Khó chống thuốc lá nhập lậu, vì sao? - Bài 2: Luật “mâu thuẫn” với luật

Chế tài xử lý thuốc lá nhập lậu còn nhiều chồng chéo, bất cập

Mỗi luật quy định một kiểu

Theo BCĐ 389 quốc gia, trong khi thuốc lá lậu cũng đang dần lấn át thị phần trong nước vì không phải in cảnh báo, không kiểm soát chất lượng và đặc biệt là giá rẻ thì khung pháp lý để xử lý các đối tượng này lại đang lộ nhiều bất cập, chồng chéo, thậm chí “mâu thuẫn” khiến các lực lượng chức năng khó xử lý hình sự các đối tượng này.

Thiếu tướng Nguyễn Văn Sơn - Phó Tư lệnh Cảnh sát biển - cho hay, buôn lậu thuốc lá trên biển không nhiều, nhưng số lượng thuốc lậu lại lớn, mỗi vụ bắt giữ lên đến hàng trăm nghìn bao trên vùng biển Đông Bắc và biển Tây Nam. Tuy nhiên, do việc xử phạt chưa đủ tính răn đe nên cũng gây khó khăn trong việc phòng, chống nạn buôn lậu thuốc lá.

Theo khoản 22 Điều 1 Nghị định số 124/2015/NĐ-CP ngày 19/11/2015 quy định xử lý hình sự đối với hành vi kinh doanh, nhập lậu, vận chuyển trái phép từ 500 bao trở lên phải chịu trách nhiệm hình sự. Tuy nhiên, khi xử lý những vụ việc số lượng trên 500 bao đến dưới 1.500 bao thuốc lá điếu nhập lậu khi chuyển hồ sơ vụ việc sang cơ quan tiến hành tố tụng hình sự để truy cứu trách nhiệm hình sự thì cơ quan tiến hành tố tụng hình sự lại bị “vướng” bởi quy định tai khoản 2 Điều 7 Thông tư liên tích số 36/2012/TTLT-BCT-BCA-BTP-BYT-TANDTC-VKSNDTC. Theo đó, đối với hành vi buôn bán, vận chuyển, tàng trữ sản phẩm thuốc lá nhập lậu, việc xác định số lượng làm căn cứ để truy cứu trách nhiệm hình sự (số lượng từ 1.500 bao đến dưới 4.500 bao được coi là số lượng lớn; Số lượng từ 4.500 bao đến dưới 13.500 bao được coi là có số lượng rất lớn; Số lượng từ 13.500 bao trở lên được coi là có số lượng đặc biệt lớn). Chính vì vậy, không truy cứu trách nhiệm được các đối tượng vi phạm trong những trường hợp vận chuyển từ 500 - 1.500 bao bởi số lượng dưới mức căn cứ định tội của Thông tư 36.

Ông Huỳnh Văn Ú - Trưởng công an huyện Đức Huệ Long An - phản ánh, đến nay nhiều vụ việc cơ quan chức năng vẫn phải áp dụng Thông tư 36 để xử lý các đối tượng buôn lậu, những vụ việc dưới 1.500 không xử lý được do chưa có thông tư hướng dẫn Nghị định 124.

Bên cạnh đó, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 43 (ngày 07/5/2009), bổ sung mặt hàng “Thuốc lá điếu, xì gà và các dạng thuốc lá thành phẩm khác nhập lậu” vào danh mục hàng hóa, dịch vụ cấm kinh doanh. Ngoài ra, tại Điều 9 của Luật phòng, chống tác hại thuốc lá năm 2012 đã quy định rất rõ ràng “mua bán, tàng trữ, vận chuyển thuốc lá nhập lậu” là những hành vi bị nghiêm cấm. Tuy nhiên Luật Đầu tư 2014 không quy định cấm đầu tư kinh doanh thuốc lá điếu nhập lậu trong khi lại quy định sản xuất kinh doanh thuốc lá điếu là ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện. “Việc này gây hiểu nhầm là kinh doanh thuốc lá điếu nhập lậu thuộc ngành nghề có điều kiện và tạo ra khó khăn trong công tác xử lý hình sự đối với kinh doanh thuốc lá điếu nhập lậu trong thực tiễn” - ông Vũ Văn Cường - Chủ tịch Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam - phản ánh.

