Giải pháp nào ngăn chặn giới trẻ tiếp cận thuốc lá làm nóng?

Chỉ bán hàng cho người đủ tuổi

Các quốc gia có quy định khác nhau về độ tuổi được phép mua thuốc lá, phổ biến là 18 tuổi, nhưng cũng có những nơi nâng độ tuổi lên 21 như tại nhiều bang ở Mỹ. Việc bán thuốc lá, bao gồm các sản phẩm thuốc lá làm nóng cho người không đủ tuổi là phạm pháp, người bán sẽ chịu hình phạt thích đáng.

Vì vậy, để đảm bảo các sản phẩm thuốc lá làm nóng tiếp cận đúng đối tượng là những người hút thuốc lá trưởng thành, quy trình thương mại sản phẩm của nhà sản xuất lẫn nhà phân phối được thiết kế để có thể kiểm tra độ tuổi của khách hàng ở tất cả các khâu tương tác, truyền thông sản phẩm và bán hàng (cả trực tuyến và không trực tuyến).

Cụ thể hơn, khai báo và xác minh độ tuổi là bước bắt buộc đầu tiên của quá trình tìm hiểu thông tin sản phẩm hay mua hàng. Người mua sẽ phải cung cấp các giấy tờ tùy thân khi mua hàng (cả trực tuyến và không trực tuyến), nhận hàng, truy cập vào trang web sản phẩm và tương tác trực tiếp tại các điểm bán. Chỉ những người thỏa mãn điều kiện về độ tuổi mới tiếp cận được vào thông tin sản phẩm. Quá trình kiểm soát này được thực hiện hầu hết ở các nước đang thương mại hóa thuốc lá làm nóng.

Chủ động cảnh báo tác hại đối với sức khỏe của các sản phẩm không khói cũng như thuốc lá điếu nói chung cũng được áp dụng nhằm khuyến cáo người hút thuốc cai bỏ thuốc lá điếu, thuốc lá làm nóng. Với thuốc lá làm nóng, cho đến nay chỉ có duy nhất sản phẩm thuốc lá làm nóng của một công ty thuốc lá là được FDA cho phép thương mại và kinh doanh với chỉ định giảm thiểu phơi nhiễm so với thuốc lá điếu.

Tuy vậy,cơ quan này cũng phân loại sản phẩm nêu trên là thuốc lá nhưng không đốt cháy (non-combustible cigarettes) để phân biệt với thuốc lá điếu thông thường (có đốt cháy) và thuốc lá điện tử. Đồng thời, trên bao thuốc của sản phẩm này vẫn có phần cảnh báo sức khỏe tương tự như thuốc lá theo luật Liên bang. Các cảnh báo sức khỏe được sử dụng luân phiên bao gồm: hút thuốc lá gây ung thư phổi, bệnh tim, khí phế thũng và có thể gây biến chứng trong thai kỳ; cai hút thuốc lá ngay bây giờ sẽ làm giảm đáng kể những nguy cơ nghiêm trọng đối với sức khỏe; việc hút thuốc lá ở phụ nữ mang thai có thể gây tổn thương thai nhi, dẫn đến tình trạng sinh non và trẻ sơ sinh nhẹ cân. Có thể thấy, ngoài giới trẻ thì phụ nữ là nhóm đối tượng người dùng mà các sản phẩm thuốc lá chủ động “ngăn chặn tiếp xúc” để bảo vệ sức khỏe phụ nữ và trẻ em.

Nhiều hội thảo được tổ chức nhưng đến nay thuốc lá làm nóng vẫn chưa được đưa vào quản lý tại Việt Nam

Khả năng tiếp cận của giới trẻ không đáng kể

Đến nay các dữ liệu nghiên cứu cho thấy nguy cơ giới trẻ bị hấp dẫn và trở thành người tiêu dùng mới hầu như không đáng kể. Một số nước còn ghi nhận những người trẻ sử dụng các sản phẩm không khói thế hệ mới đều là những người đã từng sử dụng các sản phẩm thuốc lá trước đó.

