Hoạt động kiểm toán kịp thời phát hiện các tiêu cực, rủi ro của hệ thống ngân hàng

Chuyển 5 hồ sơ vụ việc về kiểm toán ngân hàng cho cơ quan điều tra

Số liệu thống kê của Kiểm toán nhà nước cho thấy, năm 2023, toàn ngành Kiểm toán đã hoàn thành 135 nhiệm vụ kiểm toán, phát hành 248 báo cáo kiểm toán. Qua kiểm toán, Kiểm toán nhà nước đã kiến nghị xử lý 49.941,42 tỷ đồng, trong đó kiến nghị tăng thu ngân sách Nhà nước 3.841 tỷ đồng, giảm chi ngân sách Nhà nước 17.505,33 tỷ đồng; kiến nghị khác 28.595,09 tỷ đồng; đồng thời kiến nghị hủy bỏ, sửa đổi, bổ sung và ban hành mới 198 văn bản quy phạm pháp luật và văn bản quản lý có nội dung không phù hợp với quy định chung của Nhà nước và thực tiễn gồm: 1 Luật; 8 Nghị định; 5 Quyết định; 27 Thông tư và 157 văn bản khác.

Riêng trong lĩnh vực kiểm toán các tổ chức tài chính ngân hàng, Kiểm toán nhà nước đã phát hành 10 báo cáo kiểm toán, kiến nghị xử lý tài chính 599,4 tỷ đồng, trong đó kiến nghị tăng thu ngân sách Nhà nước 380,5 tỷ đồng, giảm chi ngân sách Nhà nước và chi đầu tư 2,5 tỷ đồng; xử lý tài chính khác 216,3 tỷ đồng; đồng thời kiến nghị chấn chỉnh hoạt động của đơn vị được kiểm toán và trách nhiệm của các cá nhân, tổ chức có liên quan trong công tác quản lý, điều hành, sử dụng tài chính công, tài sản công.

Phó Tổng Kiểm toán nhà nước Bùi Quốc Dũng khẳng định, qua 20 năm hoạt động kiểm toán trong lĩnh vực ngân hàng, Kiểm toán nhà nước đã có nhiều phát hiện kiểm toán có tính đột phá, đi sâu phát hiện những lỗi hệ thống mang tính chất phức tạp, từ đó có các kiến nghị có tầm ảnh hưởng sâu rộng tới hoạt động quản lý nhà nước tại các đơn vị được kiểm toán.

Kết quả kiểm toán lũy kế giai đoạn từ 2015 đến nay, Kiểm toán nhà nước đã kiến nghị xử lý tài chính khoảng 18.107 tỷ đồng, kiến nghị sửa đổi 45 văn bản; đóng góp tích cực trong việc đẩy mạnh công tác phòng chống tham nhũng. Tính riêng giai đoạn 2012 đến nay, Kiểm toán nhà nước đã chuyển hồ sơ cho cơ quan điều tra đối với 5 vụ việc liên quan đến lĩnh vực kiểm toán ngân hàng.

Nỗ lực, chủ động tham gia giám sát hoạt động của các ngân hàng

Phó Tổng Kiểm toán nhà nước Bùi Quốc Dũng cho biết, Điều 4 Luật Kiểm toán nhà nước 2015 quy định: “Đối tượng kiểm toán của Kiểm toán nhà nước là việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công và các hoạt động có liên quan đến việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công của đơn vị được kiểm toán” và Điều 55 Luật Kiểm toán nhà nước 2015 quy định về đơn vị được kiểm toán, theo đó, các đơn vị được kiểm toán phải là các bộ, cơ quan, đơn vị, tổ chức, doanh nghiệp... có sử dụng ngân sách hoặc có vốn của Nhà nước. Do đó đối với hệ thống ngân hàng, chỉ có Ngân hàng Nhà nước, Ngân hàng phát triển, Ngân hàng Chính sách xã hội, Ngân hàng Hợp tác xã, Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và 4 ngân hàng thương mại cổ phần có vốn nhà nước là: Vietcombank, Vietinbank, BIDV và MB là các đơn vị được kiểm toán theo quy định của Luật Kiểm toán nhà nước 2015; các ngân hàng thương mại cổ phần khác không có vốn Nhà nước sẽ không thuộc đối tượng kiểm toán của Kiểm toán nhà nước.

