Hội thảo khoa học nhìn từ ngành hàng không về vai trò doanh nghiệp nhà nước

Doanh nghiệp nhà nước giữ vai trò chủ đạo trong nền kinh tế

Chiều 14/10, Bộ Biên tập Tạp chí Cộng sản, Ban Chính sách, chiến lược Trung ương và Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội phối hợp tổ chức Hội thảo khoa học “Vai trò của doanh nghiệp nhà nước trong các ngành trọng yếu của nền kinh tế: Góc nhìn từ ngành hàng không”.

Trong gần 40 năm đổi mới, qua các kỳ Đại hội Đảng và Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội đất nước, Đảng và Nhà nước luôn khẳng định vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước, tầm quan trọng và vai trò then chốt của khu vực doanh nghiệp nhà nước.

Hiện nay, Bộ Nội vụ đang khẩn trương hoàn thiện hồ sơ, phương án tổng thể sắp xếp doanh nghiệp nhà nước theo tinh thần chỉ đạo của Bộ Chính trị và Công văn số 59-CV/BCĐ ngày 12/9/2025 của Ban Chỉ đạo Trung ương tổng kết Nghị quyết số 18-NQ/TW cùng Kế hoạch số 130/KH-BCDDTKNQ18 ngày 21/9/2025 của Ban Chỉ đạo về tổng kết thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW của Chính phủ. Theo kế hoạch, trong quý IV/2025, việc sắp xếp các doanh nghiệp nhà nước sẽ được hoàn thành, bảo đảm cho giai đoạn tới tập trung phát triển kinh tế xã hội.

Trong quá trình chuẩn bị, Ban tổ chức hội thảo đã nhận được 45 bài tham luận từ các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý ở nhiều lĩnh vực. Các tham luận đều làm rõ vị trí, vai trò của doanh nghiệp nhà nước, đặc biệt trong các ngành trọng yếu của nền kinh tế, đồng thời tham khảo các mô hình và kinh nghiệm quản trị tiên tiến của thế giới.

Tính đến năm 2024, cả nước có 671 doanh nghiệp nhà nước, gồm 473 doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ và 198 doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ. Tổng tài sản của doanh nghiệp nhà nước đạt hơn 5,6 triệu tỷ đồng, vốn chủ sở hữu gần 3 triệu tỷ đồng, doanh thu đạt gần 3,3 triệu tỷ đồng, lợi nhuận trước thuế hơn 227 nghìn tỷ đồng. Khu vực này đóng góp hơn 29% GDP cả nước, giữ vai trò nòng cốt trong các lĩnh vực năng lượng, viễn thông, ngân hàng, giao thông vận tải và logistics.

Vietnam Airlines - minh chứng sinh động cho vai trò doanh nghiệp nhà nước

Phát biểu khai mạc hội thảo, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh nhấn mạnh: trong tiến trình đổi mới, khu vực kinh tế nhà nước ngày càng khẳng định vai trò chủ đạo trong nền kinh tế quốc dân, góp phần quan trọng vào tăng trưởng, ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm an sinh xã hội và nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân.

Theo ông, nhiều tập đoàn, tổng công ty nhà nước có quy mô lớn, giữ vị trí trọng yếu trong các lĩnh vực thiết yếu của nền kinh tế, có khả năng cạnh tranh quốc tế. Khu vực này không chỉ là công cụ vật chất của Nhà nước, mà còn là lực lượng nòng cốt trong bảo đảm các cân đối lớn và giữ vững trụ cột an ninh quốc gia như an ninh năng lượng, an ninh lương thực, an ninh kinh tế, hạ tầng cơ sở, bưu chính viễn thông, giao thông vận tải. Đây là nền tảng vững chắc cho phát triển kinh tế độc lập, tự chủ của đất nước.

Phó Chủ tịch Quốc hội cũng chỉ rõ, bên cạnh những kết quả đạt được, hiệu quả một số tập đoàn, doanh nghiệp nhà nước vẫn chưa tương xứng với nguồn lực được giao; năng lực cạnh tranh quốc tế còn hạn chế, vai trò tiên phong trong đổi mới sáng tạo chưa thật sự nổi bật. Một số doanh nghiệp còn duy trì mô hình quản trị cũ, chậm đổi mới, cơ chế tài chính chưa phù hợp, công tác số hóa dữ liệu tài sản còn chậm, gây khó khăn trong quản lý và giám sát.

