Khi sản phẩm OCOP bước lên “sàn”

Từ chợ phiên đến sàn số

Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 bùng nổ, chuyển đổi số đã trở thành yêu cầu sống còn để các doanh nghiệp và hợp tác xã tham gia Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) duy trì và phát triển. Từ trước đến nay, sản phẩm OCOP thường chỉ tiêu thụ qua chợ phiên, hội chợ địa phương hoặc các cửa hàng nhỏ lẻ. Tuy nhiên, phụ thuộc kênh phân phối truyền thống khiến doanh thu của nhiều đơn vị khó bứt phá, đồng thời hạn chế cơ hội tiếp cận nhóm khách hàng trẻ và thị trường liên tỉnh, quốc tế.

Từ nhận thức đó, nhiều chủ thể OCOP đã chủ động xây dựng hệ thống quản trị, truy xuất nguồn gốc và đồng thời phát triển gian hàng trực tuyến trên các sàn thương mại điện tử. Hợp tác xã nông sản Khe Sanh (Quảng Trị) là một ví dụ điển hình. Thời gian đầu, khi mới đăng ký gian hàng trên Shopee, Lazada, Vỏ Sò và cả kênh Facebook, Zalo, đơn vị này vẫn loay hoay với bài toán kiểm soát chất lượng lô hàng. 

Bà Nguyễn Thị Hằng, Giám đốc Hợp tác xã nông sản Khe Sanh cho biết: “Trước khi số hóa, chúng tôi rất khó theo dõi chất lượng hạt cà phê sau khi thu hái, phơi sấy và rang. Giờ đây, mỗi bao cà phê đều có mã QR để khách truy xuất nguồn gốc, từ đó tạo niềm tin ngay từ lần mua đầu tiên”.

Cà phê Khe Sanh không chỉ dừng lại ở việc triển khai mã QR mà còn tích cực tham gia các hội chợ xúc tiến thương mại trong và ngoài tỉnh, vừa giới thiệu sản phẩm, vừa kết nối với nhà phân phối tiềm năng. Bà Nguyễn Thị Hằng cho biết: “Chúng tôi đã phân phối rộng rãi sản phẩm trên các sàn THnhư Shopee, Lazada, Vỏ Sò (sàn THViettel) và tận dụng tốt kênh Facebook, Zalo. Khách sau khi mua và đánh giá tốt sẽ quay lại, góp phần tạo vòng quay tiêu dùng ổn định. Các kênh này cũng giúp chúng tôi tiết kiệm đáng kể chi phí, bởi nhà vận chuyển đến tận kho lấy hàng và giao thẳng tới tay khách”.

Tại Phú Thọ, Bánh chưng Ninh Hằng cũng đang trên hành trình số hóa toàn diện. Chị Nguyễn Thị Lợi, đại diện thương hiệu nhấn mạnh rằng, điều then chốt để sản phẩm truyền thống thích ứng với môi trường số chính là chất lượng và câu chuyện gắn kết.

“Chúng tôi đầu tư xây dựng fanpage ‘Bánh Ninh Hằng’ trên Facebook, kênh TikTok và gian hàng trên Postmart, Shopee. Nội dung luôn tập trung vào câu chuyện văn hóa, nguồn gốc gạo nếp cái hoa vàng và phương pháp tráng bánh gia truyền. Khi khách được trải nghiệm hình ảnh, video mộc mạc nhưng chỉn chu, họ cảm thấy gần gũi, rồi mua thử và quay lại”, chị Nguyễn Thị Lợi chia sẻ. 

Tại tỉnh Vĩnh Long (trước là tỉnh Trà Vinh), Hộ kinh doanh Dương Tiến Hải với sản phẩm tôm, cá khô Tiến Hải cũng có bước chuyển mình ấn tượng khi kết hợp tiếp thị số và truyền thống. Chị Dương Thị Mỹ Duyên, đại diện đơn vị, chia sẻ: “Đối với một cơ sở giữ nghề truyền thống như Tiến Hải, chúng tôi chọn chiến lược chủ động kết hợp marketing số và marketing truyền thống. Hiện thương hiệu cũng từng bước tham gia TikTok Shop với tương tác cao, đồng thời duy trì trang Facebook chính thức để chia sẻ quy trình sản xuất. Bên cạnh đó, hội chợ thương mại, tuần hàng OCOP và các sự kiện địa phương vẫn là cơ hội để chúng tôi kể câu chuyện nghề, tạo thiện cảm và xây dựng khách hàng thân thiết”.

Với dòng sản phẩm sữa tươi organic, Sữa Chị Vàng Ba Vì (Hà Nội) phải đối mặt thách thức lớn về bảo quản lạnh. Đại diện thương hiệu cho biết: “Chuyển đổi số không chỉ là chuyện lập gian hàng trực tuyến, mà còn phải ứng dụng công nghệ logistics. Chúng tôi hợp tác với đơn vị vận chuyển chuyên nghiệp và thiết lập kho trung chuyển lạnh tại Bắc Ninh, Hà Nội. Nhờ đó, sữa vẫn đảm bảo tươi ngon khi đến tay người tiêu dùng ở các tỉnh xa”.

