Hợp tác với Trung Đông, châu Phi: Mở cánh cửa thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu

Thị trường tiềm năng chưa khai thác hết

8 tháng năm 2025, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu cả nước đạt 597,93 tỷ USD, tăng 16,3% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, xuất khẩu tăng 14,8%, nhập khẩu tăng 17,9%, đưa cán cân thương mại hàng hóa xuất siêu ước đạt 12,9 tỷ USD. 

Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân cho biết, năm 2025 Chính phủ đã giao chỉ tiêu cho ngành Công Thương tổng xuất nhập khẩu hàng hóa tăng 12% và xuất siêu khoảng 30 tỷ USD. Để đạt mục tiêu này, trung bình mỗi tháng Việt Nam cần xuất khẩu ít nhất 37,9 tỷ USD.

Thực tế, mức bình quân hiện đã vượt chỉ tiêu, song để duy trì đà tăng trưởng và hướng tới giai đoạn 2026 - 2030 bền vững, Việt Nam cần thêm những động lực mới. Một trong số đó là việc khai thác các thị trường mới nổi, tiềm năng lớn như Trung Đông, châu Phi.

Theo Bộ Ngoại giao, kim ngạch thương mại giữa Việt Nam và khu vực Trung Đông, châu Phi đã tăng gấp đôi trong giai đoạn 2016 - 2024, đạt khoảng 34 tỷ USD vào năm 2024. Tuy nhiên, con số này vẫn được đánh giá chưa tương xứng với tiềm năng bởi hàng hóa giữa Việt Nam và các nước khu vực này có tính bổ trợ cao và nhiều lợi thế so sánh.

Trong khu vực Trung Đông, UAE nổi lên như cửa ngõ chiến lược. Với vị trí nằm ở trung tâm giao thương Á - Âu - Phi và vai trò trung tâm tài chính, thương mại toàn cầu, UAE là “bàn đạp” để hàng Việt thâm nhập sâu hơn vào Saudi Arabia, Qatar, Kuwait cũng như Bắc Phi và Tây Á.

Đặc biệt, cuối tháng 10/2024, Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Việt Nam - UAE (CEPA) được ký kết, đã đánh dấu bước ngoặt lịch sử. Theo Hiệp định, UAE cam kết xóa bỏ thuế quan theo lộ trình đối với 99% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam, trong khi Việt Nam cũng mở cửa cho 98,5% kim ngạch xuất khẩu của UAE. CEPA còn bao gồm quy định về tạo thuận lợi thương mại, phù hợp với xu thế chuyển đổi số và phát triển xanh.

Một trong những trụ cột hợp tác nổi bật chính là ngành công nghiệp Halal. Với hơn 2 tỷ tín đồ Hồi giáo toàn cầu, thị trường Halal đạt giá trị hàng nghìn tỷ USD mỗi năm. UAE và nhiều quốc gia Trung Đông, châu Phi đặt yêu cầu khắt khe với sản phẩm nhập khẩu, từ thực phẩm, đồ uống đến dược phẩm và mỹ phẩm đều phải có chứng nhận Halal.

Ông Trương Xuân Trung - Bí thư thứ nhất, Phụ trách Thương vụ Việt Nam tại UAE cho biết, UAE hiện là nước có độ mở về kinh tế lớn trong khu vực vùng Vịnh và nhu cầu nhập khẩu của UAE rất đa dạng, đặc biệt là những mặt hàng Việt Nam có thế mạnh như điện thoại, đồ điện tử, linh kiện điển tử, hàng tiêu dùng, sản phẩm nông, lâm, thủy sản…

Tuy nhiên, vì là thị trường mở nên khi xuất khẩu hàng hóa sang UAE, doanh nghiệp gặp áp lực cạnh tranh rất lớn. Ông Trương Xuân Trung khuyến nghị, doanh nghiệp Việt muốn thành công phải “hiểu đúng tôn giáo, ngôn ngữ, văn hóa Arab; nắm thị hiếu và các vấn đề nhạy cảm; đồng thời đáp ứng chuẩn mực đặc thù về bao bì, quảng cáo. Đây là cơ hội để doanh nghiệp Việt chuyên nghiệp hóa, nâng chuẩn quốc tế”.

