TS. Mạc Quốc Anh: Gỡ nút thắt để doanh nghiệp tư nhân phát triển

Ngày 04/5/2025, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân, đặt mục tiêu đến năm 2030 có ít nhất 2 triệu doanh nghiệp tư nhân, đóng góp 55 - 58% GDP cả nước. Đây là cột mốc quan trọng khẳng định vai trò then chốt của khu vực kinh tế tư nhân trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. 

Vậy làm thế nào để hiện thực hóa mục tiêu lớn này? Đâu là giải pháp căn cơ và hành động thực tiễn, trong đó có vai trò chủ lực của ngành Công Thương? Phóng viên Báo Công Thương đã có cuộc trao đổi với Tiến sĩ Mạc Quốc Anh - Uỷ viên Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa TP. Hà Nội, Viện trưởng Viện Kinh tế và Phát triển Doanh nghiệp để hiểu rõ hơn về chủ đề này.

Ba "nút thắt" cần đột phá mạnh mẽ để doanh nghiệp tư nhân bứt tốc

- Thưa TS. Mạc Quốc Anh, Nghị quyết 68 một lần nữa khẳng định vai trò then chốt của kinh tế tư nhân trong sự nghiệp phát triển đất nước. Ông đánh giá thế nào về ý nghĩa chiến lược và tính kịp thời của Nghị quyết này trong bối cảnh hiện nay? Việc triển khai trên thực tiễn theo tinh thần của Nghị quyết 68 như thế nào và tác động đến doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp nhỏ và vừa ra sao thưa ông?

TS. Mạc Quốc Anh: Nghị quyết 68 thể hiện rõ quan điểm, tư duy đổi mới và hành động quyết liệt của Đảng trong việc thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân phát triển, đóng vai trò then chốt trong sự nghiệp phát triển đất nước. Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu và trong nước gặp nhiều khó khăn như đứt gãy chuỗi cung ứng, suy giảm xuất khẩu và sức mua nội địa, việc ban hành Nghị quyết 68 là rất kịp thời và mang tính chiến lược.

Hiện nay, Việt Nam có gần 1 triệu doanh nghiệp, trong đó khoảng 98,5% là doanh nghiệp nhỏ và vừa, nhóm dễ bị tổn thương bởi những hạn chế về vốn, công nghệ, thị trường và cả thủ tục hành chính. Vì vậy, Nghị quyết 68 tập trung tháo gỡ những "điểm nghẽn" thể chế, cải cách mạnh mẽ thủ tục hành chính, giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp. Trong năm 2025, khoảng 30% thủ tục hành chính đã được cắt giảm theo đúng tinh thần Nghị quyết.

Ngoài ra, với việc tận dụng hiệu quả 17 hiệp định thương mại tự do song phương và đa phương mà Bộ Công Thương đã ký kết, Nghị quyết 68 đã tạo nền tảng vững chắc giúp doanh nghiệp đẩy mạnh xuất khẩu. Nhờ đó, đến năm 2025, Việt Nam đã vươn lên trở thành nền kinh tế đứng thứ 34 trên thế giới.

Về tiếp cận vốn, một trong những rào cản lớn của doanh nghiệp nhỏ và vừa, cũng đã được cải thiện rõ rệt. Lãi suất cho vay giảm, tín dụng theo chuỗi giá trị được mở rộng, tỷ lệ cho vay tín chấp tăng từ 25% lên 35%. Đặc biệt, trần tăng trưởng tín dụng (room tín dụng) không còn bị khống chế cứng như trước, mà được linh hoạt điều chỉnh theo nhu cầu thực tế của thị trường và phương án kinh doanh của doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, sự hỗ trợ về thể chế, thị trường, công nghệ và đổi mới sáng tạo cũng được đẩy mạnh. Tính đến hết tháng 6/2025, số lượng doanh nghiệp mới thành lập tăng hơn 15% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, trên 35% doanh nghiệp ứng dụng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo vào sản xuất, kinh doanh, phản ánh rõ hiệu quả và tác động lan tỏa của Nghị quyết.

Tóm lại, Nghị quyết 68 không chỉ mang ý nghĩa chiến lược về mặt định hướng, mà còn đang được triển khai hiệu quả trên thực tiễn, mang lại tác động tích cực rõ nét cho cộng đồng doanh nghiệp, đặc biệt là khối doanh nghiệp nhỏ và vừa, trụ cột của nền kinh tế Việt Nam trong giai đoạn mới.