Bộ luật hình sự 2015: Lộ rõ những bất cập

Không chỉ Luật Thương mại, Luật Đầu tư và một số Nghị định, thông tư xử lý đối tượng buôn lậu thuốc lá mâu thuẫn. Mới đây, Bộ luật hình sự (BLHS) 2015 được ban hành có thay đổi bất lợi đến công tác đấy tranh với vấn nạn buôn lậu thuốc lá. Cụ thể: Các hành vi buôn bán, vận chuyển, tàng trữ hàng cấm nói chung và thuốc lá nhập lậu nói riêng được BLHS 2015 điều chỉnh tại 2 điều là 190 - Tội sản xuất buôn bán hàng cấm và Điều 191- tội tàng trữ, vận chuyển hàng cấm. Cả hai điều này đều bãi bỏ quy định về số lượng lớn, số lượng rất lớn và số lượng đặc biệt lớn khi xác định tội danh và khung hình phạt như quy định trước đây tại BLHS 1999. Theo đó, để xử lý hình sự theo điều 190 và 191 thì hàng giá trị phạm pháp phải tối thiểu bằng 100 triệu đồng đối với khung hình phạt 1 (chưa tính đến yếu tố vận chuyển qua biên giới, bởi trên thực tế rất khó bắt quả tang hoặc không có đủ bằng chứng, chứng minh được hành vi buôn bán, vận chuyển qua biên giới); Giá trị hàng hóa 300 triệu đồng trở lên với khung hình phạt 2 và 500 triệu đồng đối với khung hình phạt 3. Đối với thuốc lá nhập lậu, mức này là rất cao so với mức hiện hành (Khoản 2, điều 7 thông tư 36/2012)

Theo Hiệp hội thuốc lá phân tích, nếu tính giá do các đối tượng buôn lậu bán buôn trung bình đối tượng 2 sản phẩm Jet và Hero với mức giá 15.000đ/bao thì 1.500 bao; 4.500 bao và 13.500 bao sẽ tương đương với 22,5 triệu; 67.5 triệu và 202,2 triệu … giá trị thấp hơn rất nhiều lần so với giá trị hàng cấm tối thiểu để xử lý theo khung hình phạt 1,2,3 tại điều 190 và 191 BLHS 2015 mới là 100 triệu đồng; 300 triệu đồng và 500 triệu đồng.

Không những bất cập trong xử lý hình sự, quy định cơ sở định tội và định khung dựa trên giá trị hàng cấm dẫn đến yêu cầu phải định giá hàng cấm mới có thể xử lý hình sự. Khi định giá tài sản trong tố tụng hình sự, phải bảo đảm nguyên tắc phù hợp giá thị trường tại thời điểm và nơi tài sản bị xâm phạm (Nghị định 26/2005/NĐ-CP, và Thông tư 55/2006/TT-BTC). Về bản chất, thuốc lá nhập lậu là mặt hàng cấm, do vậy các giao dịch đối với mặt hàng này đều không hợp pháp, và không được pháp luật công nhận. Bộ luật Dân sự đã quy định rất rõ rằng giao dịch dân sự “có mục đích và nội dung vi phạm điều cấm của luật” thì vô hiệu. Do đó, giá trong các giao dịch dân sự vô hiệu đó cũng sẽ không được công nhận. Vì vậy, việc định giá hàng cấm như quy định tại BLHS 2015 là không đảm bảo nguyên tắc “bảo đảm tính khả thi” của pháp luật như đã được quy định tại Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2015.

Luật sư Vũ Cát Tường - Giám đốc điều hành Công ty Luật TNHH TC và Cộng sự - cho rằng: Nếu thực hiện, việc định giá để xác định giá trị hàng phạm pháp là thuốc lá lậu phục vụ mục đích xử lý hình sự này sẽ phức tạp, phải qua hội đồng định giá có sự tham gia của đại diện đến từ nhiều cơ quan khác nhau, có yêu cầu định giá, thực hiện khảo sát giá, xem xét tài sản, nghiên cứu thông tin liên quan đến tài sản cần định giá và tổ chức họp định giá; và do đó mất thời gian và tốn kém hơn nhiều so với việc xác định theo số lượng bao trước đây. “Quy định cơ sở định tội và định khung dựa trên giá trị hàng cấm tại BLHS 2015 có thể không đáp ứng được nguyên tắc “tiết kiệm”, “kịp thời” và nguyên tắc “dễ thực hiện” quy định tại Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật” - ông Tường chia sẻ.

(Còn nữa)

TIN LIÊN QUAN
	Khó chống thuốc lá nhập lậu, vì sao? Bài 1: “Dân buôn” lộng hành và liều lĩnh