Mặc dù có những rào cản về cơ sở pháp lý, song Kiểm toán nhà nước vẫn nỗ lực chủ động tham gia tối đa vào việc giám sát hoạt động của các ngân hàng thương mại cổ phần trong phạm vi và thẩm quyền của mình. Thông qua việc kiểm toán Ngân hàng Nhà nước và đặc biệt là kiểm toán tại Cơ quan Thanh tra, giám sát ngân hàng trực thuộc Ngân hàng Nhà nước, Kiểm toán nhà nước đã chỉ ra và cảnh báo những rủi ro, nguy cơ tiềm ẩn tới tính thanh khoản và an toàn của nhóm ngân hàng thương mại cổ phần đang phải đối mặt như: Thiếu hụt vốn khả dụng dẫn đến vi phạm tỷ lệ dự trữ bắt buộc; còn sai sót về trình tự, thủ tục cho vay, phân loại nợ chưa phù hợp; tỷ trọng đầu tư trái phiếu doanh nghiệp/tổng dư nợ của một số ngân hàng cao; một số ngân hàng thương mại cổ phần có tỷ lệ nợ xấu nội bảng cao vượt ngưỡng; trường hợp cổ đông và người có liên quan của cổ đông sở hữu cổ phần trên 20% vốn điều lệ,… nhằm khuyến nghị với Ngân hàng Nhà nước trong việc tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, đảm bảo các ngân hàng thương mại cổ phần thực hiện đúng, đầy đủ các quy định và kịp thời phát hiện các yếu tố, xu hướng tác động tiêu cực, rủi ro gây mất an toàn hoạt động đối với từng tổ chức tín dụng.

“Trên cơ sở ý kiến của Kiểm toán nhà nước, Ngân hàng Nhà nước đã từng bước khắc phục những khó khăn, hạn chế trong công tác thanh tra, giám soát; ngày càng hoàn thiện về cơ chế chính sách và hành lang pháp lý, góp phần đảm đảm bảo sự phát tiển an toàn, lành mạnh của hệ thống các tổ chức tín dụng và hệ thống tài chính”, Phó Tổng Kiểm toán nhà nước Bùi Quốc Dũng nhấn mạnh.

Thông tin thêm về vụ việc xảy ra với Ngân hàng SCB, và nêu quan điểm về vai trò, trách nhiệm của hoạt động kiểm toán đối với vụ việc này, Phó Tổng Kiểm toán nhà nước Bùi Quốc Dũng khẳng định, Ngân hàng SCB là ngân hàng thương mại cổ phần không có vốn nhà nước, do đó theo quy định pháp luật, SCB không thuộc phạm vi, thẩm quyền và không phải là đối tượng kiểm toán của Kiểm toán nhà nước.

“Mặc dù không trực tiếp kiểm toán SCB, nhưng thông qua hoạt động kiểm toán tại Ngân hàng Nhà nước, Kiểm toán nhà nước đã chủ động phát hiện và đưa ra những cảnh báo, khuyến nghị về rủi ro của ngân hàng SCB”, Phó Tổng Kiểm toán nhà nước thông tin; đồng thời cho biết, với vai trò và chức năng nhiệm vụ trong phạm vi, thẩm quyền theo quy định, Kiểm toán nhà nước đã rất chủ động nỗ lực đóng góp trong việc đảm bảo an toàn hệ thống ngân hàng. Tuy nhiên, do các ngân hàng thương mại cổ phần không có vốn nhà nước không thuộc đối tượng kiểm toán nên Kiểm toán nhà nước không thể kiểm toán, đối chiếu, kiểm tra hồ sơ trực tiếp với các ngân hàng này mà chỉ có thể tiếp cận hồ sơ, tài liệu thông qua các báo cáo của Ngân hàng Nhà nước dẫn đến các kết quả kiểm tra, đánh giá, cảnh báo và khuyến nghị chỉ mang tính gián tiếp, hiệu quả còn hạn chế.

Từ thực tế đã chia sẻ, Phó tổng Kiểm toán Nhà nước cho rằng, cần sớm nghiên cứu sửa đổi, bổ sung các quy định hiện hành theo hướng có độ mở hơn, tạo điều kiện cho Kiểm toán nhà nước có thể tham gia sâu, trực tiếp hơn vào việc giám sát hệ thống ngân hàng, nhất là đối với nhóm các ngân hàng thương mại cổ phần.

Bên cạnh xử lý nghiêm minh các hành vi vi phạm pháp luật trong hoạt động ngân hàng do Kiểm toán nhà nước phát hiện, và theo dõi đôn đốc kịp thời, thường xuyên các kết luận và kiến nghị kiểm toán, Phó Tổng Kiểm toán nhà nước nhấn mạnh, cần có chế tài đủ mạnh đối với trường hợp các đơn vị được kiểm toán không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ các kết luận, kiến nghị của Kiểm toán nhà nước.

Ngoài ra, cần tăng cường các cuộc kiểm toán hoạt động, kiểm toán chuyên đề liên quan đến hoạt động ngân hàng; tập trung kiểm toán đánh giá hiệu lực, hiệu quả cơ chế, chính sách; chú trọng phát hiện các kẽ hở trong cơ chế, chính sách, pháp luật, những rào cản ảnh hưởng đến hoạt động ngân hàng để kiến nghị các cơ quan nhà nước hoàn thiện hệ thống pháp luật, bảo đảm chặt chẽ, tăng cường kỷ luật, kỷ cương pháp luật.