- Nhìn vào thực tế, cộng đồng doanh nghiệp tư nhân, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, vẫn đang gặp nhiều rào cản về thể chế, vốn, mặt bằng, công nghệ... Theo ông, đâu là những “nút thắt” lớn nhất đang cản trở sự phát triển mạnh mẽ của khu vực này? Cần những đột phá gì trong chính sách?

TS. Mạc Quốc Anh: Nút thắt hiện nay đối với các doanh nghiệp thì chúng tôi phân định thành ba nhóm.

Đầu tiên đó là thể chế về thủ tục hành chính. Mặc dù Đảng, Nhà nước, Quốc hội, Chính phủ, các Bộ, ngành đã rà soát, kiểm tra, đánh giá nhiều thủ tục chồng chéo, đan xen, gây cản trở cho sự phát triển, nhưng hiện nay, thủ tục hành chính vẫn đang vướng mắc rất nhiều. Những thủ tục tưởng chừng đơn giản nhưng thực tế lại gây khó khăn cho doanh nghiệp. Đặc biệt, vấn đề về hướng dẫn, nghị định, thông tư để 34 tỉnh, thành sau khi hợp nhất, sáp nhập thực thi các chính sách ưu đãi cho cộng đồng doanh nghiệp vẫn còn vướng mắc. Mong muốn là thể chế và tiếp cận các chính sách ưu đãi phải nhanh chóng đi vào thực tiễn.

Thứ hai là tiếp cận về vốn và đất đai. Đã hình thành nhiều cụm công nghiệp, khu công nghiệp với diện tích phù hợp cho doanh nghiệp tư nhân, nhỏ và vừa (từ 1000 m² đến 3000 m²). Tuy nhiên, doanh nghiệp vẫn kiến nghị mong muốn tiếp cận đất đai ưu đãi để thuê trong 5 - 10 năm với mức giá phù hợp. Cần tháo gỡ nhanh vấn đề này vì nếu không có nhà xưởng, nhà máy với giá ưu đãi thì rất khó hình thành phân xưởng, đặc biệt là các doanh nghiệp sản xuất tạo công việc làm và đảm bảo an sinh xã hội. Các địa phương sẽ thu được thuế bền vững hơn từ các doanh nghiệp sản xuất.

Thứ ba là công nghệ và nhân lực. Trong bộ tứ nghị quyết, vấn đề công nghệ được đẩy mạnh. Hiện nay, chỉ khoảng hơn 34% các doanh nghiệp tư nhân, nhỏ và vừa đang áp dụng công nghệ, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo một cách tốt. Tuy nhiên, còn rất nhiều doanh nghiệp khác, đặc biệt là 5 triệu hộ kinh doanh có mảng công nghệ thông tin còn hạn chế. 

Chúng tôi mong muốn là các doanh nghiệp áp dụng công nghệ theo tinh thần Nghị quyết 68. Công nghệ tốt liên quan đến nhân lực, Bộ Nội vụ được giao nhiệm vụ đẩy mạnh đào tạo, đào tạo lại nguồn nhân lực, đặc biệt tập trung vào các ngành thu hút nhiều lao động như dệt may, dược phẩm, da giày với mức thu nhập dưới 15 triệu đồng/tháng. Để nhân lực ổn định, cần áp dụng thêm công nghệ. Công nghệ và nhân lực là điểm then chốt mà nhóm doanh nghiệp này hết sức quan tâm, giúp ổn định nhân sự, tăng trưởng lợi nhuận, ra đời sản phẩm mới và phát triển bền vững. Khi nhân lực ổn định và áp dụng công nghệ tiên tiến, thời gian sản xuất giảm, chất lượng sản phẩm tăng, doanh thu cao hơn.

Ngành Công Thương - cánh chim đầu đàn hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân

- Ngành Công Thương giữ vai trò xương sống trong chuỗi giá trị sản xuất, phân phối và xuất khẩu. Theo ông, để thực hiện hiệu quả Nghị quyết 68, ngành Công Thương cần phát huy những vai trò, chính sách hoặc cơ chế gì nhằm hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp và thương mại?

TS. Mạc Quốc Anh: Đối với ngành mà sản xuất công nghiệp thương mại thì trong 5 năm trở lại đây chúng tôi đánh giá ngành Công Thương đã phát huy vai trò như một cánh chim đầu đàn trong việc dẫn dắt doanh nghiệp trong tất cả lĩnh vực.

