Hết thời là trái cây tỷ USD, thanh long tràn ra chợ giá rẻ bèo

Vào chính vụ hàng dội chợ

Những ngày này ở Hà Nội, chị Bùi Thị Mai, đầu mối bán trái cây ở Cầu Giấy, liên tục rao bán thanh long ruột trắng loại 2-3 quả 1kg với giá 100.000 đồng/thùng 15kg, tức 1kg giá chỉ 6.700 đồng.

Tại cửa hàng của chị Mai, thanh long chỉ là một trong gần 20 loại trái cây nội địa và nhập khẩu được chị nhập về bán mỗi ngày. Riêng thanh long, một ngày chị nhập trên dưới 200 thùng.

"Là loại trái cây có giá bán rẻ nhất, nhưng thanh long khá kén khách vì không đậm vị như các loại quả khác”, chị nói. Thế nên, mỗi khi rao bán thanh long trên “chợ mạng”, chị Mai thường nói loại quả này có giá rẻ như bèo.

Thanh long được rao bán tại chợ với giá rẻ (Ảnh: TL).

Tại một chợ online ở TP.HCM có hàng trăm nghìn thành viên tham gia, thanh long ruột trắng được rao bán với giá chỉ 45.000 đồng/bịch 5kg (9.000 đồng/kg). Còn giá từ xe đẩy đến sạp chợ phổ biến ở mức 10.000-15.000 đồng/2kg với thanh long ruột trắng; ruột đỏ từ 10.000-12.000 đồng/kg.

Trao đổi với phóng viên, ông Trần Đình Trung, Giám đốc HTX Thanh long Thuận Tiến (Bình Thuận), thừa nhận, dịp này giá thanh long giảm sâu, về mức rất thấp so với hồi đầu năm.

Giá thanh long ruột trắng thu mua tại vườn chỉ từ 7.000-8.000 đồng/kg, thanh long ruột đỏ cao hơn từ 1.000-2.000 đồng/kg. So với những tháng đầu năm nay, giá thanh long giảm khoảng 60%.

Ông Trung cho biết, diện tích thanh long của HTX là 31ha. Ông còn liên kết với nhiều nhà vườn trong vùng để trồng, diện tích gần 200ha. Dịp này đang vào vụ chính, thanh long ra trái tự nhiên (không phải chong đèn). Nhưng do mưa nhiều, nấm bệnh gia tăng nên mẫu mã trái bị ảnh hưởng, giá lại càng giảm mạnh.

“HTX xuất khẩu chính ngạch trái thanh long sang rất nhiều thị trường ở châu Âu và khu vực Đông Nam Á. Tuy nhiên, vụ này thanh long xấu mã, lại bị nấm bệnh nhiều nên hàng đạt tiêu chuẩn xuất khẩu rất ít”, ông nói. Thành ra, lượng thanh long thu hoạch phải tập trung tiêu thụ tại thị trường nội địa. Hàng dội chợ, giá lại càng rẻ hơn.

Trung Quốc làm chủ nguồn cung, chỉ mua khi thiếu hàng

Thông tin từ Cục Trồng trọt (Bộ NN-PTNT), sản lượng thanh long của nước ta năm nay ước khoảng hơn 1,3 triệu tấn, tăng 1,5% so với năm 2022. Vụ thu hoạch chính của loại trái cây này tập trung vào quý III và IV, với sản lượng 795.000 tấn.

Ngoài phục vụ nhu cầu tiêu dùng nội địa, phần lớn thanh long thu hoạch được xuất khẩu. Trong đó, Trung Quốc là khách hàng chính, giúp nước ta thu về hàng tỷ USD.

Song, từ năm 2019 trở lại đây, xuất khẩu thanh long liên tục lao dốc. Năm 2022, thanh long chính thức mất vị thế trái cây tỷ USD khi kim ngạch xuất khẩu giảm còn 633 triệu USD. 6 tháng đầu năm 2023, xuất khẩu thanh long mới đạt 350 triệu USD, giảm gần 11% so với cùng kỳ năm ngoái.

“Không còn một mình một chợ nên thanh long rất khó trở lại vị thế trái cây xuất khẩu cho thu hàng tỷ USD như trước”, ông Đặng Phúc Nguyên - Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam - nói.

Do không còn "một mình một chợ" nên các nhà vườn cần đẩy mạnh sản xuất thanh long nghịch vụ (Ảnh: Phạm Công).

Ông Nguyên cho biết, nhiều năm nay thị trường xuất khẩu chính của thanh long vẫn là Trung Quốc, chiếm đến 80-90% tổng giá trị xuất khẩu. Tuy nhiên, quốc gia này đang mở rộng diện tích trồng thanh long để tự cung tự cấp. Sản lượng thanh long của Trung Quốc đạt 1,6 triệu tấn, vượt qua Việt Nam. Trung Quốc hiện trở thành quốc gia có sản lượng thanh long đứng đầu thế giới.

Ngoài ra, Ấn Độ và Mexico cũng tăng diện tích trồng thanh long. Không chỉ đổ về Trung Quốc, thanh long các nước này còn cạnh tranh quyết liệt với hàng Việt Nam tại nhiều thị trường khác.

Theo ông, thanh long Việt Nam vẫn xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc nhưng rất chậm, giá giảm sâu. Bởi, mùa thu hoạch thanh long của Trung Quốc từ tháng 6-11 hàng năm, trùng với hàng chính vụ của nước ta.

“Họ mua nhiều khi thiếu hàng, tức vào thời điểm lệch mùa thu hoạch của họ”. Ông Nguyên cho biết, từ tháng 12 Dương lịch kéo dài cho tới tháng 5 năm sau, Trung Quốc sẽ mua nhiều thanh long của nước ta. Thực tế, những tháng đầu năm nay, Trung Quốc “ăn hàng” đẩy giá thanh long tăng vọt, lên mức 30.000-40.000 đồng/kg.

Trong bối cảnh nguồn cung trên thế giới, đặc biệt là ở Trung Quốc, tăng mạnh, lãnh đạo Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho rằng các địa phương cần tính toán lại diện tích trồng sao cho hợp lý, tránh tình trạng cung vượt cầu, hàng dội chợ giá rẻ.

Ngoài ra, cần chuyển đổi mùa vụ, tập trung sản xuất tăng sản lượng thanh long nghịch vụ (đầu năm và cuối năm). Từ đó, tận dụng thời điểm Trung Quốc khan hàng, chúng ta có thể xuất khẩu sang thị trường này với giá cao.