Những con số từ thị trường Nhật Bản – nơi thuốc lá làm nóng được thương mại hóa đầu tiên trên thế giới (năm 2014) cho thấy rõ điều này. Một nghiên cứu năm 2018 cho thấy chỉ 0,1% học sinh sử dụng sản phẩm thuốc lá làm nóng hằng ngày trong cả 2 cấp trung học cơ sở và trung học phổ thông. Nhưng nhóm học sinh này đã có sử dụng thuốc lá điếu trước đó. Hiện tại Nhật Bản vẫn chưa có số liệu ở chiều ngược lại cho thấy giới trẻ hút thuốc lá làm nóng sau đó sẽ chuyển sang sử dụng thuốc lá điếu.

Tại Thụy Sĩ, tỷ lệ thanh thiếu niên 15 tuổi từng sử dụng thuốc lá làm nóng cũng được ghi nhận nhưng ở mức độ thấp hơn rất nhiều lần so với số liệu của thuốc lá điếu. Theo khảo sát HBSC 2018 cho hơn 11.000 thanh thiếu niên từ 11-15 tuổi, tỷ lệ thanh thiếu niên từng hút thuốc lá điếu cao gấp gần 20 lần so với tỷ lệ thanh thiếu niên từng sử dụng thuốc lá làm nóng.

Số liệu khảo sát của HBSC, Thụy Sĩ thực hiện năm 2018

Như một phần bắt buộc của tiến trình cấp phép, FDA Hoa Kỳ đã thực hiện nghiên cứu về khả năng thu hút giới trẻ của thuốc lá làm nóng để thẩm định hồ xin phép thương mại của một công ty thuốc lá. Tiến sĩ Priscilla Callahan-Lyon từ cơ quan FDA Hoa Kỳ cho biết, nguy cơ giới trẻ sử dụng thuốc lá làm nóng là không đáng kể, vì giá thành của thiết bị này từ 90 -100 đô-la đối với mỗi thiết bị, việc mua sản phẩm không phải là điều dễ dàng. Ngoài ra, sản phẩm phẩm thuốc lá điếu đặc chế này chỉ có hai loại là mùi hương thuốc lá có tinh dầu bạc hà và mùi hương thuốc lá không có tinh dầu bạc hà. Do đó, nguy cơ hấp dẫn giới trẻ vì mùi hương đa dạng đã được loại trừ.

Các sản phẩm thuốc lá làm nóng hiện có ở Việt Nam đều từ nguồn xách tay hoặc buôn lậu

Các sản phẩm không khói, trong đó có thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng đã hiện diện tại Việt Nam trong gần 4 năm qua theo các con đường xách tay, buôn lậu. Hiện vẫn chưa ghi nhận được số liệu tác động đến giới trẻ của các sản phẩm thuốc lá làm nóng nhập lậu. Trong khi đó, Viện Chiến lược chính sách Y tế tại Hà Nội vừa công bố, có tới 5,2% thanh thiếu niên chưa hút thuốc bao giờ nhưng lại hút thuốc lá điện tử. Trước tình trạng trên, cơ quan y tế đã phối hợp cùng với các cơ quan ban ngành khác thực hiện việc tuyên truyền tác hại của các loại sản phẩm thuốc lá nói chung, trong đó cũng bao gồm các sản phẩm không khói.

Tuy nhiên, so với thuốc lá điếu, các sản phẩm không khói vẫn chưa có khung pháp lý và nằm ngoài Luật phòng, chống tác hại thuốc lá hiện hành. Do vậy, sẽ thiếu các luật chế tài nghiêm minh bên cạnh việc kêu gọi ý thức và sự tự giác tránh xa mọi sản phẩm thuốc lá gây hại của người dùng và cộng đồng. Đến nay xã hội cũng như các cơ quan thực thi pháp luật đang trong tình trạng trông đợi các hướng dẫn cụ thể để có biện pháp răn đe hơn đối với các nhóm tội phạm buôn lậu các sản phẩm thuốc lá.