Song song với việc xây dựng kênh bán, các chủ thể OCOP còn ứng dụng chatbot 24/7, CRM và email tự động để chăm sóc khách hàng sau mua. Nhờ đó, bất kể khách có thắc mắc vào giờ nào, họ đều được phản hồi ngay lập tức, nâng cao trải nghiệm và tăng tỉ lệ khách hàng quay lại.

Số hóa để không lỡ nhịp thị trường

Tiếp cận thương mại điện tử mang đến nhiều cơ hội cho sản phẩm OCOP: mở rộng thị trường không biên giới, tiếp cận nhóm khách hàng trẻ và tạo giá trị gia tăng qua storytelling và livestream. Chi phí quảng cáo linh hoạt trên Facebook Ads, TikTok Ads và Google Ads cho phép đo lường hiệu quả tức thì, từ đó tối ưu ngân sách. Ví dụ, livestream giới thiệu quy trình rang cà phê đặc sản Khe Sanh đã kích cầu mạnh, giúp đơn hàng tăng gấp đôi chỉ trong sáu tháng đầu triển khai.

Tuy nhiên, cũng tiềm ẩn không ít thách thức. Với sản phẩm dễ hỏng như sữa tươi và bánh chưng, chi phí kho lạnh và vận chuyển chuyên dụng rất cao. Đối với tôm cá khô, việc thuyết phục khách lần đầu mua online còn rào cản bởi họ muốn nếm thử trực tiếp. Chị Dương Thị Mỹ Duyên nói rõ: “So với quảng bá tại hội chợ, hiệu quả bán hàng trên sàn hiện vẫn khiêm tốn. Chúng tôi thiếu kinh nghiệm về thuật toán phân phối, chạy quảng cáo và tạo nội dung video hấp dẫn. Mỗi ngày, chúng tôi phải tự học hỏi, thử nghiệm để nâng cao chất lượng hình ảnh và chiến lược”.

Bên cạnh đó, chị Duyên cũng nhấn mạnh vai trò quan trọng của các cơ quan chức năng địa phương trong việc tổ chức lớp tập huấn về kỹ năng thương mại điện tử, tư vấn pháp lý, thuế và tiêu chuẩn hàng hóa số. Nhờ đó, chúng tôi hiểu rõ quy trình xây dựng gian hàng, sử dụng mã QR, chuẩn hóa hình ảnh và phản hồi khách hàng chuyên nghiệp.

Nhận thấy các khó khăn của OCOP và tiểu thương chợ truyền thống, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) đã triển khai nhiều chương trình, sự kiện, hội thảo,... nhằm hỗ trợ bà con tiểu thương chợ truyền thống hiểu về thương mại điện tử và đưa sàn phẩm lên sàn số. 

Nổi bật có thể kể đến “Chương trình Chuyển đổi số tiểu thương chợ truyền thống” ngày 14/6/2025, với sự tham dự của Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc và Thứ trưởng Phan Thị Thắng được Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương phát động nhân Ngày không tiền mặt. Chương trình bao gồm hội thảo đào tạo kỹ năng livestream, thanh toán không tiền mặt, xây dựng gian hàng trên TikTok Shop, Shopee, Zalo OA và các buổi hướng dẫn tận tình tại chợ số do Bộ chủ trì.

Đồng thời, “Sổ tay hướng dẫn chuyển đổi số tiểu thương chợ truyền thống” được phát hành ngày 17/6/2025, cung cấp lộ trình chi tiết từ đăng ký gian hàng đến áp dụng chatbot, mã QR thanh toán và livestream bán hàng hiệu quả. Hàng loạt “Phiên chợ chuyển đổi số” và triển lãm “Sắc màu chợ truyền thống” đã được tổ chức khắp các vùng miền để tiểu thương trải nghiệm giải pháp thanh toán số, quản lý kho thông minh và nền tảng thương mại điện tử.

Những chương trình hỗ trợ này không chỉ giúp OCOP và tiểu thương nhanh chóng nắm bắt công nghệ, mà còn kết nối họ với các đơn vị logistics, công nghệ và đào tạo. Sự đồng hành của Bộ Công Thương đã trở thành bệ phóng, giúp các chủ thể OCOP yên tâm vượt qua rào cản số hóa, từ đó gia tăng khả năng cạnh tranh và lan tỏa giá trị đặc sản đến người tiêu dùng khắp nơi.

Chuyển đổi số và tiếp cận thương mại điện tử là con đường tất yếu để sản phẩm OCOP chinh phục thị trường số. Thành công không chỉ đến từ ứng dụng công nghệ mà còn phụ thuộc vào chất lượng sản phẩm, câu chuyện thương hiệu và chiến lược hỗ trợ bài bản của cơ quan quản lý. Khi biết tận dụng tốt cả tiềm lực nội tại và chương trình hỗ trợ từ Bộ Công Thương, các sản phẩm OCOP sẽ ngày càng khẳng định vị thế, góp phần phát triển kinh tế địa phương và bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống.