vào Bộ Xây dựng) lựa chọn để đầu tư xây dựng công trình cầu Đuống mới (TP. Hà Nội) cho biết: "Tôi đồng tình với quyết định phá bỏ tòa nhà Hàm Cá Mập vì công trình này không phù hợp với cảnh quan lịch sử của Hồ Hoàn Kiếm và làm giảm giá trị không gian công cộng của khu vực. Kiến trúc của tòa nhà bị đánh giá là lấn át không gian công cộng, làm mất đi sự hài hòa của khu vực có giá trị lịch sử, văn hóa đặc biệt".

Kiến trúc sư Nguyễn Thành Lam chỉ ra rằng mặc dù trong hơn 30 năm qua, tòa Hàm Cá Mập đã trở thành một địa điểm quen thuộc của người Hà Nội với các quán cà phê có tầm nhìn đẹp, nhưng vai trò này chủ yếu mang tính tự phát, không được quy hoạch bài bản để đóng góp cho không gian công cộng. Điều này đặt ra câu hỏi: “Liệu việc giữ lại một công trình không phù hợp về mặt cảnh quan có phải là lựa chọn tối ưu?”.

Tầm nhìn từ tòa Hàm Cá Mập ra Hồ Hoàn Kiếm. Ảnh: Phương Cúc

Theo nhận định của anh Nguyễn Thành Lam, kế hoạch phá bỏ tòa nhà Hàm Cá Mập hiện đang nhận được nhiều phản ứng trái chiều. Một số người tiếc nuối vì đã có nhiều kỷ niệm với nơi này, nhưng phần đông ủng hộ, cho rằng công trình này "chưa bao giờ thực sự thuộc về Hồ Hoàn Kiếm. Theo các chuyên gia, phá dỡ tòa nhà này là bước đầu tiên trong quá trình "trả lại linh khí" cho khu vực.

"Tuy nhiên, việc loại bỏ một tòa nhà đơn lẻ như Hàm Cá Mập không đủ để giải quyết triệt để vấn đề cảnh quan đô thị nếu không có một chiến lược tổng thể về quy hoạch chiều cao và kiến trúc xung quanh Hồ Hoàn Kiếm", kiến trúc sư Nguyễn Thành Lam lưu ý.

“Hiến kế” cải tạo khu vực xung quanh tòa Hàm Cá Mập

Theo UBND TP. Hà Nội, sau khi phá bỏ tòa nhà “Hàm cá mập” sẽ đề xuất thực hiện không gian ngầm tại khu vực quảng trường hiện có và không gian mở rộng, nghiên cứu khoảng 3 tầng hầm, đề xuất cụ thể chức năng sử dụng tầng hầm (nên bố trí không gian văn hóa, thương mại tại tầng hầm 1, khu vực đỗ xe tại tầng hầm 2,3).

Trường hợp không bố trí đỗ xe, có thể sử dụng thành không gian lưỡng dụng.

Về vấn đề cải tạo khu vực xung quanh tòa Hàm Cá Mập, kiến trúc sư Nguyễn Thành Lam cũng có những ý tưởng để công trình này trở nên gần gũi với người dân hơn.

Sau khi cải tạo, khu vực tòa Hàm Cá Mập được kỳ vọng có kiến trúc gắn liền với giá trị văn hóa, lịch sử. Ảnh: Phương Cúc

"Việc phá bỏ Hàm Cá Mập mở ra cơ hội để tái thiết không gian Hồ Hoàn Kiếm một cách bài bản và bền vững, đặt con người làm trung tâm, thay vì chạy theo lợi nhuận thương mại. Kiến trúc sư nổi tiếng Jan Gehl từng nhấn mạnh ‘trước tiên là cuộc sống, sau đó là không gian, cuối cùng mới đến các tòa nhà, làm theo thứ tự ngược lại sẽ không bao giờ hiệu quả’. Điều này có nghĩa là thiết kế không gian sau khi phá bỏ Hàm Cá Mập phải phục vụ cộng đồng trước tiên", anh Nguyễn Thành Lam nhận định.

Do đó, kiến trúc sư Nguyễn Thành Lam đề xuất ba hướng chính về việc cải tạo không gian văn hóa xung quanh khu vực tòa Hàm Cá Mập.
Thứ nhất, phát triển không gian ngầm đa chức năng bao gồm xây dựng trung tâm triển lãm văn hóa, không gian sáng tạo, cửa hàng nhỏ; bãi đỗ xe ngầm giúp giảm áp lực giao thông, giữ cho mặt đất thông thoáng; đảm bảo không có công trình cao tầng làm cản trở tầm nhìn ra hồ.

Thứ hai, tạo “quảng trường mềm” – không gian xanh, mở. Cụ thể, không gian không chỉ lát đá mà có thêm cây xanh, ghế nghỉ, mặt nước nhỏ. Đồng thời biến nơi đây thành một điểm đến công cộng thực sự, nơi diễn ra các hoạt động văn hóa, giao lưu cộng đồng.

Thứ ba, về phong cách thiết kế, phần kiến trúc nên mang hơi hướng giao thoa giữa quá khứ và tương lai. Nếu có công trình mới thì phải “kể được câu chuyện của Hà Nội”, sử dụng vật liệu phù hợp với khu vực di sản. Và tránh việc xây dựng một công trình mang phong cách quá hiện đại hoặc thương mại hóa khu vực.

Hiện trạng tòa Hàm Cá Mập gần Hồ Hoàn Kiếm. Ảnh: Phương Cúc

"Một lo ngại lớn sau khi phá bỏ tòa Hàm Cá Mập là nguy cơ thương mại hóa quá mức. Tòa nhà Hàm Cá Mập vốn là một dự án tư nhân và nếu không kiểm soát tốt, khu vực sau này có thể tiếp tục bị biến thành một không gian thuần túy phục vụ thương mại. Do đó, Hà Nội cần tham khảo kinh nghiệm từ các thành phố như New York (Mỹ), London (Anh), Seoul (Hàn Quốc), nơi không gian công cộng được bảo vệ khỏi sự chi phối của vấn đề kinh doanh. Điều này có thể được thực hiện bằng các chính sách hạn chế biển quảng cáo, kiểm soát hàng rong và khuyến khích các hoạt động văn hóa thay vì thuần túy thương mại.

Nếu được thiết kế đúng, không gian sau khi phá dỡ Hàm Cá Mập không chỉ loại bỏ một kiến trúc không phù hợp, mà còn mở ra một chương mới cho đô thị Hà Nội, thể hiện một thành phố biết trân trọng quá khứ nhưng vẫn tự tin bước vào tương lai", Kiến trúc sư Nguyễn Thành Lam đánh giá.