Đầu tiên, doanh nghiệp mong muốn hỗ trợ để giữ ổn định chuỗi giá trị cung ứng. Ngành Công Thương cần hỗ trợ doanh nghiệp tham gia vào chuỗi giá trị, không chỉ trong hệ thống doanh nghiệp tư nhân mà còn kết nối với các doanh nghiệp FDI đầu tư từ nước ngoài vào Việt Nam, kể cả doanh nghiệp làng nghề. Ngành Công Thương sẽ trực tiếp hướng dẫn nâng cao năng lực về chất lượng sản phẩm, giá cả cạnh tranh, phân phối, thanh toán. Khi ngành Công Thương dẫn dắt chuỗi giá trị, các doanh nghiệp sẽ tiết kiệm chi phí logistic, chi phí sản xuất, chi phí nhân lực và chi phí tài chính. Ngân hàng sẽ tự tin cho vay các khoản vay cho các đầu chuỗi giá trị cung ứng nếu phương án kinh doanh khả thi và chất lượng, giá cả được đảm bảo.

Yếu tố thứ hai là đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến thương mại. Ngành Công Thương đã làm tốt nhưng cần đẩy mạnh thêm ở các vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo để hàng hóa, sản phẩm của doanh nghiệp tiếp cận được những vùng này. Để đẩy mạnh xúc tiến, cần chuyển đổi số mạnh mẽ hơn nữa, kết hợp thương mại truyền thống với thương mại điện tử, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa.

Yếu tố thứ ba là chuyển dịch sang sản xuất xanh và sản xuất bền vững. Ngành Công Thương cần hỗ trợ thêm doanh nghiệp chuyển đổi xanh. Thủ tướng Chính phủ mong muốn đến năm 2025 - 2030 sẽ thực hiện chuyển đổi kép (chuyển đổi xanh và chuyển đổi số). Việc này liên quan đến áp dụng các tiêu chuẩn môi trường, công nghệ và đưa ra các yêu cầu kỹ thuật cho doanh nghiệp. Doanh nghiệp hướng đến chuyển đổi xanh, chuyển đổi số sẽ tiếp cận được lượng khách hàng lớn, đặc biệt là các thị trường nhập khẩu sản phẩm hữu cơ, sản phẩm xanh (ví dụ như các nước Hồi giáo, Phật giáo rất ưu tiên).

- Ngày 3/7/2025, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên đã ký Quyết định 1938/QĐ-BCT ban hành kế hoạch thúc đẩy kinh tế tư nhân, tập trung hoàn thiện thể chế, cải thiện môi trường đầu tư và hỗ trợ doanh nghiệp phát triển bền vững. Ông đánh giá thế nào về sự chủ động của Bộ Công Thương trong thực hiện chỉ đạo của Chính phủ khi triển khai Nghị quyết 68 và hỗ trợ các doanh nghiệp tư nhân trong lĩnh vực công nghiệp  - thương mại phát triển thời gian qua?

TS. Mạc Quốc Anh: Bộ Công Thương đã chủ động và quyết liệt trong việc thực thi và ban hành Quyết định 1938 theo đúng tinh thần của Nghị quyết 68. Việc thực thi này đi đúng theo định hướng, chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước, kịp thời đáp ứng mong muốn của cộng đồng doanh nghiệp, đặc biệt là khối doanh nghiệp tư nhân. Đây là việc thực hiện một cách toàn diện và thực chất theo đúng mục tiêu mong muốn.

Bộ không chỉ dừng lại ở việc hỗ trợ đầu vào, đầu ra mà còn hỗ trợ cả quá trình về thể chế, mặt bằng, xây dựng và quảng bá thương hiệu (ví dụ như chương trình Thương hiệu quốc gia). Bộ cũng định hướng nâng cao chất lượng doanh nghiệp thông qua đổi mới sáng tạo, không gian trưng bày.

Trong hội nhập quốc tế, Bộ Công Thương đang hướng đến việc giúp doanh nghiệp tiếp cận chiến lược bán hàng của các nước đa quốc gia để có tư duy, tầm nhìn, khai thác tối đa nhu cầu thị trường trong nước và quốc tế. Với Quyết định 1938, tính chủ động của ngành Công Thương đã tốt hơn xưa rất nhiều, từ dự báo thị trường, dự báo nguyên liệu, giúp doanh nghiệp lập chiến lược trung hạn và dài hạn, tránh nhập kho hàng nhiều, tồn kho làm giảm sức cạnh tranh. 

