Khó khăn của ngành Than: Rất cần được tháo gỡ

Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng (thứ hai từ phải sang) thực tế tại hầm lò - Công ty Than Nam Mẫu. Ảnh Việt Trung

Thị trường diễn biến bất lợi

Báo cáo về tình hình khó khăn, thách thức trong sản xuất - kinh doanh, ông Lê Minh Chuẩn - Chủ tịch Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV) cho biết: 6 tháng đầu năm, cho dù sản lượng tiêu thụ đạt không thấp, nhưng doanh thu và lợi nhuận của ngành Than bị sụt giảm lớn do nhiều nguyên nhân. Nguyên nhân chủ yếu do thị trường diễn biến theo hướng bất lợi. Từ đầu năm đến nay, khách hàng chỉ sử dụng loại than chất lượng trung bình. Đối với than chất lượng tốt đang bị tồn kho lớn, hiện có khu vực tồn tới 3,5 triệu tấn, trong khi định mức tồn kho chỉ cho phép 1 triệu tấn. 

Một bất lợi nữa là về giá. Giá than trên thế giới từ năm 2012 đến nay liên tục giảm sâu, hiện giảm nhiều lần so với năm 2011. Ví dụ như than cám 3, năm 2011 có giá 230 USD/tấn, nhưng nay nhập khẩu về chỉ 75 - 80 USD/tấn. Với than cám 6a, xuất khẩu năm 2011 là 110 USD/tấn, nay khách hàng chỉ mua 44 - 45 USD/tấn. Những diễn biến bất lợi này đã tác động xấu đến sản xuất kinh doanh của ngành Than.

Trước những diễn biến bất lợi này, ngay từ đầu, TKV đã áp dụng nhiều giải pháp, như: Tiếp tục tiết giảm chi phí, sắp xếp lại tổ chức sản xuất, điều hành sản xuất than theo nhu cầu thị trường và thậm chí cả giải pháp được coi là “cực đoan”,  buộc phải cắt giảm sản lượng...

Thứ trưởng Bộ Công Thương Hoàng Quốc Vượng cũng cho rằng, khai thác than của TKV ngày càng khó khăn, vì xuống sâu, điều kiện phức tạp, đầu tư lớn, giá thành cao, trong khi xu thế diễn biến của năng lượng lại bất lợi cho ngành than. Để giải quyết khó khăn ngành than, TKV phải điều chỉnh lại giải pháp thực hiện chiến lược, đó là đánh giá lại công nghệ khai thác nâng công suất hơn và giảm tổn thất, điều chỉnh linh hoạt sản xuất theo diễn biến mới thị trường…

Nhiều đề xuất, kiến nghị...

Thủ tướng Chính phủ đã có quyết định 403/QĐ-CP ngày 14/3/2016 phê duyệt điều chỉnh Quy hoạch phát triển ngành Than Việt Nam đến năm 2020, có xét đến năm 2030. Theo đó, xác định mục tiêu xây dựng ngành than Việt Nam trở thành ngành công nghiệp phát triển; có sức cạnh tranh cao; trình độ công nghệ tiên tiến so với khu vực ở tất cả các khâu thăm dò, khai thác, sàng tuyển, chế biến , sử dụng than; đáp ứng đủ than cho nhu cầu sử dụng trong nước, đặc biệt là sản xuất điện.

Để thực hiện quy hoạch này, phát triển bền vững, có việc làm ổn định 11 vạn lao động, TKV đưa ra nhiều đề xuất, kiến nghị liên quan đến thực hiện tái cơ cấu, thoái vốn một số lĩnh vực; thành lập Ban quản lý dự án chuyên ngành; công tác thăm dò, khảo sát, cấp giấy phép khai thác. Trong đó, kiến nghị có cơ chế đặc  thù để bảo đảm đầu tư các dự án than cấp bách.

Đáng chú ý, ngành Than Việt Nam đang có một số khó khăn “điển hình” cần cấp thiết tháo gỡ. Thứ nhất, điều kiện sản xuất của các mỏ hiện đã xuống sâu -300m so với mặt nước biển và tỷ lệ than lộ thiên so với than hầm lò chiếm 50 - 60 %. Các mỏ than lộ thiên, hệ số bóc đất đá và cung độ tăng nhanh, làm cho sức cạnh tranh của than Việt Nam yếu. Thứ hai, giá thành của than nước ta tăng cao, còn do thuế và phí chiếm 25% giá thành, càng làm làm cho sức cạnh tranh của ngành Than càng thêm kém. “Từ 1/7, thuế đánh vào than tăng thêm 3%, chỉ riêng phí và thuế đã chiếm 25% giá thành than.  Vì vậy, đề nghị nhà nước xem xét chính sách thuế và phí để tháo gỡ khó khăn cho ngành Than” - ông Chuẩn kiến nghị.

…Rất cần được giải quyết

Những đề xuất, kiến nghị của TKV cũng như của Tổng công ty Than Đông Bắc được đại diện lãnh đạo nhiều bộ, ngành và tỉnh Quảng Ninh đồng tình.

Phát biểu kết luận buổi làm việc, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng nêu rõ: Ngành Than là một ngành kinh tế chủ lực quan trọng, đóng góp vào việc bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, bảo đảm nhiên liệu cho sản xuất công nghiệp quan trọng, nhất là sản xuất điện, xi măng, phân bón… Phó Thủ tướng đánh giá cao những nỗ lực của TKV và Tổng công ty Than Đông Bắc, đã bảo đảm tốt hơn nhu cầu sản xuất trong nước của các ngành kinh tế: Điện, sản xuất thép, xi măng, phân bón…

Tuy nhiên, Phó Thủ tướng cũng lo lắng, do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan, ngành Than đang gặp rất nhiều khó khăn, thách thức lớn. Tổng sản lượng than cho điện trong 5 năm qua, ngày càng thấp đi, sản xuất than có xu hướng giảm, tồn kho tăng cao. Đây là nguy cơ, vì tồn kho cao sẽ dẫn đến thua lỗ… Do vậy, “cần phải nghiên cứu, có chính sách để bảo hộ hợp lý sản xuất trong nước. Cùng với việc đổi mới tổ chức sản xuất, giảm giá thành, cũng phải cấu trúc lại sản xuất ngành Than. Đây là những câu hỏi đang đặt ra để các bộ, ngành nghiên cứu, nhằm tạo điều kiện cho ngành Than phát triển” - Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng nhấn mạnh.

Phó Thủ tướng cũng đề nghị các bộ, ngành và Văn phòng Chính phủ khẩn trương xem xét nghiêm túc lại các vấn đề của TKV, Tổng công ty Than Đông Bắc và tỉnh Quảng Ninh đề xuất.