Ông cho biết, việc Quốc hội khóa XV thông qua Luật số 68 sửa đổi, bổ sung Luật số 69 về quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp là một bước tiến thể chế quan trọng. Luật tạo hành lang pháp lý thống nhất, minh bạch hóa quản lý, tăng cường phân cấp và nâng cao trách nhiệm của cơ quan đại diện chủ sở hữu. Đặc biệt, Luật đã thể hiện rõ tinh thần đổi mới tư duy quản lý, chuyển từ “quản lý chặt để không sai” sang “quản lý hiệu quả để tạo giá trị”.

Phó Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, đây là lần đầu tiên Luật xác định nguyên tắc quản lý vốn nhà nước theo thông lệ quốc tế, gắn trách nhiệm của cơ quan đại diện chủ sở hữu với hiệu quả đầu tư, đồng thời mở rộng quyền tự chủ của doanh nghiệp trong quyết định đầu tư, nhân sự và chiến lược kinh doanh. Đây chính là bước đột phá tạo động lực cho khu vực kinh tế nhà nước phát triển năng động, hiệu quả và phù hợp với yêu cầu hội nhập quốc tế.

Từ thực tiễn hoạt động của Tổng Công ty Hàng không Việt Nam – Vietnam Airlines, Phó Chủ tịch Quốc hội đánh giá cao sự nỗ lực vượt khó của hãng trong giai đoạn khủng hoảng do đại dịch Covid-19. Khi doanh thu sụt giảm tới 80% và đứng trước nguy cơ mất khả năng thanh khoản, Vietnam Airlines đã nhận được sự hỗ trợ kịp thời của Đảng, Nhà nước và Quốc hội thông qua cơ chế tái cơ cấu tài chính, gói tín dụng ưu đãi, tăng vốn chủ sở hữu, giúp doanh nghiệp vượt qua thử thách và phục hồi mạnh mẽ.

Ông khẳng định, Vietnam Airlines là minh chứng sinh động cho vai trò trụ cột của doanh nghiệp nhà nước trong việc giữ ổn định kinh tế, bảo đảm kết nối giao thương, và thể hiện hiệu quả của chính sách điều hành linh hoạt, kịp thời của Quốc hội và Chính phủ.

Phó Chủ tịch Quốc hội cũng nhấn mạnh yêu cầu tiếp tục hoàn thiện cơ chế huy động và sử dụng vốn, phát huy hợp tác công tư, khuyến khích doanh nghiệp nhà nước dẫn dắt chuỗi liên kết với khu vực tư nhân, thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện, gắn phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường và trách nhiệm xã hội. Đồng thời, cần hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trong khu vực nhà nước với các trung tâm nghiên cứu, quỹ đầu tư mạo hiểm, cơ chế khuyến khích sáng tạo và ứng dụng công nghệ cao.

Theo ông, quan điểm của Đảng và Nhà nước luôn nhất quán: doanh nghiệp nhà nước là lực lượng vật chất quan trọng của nền kinh tế, công cụ điều tiết vĩ mô, bảo đảm phát triển bền vững, tiến bộ và công bằng xã hội. Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng xác định kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo, doanh nghiệp nhà nước giữ vị trí then chốt trong các ngành, lĩnh vực trọng yếu, góp phần bảo đảm an ninh năng lượng, an ninh lương thực, an ninh kinh tế và an ninh quốc gia.

Ông khẳng định, phát triển doanh nghiệp nhà nước không chỉ là yêu cầu kinh tế mà còn là nhiệm vụ chính trị, gắn liền với xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ trong hội nhập quốc tế sâu rộng. Các tập đoàn, tổng công ty nhà nước cần xác định rõ sứ mệnh và trách nhiệm trong giai đoạn mới, chủ động xây dựng chiến lược phát triển dài hạn, nâng cao năng lực cạnh tranh, hiệu quả và sức lan tỏa trong nền kinh tế.

Tại hội thảo, các nhà khoa học, nhà lãnh đạo, quản lý phát biểu, thảo luận làm rõ và khẳng định vị trí, vai trò của kinh tế nhà nước, doanh nghiệp nhà nước trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đặc biệt trong những lĩnh vực quan trọng, xương sống của nền kinh tế. Qua đó, thống nhất nhận thức về sự cần thiết đổi mới, nâng cao hiệu quả, năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp nhà nước trong bối cảnh hiện nay.

Đánh giá thực trạng hoạt động của doanh nghiệp nhà nước qua thực tiễn ngành hàng không, cụ thể là Tổng công ty Hàng không Việt Nam - Vietnam Airlines thời gian qua. Qua đó, khẳng định vai trò quan trọng của doanh nghiệp này trong một lĩnh vực quan trọng của nền kinh tế, vận tải hàng không, kết nối, lan tỏa giá trị thương hiệu Việt Nam; đồng thời, thúc đẩy phát triển du lịch, dịch vụ và nhiều lĩnh vực khác của nền kinh tế...