Gian lận xuất xứ - nguy cơ cản trở xuất khẩu của Việt Nam

Việt Nam quyết liệt ngăn chặn, chống gian lận xuất xứ

Trước nguy cơ các vụ điều tra chống bán phá giá, chống trợ cấp, tự vệ toàn cầu và lẩn tránh các biện pháp PVTM có thể tiếp tục tăng lên, tại Hội nghị đối thoại: Hạn chế rủi ro về gian lận xuất xứ và PVTM trong hoạt động xuất khẩu, do Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) tổ chức, đã đề cập đến những vấn đề nóng, đầy thách thức đối với các biện pháp PVTM, chống gian lận xuất xứ nhằm giúp doanh nghiệp (DN) Việt Nam nắm thông tin về các cam kết về PVTM, và các tác động của các biện pháp này đối với hoạt động xuất khẩu.

Tại hội nghị, ông Lê Triệu Dũng - Cục trưởng Cục PVTM - nhấn mạnh, hạn chế rủi ro gian lận xuất xứ và PVTM, ngăn ngừa các hành vi gian lận xuất xứ để lẩn tránh các biện pháp PVTM là chủ đề nổi cộm thời gian gần đây tại Việt Nam. Các cơ quan quản lý Nhà nước, doanh nghiệp (DN) đặc biệt quan tâm, triển khai các biện pháp PVTM nhằm chống gian lận xuất xứ hàng hóa, lẩn tránh biện pháp PVTM một cách mạnh mẽ.

Nhiều vấn đề về các biện pháp PVTM đã được đưa ra tại hội thảo

Thời điểm từ năm 2018 tới nay, trước diễn biến quan hệ thương mại thế giới có nhiều yếu tố phức tạp, nhất là căng thẳng thương mại Mỹ - Trung các quốc gia gia tăng các biện pháp bảo hộ, PVTM như: chống bán phá giá, chống trợ cấp, tự vệ; đồng thời tăng cường giám sát luồng hàng hóa để ngăn chặn các hành vi gian lận nguồn gốc xuất xứ để lẩn tránh các biện pháp PVTM.

Trước tình hình đó, Chính phủ Việt Nam đã quyết liệt ngăn chặn, chống gian lận xuất xứ để lấn tránh biện pháp PVTM. Bộ Công Thương đã tham mưu Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 824/QĐ-TTg ngày 4/7/2019 phê duyệt ban hành Đề án Tăng cường quản lý nhà nước về chống lẩn tránh biện pháp PVTM và gian lận xuất xứ. Đề án là một hành động, bước đi kịp thời, đúng đắn để sớm ứng phó, giải quyết vấn đề này. Bộ Công Thương cũng đang tham mưu Chính phủ xây dựng Nghị quyết về một số biện pháp cấp bách để tăng cường quản lý nhà nước về chống lẩn tránh biện pháp PVTM và gian lận xuất xứ

Theo ông Lê Triệu Dũng, trên cơ sở đề án, các Bộ, ngành như Công Thương, Tài chính đã nhanh chóng triển khai các nhiệm vụ vụ thể, quyết liệt. Đặc biệt, Bộ Công Thương đã chuẩn bị danh mục 25 mặt hàng cảnh báo sớm tới các cơ quản lý địa phương để tăng cường giám sát.

Ngoài ra, trong số nhiệm vụ của đề án, ông Lê Triệu Dũng nhấn mạnh, nhiệm vụ nâng cao nhận thức cho cơ quan quản lý Nhà nước, DN về các biện pháp chống lẩn tránh PVTM, gian lận xuất xứ là hết sức quan trọng, nặng nề. Bởi trên thực tế, có một số DN tham gia các vụ kiện đã nắm rõ về các vấn đề về biện pháp PVTM, song đa số DN, nhất là DN vừa và nhỏ, thậm chí các cơ quan quản lý Nhà nước tại nhiều địa phương chưa hiểu rõ, và chưa nắm được bức tranh toàn cảnh đầy đủ về quy định, nhất là từ các nước nhập khẩu liên quan tới chống gian lận xuất xứ, chống lẩn tránh biện pháp PVTM.

Ông Lê Triệu Dũng - Cục trưởng Cục PVTM

Nâng cao năng lực biện pháp PVTM

Trong những năm gần đây, hiện tượng bảo hộ trên toàn thế giới đang có xu hướng gia tăng, tác động không nhỏ tới các mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam. Cùng với việc các hàng rào thuế quan dần được gỡ bỏ thông qua các hiệp định thương mại tự do song phương, đa phương, các nước đang tăng cường sử dụng các biện pháp phi thuế quan, biện pháp PVTM để bảo hộ ngành sản xuất nội địa trước sự gia tăng hàng hóa nhập khẩu nước ngoài.

Theo số liệu của Bộ Công Thương, tính đến hết tháng 9/2019, đã có 154 vụ việc PVTM được khởi xướng điều tra bởi 19 quốc gia và vùng lãnh thổ đối với hàng hoá xuất khẩu của Việt Nam. Trong số đó, Hoa Kỳ là nước khởi xướng điều tra nhiều nhất (30 vụ, chiếm 19%); thứ hai là Thổ Nhĩ Kỳ (21 vụ, chiếm 14%); thứ ba là Ấn Độ (20 vụ, chiếm 13%) và thứ tư là EU (14 vụ, chiếm 9%). Dẫn đầu là các vụ việc điều tra chống bán phá giá (87 vụ việc, chiếm 56%); tiếp đó là các vụ việc tự vệ (33 vụ, chiếm 21%); thứ ba là các vụ việc chống lẩn tránh thuế chống bán phá giá (19 vụ việc, chiếm 13%) và cuối cùng là các vụ việc chống trợ cấp (15 vụ việc, chiếm 10%).

Nhận định về gian lận xuất xứ ngày càng gia tăng, ông Chu Thắng Trung - Phó Cục trưởng Cục PVTM - nhấn mạnh, đây sẽ là nguy cơ cản trở xuất khẩu của Việt Nam, làm ảnh hưởng rất lớn đến uy tín hàng xuất khẩu. Đồng thời, hành vi này sẽ làm giảm lợi ích mà Việt Nam có được từ các nỗ lực hội nhập kinh tế quốc tế đã và đang gây dựng.

Đề cập thêm về hành vi gian lận xuất xứ, chuyển tải hàng hóa bất hợp pháp từ các quốc gia khác qua Việt Nam để xuất khẩu chỉ đem lại lợi ích nhất thời cho một vài DN có hành vi bất chính. Tuy nhiên, theo ông Chu Thắng Trung, hành vi này lại làm tăng chi phí và nguồn lực rất lớn của các DN làm ăn chân chính khi muốn chứng minh sự tuân thủ quy định của các quốc gia xuất khẩu.

Vì vậy, đại diện Cục PVTM nhận định, các biện pháp PVTM hiện nay được xem là một phần quan trọng trong chính sách thương mại quốc tế của mỗi quốc gia. Bởi, đây là những công cụ chính sách được Tổ chức Thương mại thế giới cho phép để bảo vệ các ngành sản xuất trong nước tránh thiệt hại từ hàng nhập khẩu.

Đặc biệt, đối với Việt Nam, việc nâng cao năng lực PVTM thông qua thực hiện các điều ước quốc tế cũng như pháp luật trong nước về PVTM có vai trò then chốt trong việc nâng cao năng lực, hiệu quả của quá trình hội nhập kinh tế quốc tế.