Ngoài UAE, nhiều thị trường khác trong khu vực cũng đang mở ra cơ hội mới. Như thị trường Lebanon, hiện nhập khẩu các mặt hàng chủ yếu của Việt Nam là thủy sản, cà phê, hạt tiêu, gạo, giày dép, phụ kiện may mặc và máy móc thiết bị điện. Thương vụ Việt Nam tại Ai Cập kiêm nhiệm Lebanon đang hỗ trợ xác minh doanh nghiệp, cung cấp thông tin chính sách xuất nhập khẩu và kết nối hội chợ.

Ngoài ra, thị trường Ai Cập và Bắc Phi cũng được coi là trung tâm tiêu thụ hàng hóa lớn, đóng vai trò cửa ngõ sang châu Phi. Đây cũng là nơi nhiều tập đoàn bán lẻ, logistics quốc tế hiện diện, thuận lợi để hàng Việt Nam tiếp cận sâu hơn.

Doanh nghiệp Trung Đông, châu Phi chủ động tìm đến Việt Nam

Đáng chú ý, theo ông Tạ Hoàng Linh - Vụ trưởng Vụ Phát triển thị trường nước ngoài, Bộ Công Thương, tín hiệu tích cực trong hợp tác giữa Việt Nam với khu vực Trung Đông, châu Phi là ở triển lãm "Vietnam International Sourcing 2025" diễn ra đầu tháng 9/2025 vừa qua tại thành phố Hồ Chí Minh, nhiều tập đoàn lớn từ Trung Đông và châu Phi như LuLu Group (UAE) đã tham gia và mở gian hàng, trực tiếp tìm kiếm, đàm phán cơ hội hợp tác với các đối tác.

Điểm đáng chú ý là các đoàn thu mua không chỉ tìm kiếm sản phẩm đơn lẻ mà hướng đến việc thiết lập quan hệ cung ứng chiến lược, tìm kiếm đối tác lâu dài, có khả năng cung cấp ổn định và đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế. Qua đó, chứng minh Việt Nam không chỉ là quốc gia xuất khẩu, mà còn trở thành điểm đến uy tín trong chuỗi cung ứng toàn cầu của doanh nghiệp Trung Đông, châu Phi.

Được biết, để hỗ trợ doanh nghiệp thâm nhập tốt hơn vào thị trường Trung Đông, châu Phi, Bộ Công Thương đã và đang phối hợp với các bộ, ngành tập trung triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, như: Xây dựng các chương trình hỗ trợ, nâng cao năng lực cạnh tranh cho các ngành hàng và doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa, nhỏ và siêu nhỏ trong quá trình tìm kiếm, thâm nhập thị trường khu vực Trung Đông để đáp ứng các yêu cầu tại nước nhập khẩu, trong đó coi trọng các sản phẩm có chứng chỉ Halal.

Ông Tạ Hoàng Linh khẳng định, thương vụ Việt Nam tại nước ngoài sẽ tiếp tục là “cầu nối thông tin và kết nối đối tác, giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập sâu hơn”.

Quan hệ thương mại Việt Nam với các nước khu vực Trung Đông, châu Phi đang đứng trước bước ngoặt mới. CEPA với UAE mở ra hành lang pháp lý rộng mở, Halal trở thành chìa khóa để hàng Việt thâm nhập sâu hơn, trong khi nhu cầu nhập khẩu đa dạng tại Lebanon, Ai Cập, Bắc Phi… tạo thêm nhiều dư địa phát triển.

Điều quan trọng là doanh nghiệp Việt phải biết thích ứng linh hoạt, nâng chuẩn sản xuất, chủ động xây dựng chiến lược dài hạn. Trung Đông, châu Phi - thị trường mới nổi giàu tiềm năng, có thể trở thành trụ cột mới, góp phần giúp Việt Nam thực hiện mục tiêu tăng trưởng bền vững trong giai đoạn tới.

Ngày 16/9, tại Hà Nội, Bộ Ngoại giao sẽ tổ chức sự kiện nhằm thúc đẩy hợp tác giữa Việt Nam với Trung Đông, Châu Phi. Sự kiện sẽ có sự tham dự của lãnh đạo Bộ Công Thương, Bộ Ngoại giao, các bộ, ngành doanh nghiệp, hiệp hội liên quan.