Truyền thông báo chí cần đóng vai trò hệ sinh thái kết nối, tạo giá trị bền vững

- Trong bối cảnh chính sách ngày càng đổi mới, truyền thông đóng vai trò cầu nối thiết yếu giữa Nhà nước và doanh nghiệp. Theo ông, Báo Công Thương và các cơ quan báo chí ngành nên phát huy vai trò như thế nào trong việc tuyên truyền, lan tỏa nội dung Nghị quyết 68 và tạo diễn đàn chính sách thiết thực cho doanh nghiệp tư nhân?

TS. Mạc Quốc Anh: Trong bối cảnh chính sách ngày càng đổi mới nhanh chóng, truyền thông giữ vai trò cầu nối thiết yếu giữa Nhà nước và doanh nghiệp. Đặc biệt, Nghị quyết 68 đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc báo chí đồng hành cùng khu vực kinh tế tư nhân.

Báo Công Thương - cơ quan ngôn luận của Bộ Công Thương, thời gian qua đã luôn đồng hành, sát cánh với cộng đồng doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp tư nhân. Chúng tôi kỳ vọng rằng, Báo Công Thương nói riêng và các cơ quan báo chí ngành Công Thương nói chung cần phát huy hơn nữa vai trò là một mắt xích trong hệ sinh thái truyền thông, kết nối bền vững giữa cơ quan quản lý Nhà nước, giới chuyên gia, doanh nghiệp và hệ thống báo chí từ Trung ương đến địa phương.

Để thực hiện tốt vai trò này, cần tập trung vào một số định hướng sau:

Chủ động phản ánh vướng mắc của doanh nghiệp: Báo Công Thương đã tổ chức nhiều diễn đàn, đối thoại nhằm tháo gỡ khó khăn trong các lĩnh vực như xuất nhập khẩu, thị trường nội địa, thực thi các hiệp định thương mại. Tuy nhiên, cần tăng cường hơn nữa việc gắn kết giữa thực tiễn và hoạch định chính sách, nhằm đảm bảo điều chỉnh kịp thời, sát với nhu cầu doanh nghiệp. Bên cạnh đó, doanh nghiệp cũng cần chủ động cung cấp thông tin, phản ánh thực tiễn từ người tiêu dùng và thị trường thông qua kênh báo chí để các cấp, ngành có thể tiếp nhận và xử lý hiệu quả.

Xây dựng chuyên mục và diễn đàn chính sách chuyên sâu: Phát triển các chuyên mục cụ thể theo từng lĩnh vực doanh nghiệp đang gặp khó khăn, đồng thời tổ chức các buổi đối thoại với đại biểu Quốc hội, chuyên gia kinh tế, đại diện cơ quan thuế, hải quan và đặc biệt là các nhà hoạch định chính sách. Qua đó, doanh nghiệp sẽ nắm bắt được tình hình chính sách cả ở cấp vĩ mô lẫn vi mô. Với vai trò là cơ quan ngôn luận của Bộ Công Thương, Báo Công Thương hoàn toàn có thể đảm nhận hiệu quả nhiệm vụ này.

Tăng cường truyền thông dữ liệu: Doanh nghiệp rất cần các thông tin, số liệu liên quan đến ngành Công Thương phục vụ hoạt động sản xuất, kinh doanh, đặc biệt là xuất khẩu. Báo Công Thương cần đẩy mạnh việc phân tích dữ liệu, chia sẻ các câu chuyện thực tiễn, mô hình kinh doanh thành công trong và ngoài nước để doanh nghiệp có thể học hỏi, áp dụng. Việc phát hiện và tôn vinh những doanh nghiệp điển hình trong thực hiện tốt chính sách cũng sẽ góp phần lan tỏa những giá trị tích cực, khuyến khích cộng đồng doanh nghiệp cùng phát triển.

Truyền thông chính sách chính xác, hiệu quả: Là cơ quan báo chí trực thuộc Bộ, Báo Công Thương có lợi thế trong việc truyền tải thông tin chính sách một cách chính xác, kịp thời và hiệu quả. Thông qua các diễn đàn, tọa đàm, chuyên đề, báo chí sẽ trở thành chất xúc tác quan trọng, góp phần hiện thực hóa tinh thần của Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế.

- Xin cảm ơn những chia sẻ của ông!