Giải pháp dinh dưỡng trong chăn nuôi - Chìa khóa giảm phát thải khí mê-tan ở Việt Nam

Khí mê-tan từ hoạt động chăn nuôi gia súc, đặc biệt là bò, đang là một trong những nguồn phát thải lớn tại Việt Nam. Đây là loại khí gây hiệu ứng nhà kính mạnh gấp nhiều lần so với CO₂, là một trong những tác nhân khiến Trái đất nóng lên dẫn tới biến đổi khí hậu. Các nghiên cứu gần đây cho thấy, thay đổi chế độ dinh dưỡng cho vật nuôi không chỉ cải thiện năng suất, giảm chi phí thức ăn mà còn là giải pháp bền vững để hạn chế lượng khí mê-tan phát thải ra môi trường.

Chăn nuôi và “bài toán” khí mê-tan

Việt Nam có khoảng 6,5 triệu con bò, hơn 30 triệu con lợn và hàng trăm triệu gia cầm. Trong đó, riêng đàn bò sữa và bò thịt là nguồn phát thải mê-tan đáng kể, bởi quá trình tiêu hóa thức ăn ở dạ cỏ của bò sản sinh ra lượng lớn khí này. Theo Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO), trung bình mỗi con bò có thể thải ra từ 70 đến 120 kg mê-tan mỗi năm. Nếu quy đổi sang CO₂ tương đương, con số này tương ứng với hàng trăm triệu tấn khí thải toàn cầu.

Ở Việt Nam, phát thải khí mê-tan từ chăn nuôi chiếm khoảng 30% tổng lượng khí mê-tan trong nông nghiệp. Điều này không chỉ tạo áp lực lên môi trường mà còn đặt ra thách thức lớn trong lộ trình thực hiện cam kết giảm phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Do đó, việc tìm giải pháp trong lĩnh vực dinh dưỡng để giảm khí mê-tan mà không ảnh hưởng đến năng suất vật nuôi là một hướng đi quan trọng.

Một trong những nguyên nhân chính tạo ra khí mê-tan trong chăn nuôi bò là do thức ăn thô xanh, giàu chất xơ khó tiêu hóa. Khi bò nhai lại, vi sinh vật trong dạ cỏ phân giải chất xơ và sinh ra khí mê-tan. Nếu khẩu phần ăn được cân đối hợp lý giữa chất xơ và tinh bột, lượng khí phát thải có thể giảm đáng kể. Nhiều trang trại bò sữa ở tỉnh Lâm Đồng đã thử nghiệm bổ sung ngô ủ chua, cỏ voi non và một phần tinh bột thay cho rơm khô truyền thống. Kết quả cho thấy, đàn bò tiêu hóa tốt hơn, sản lượng sữa tăng 10 - 15%, đồng thời giảm lượng khí mê-tan ước tính khoảng 20%.

Trong những năm gần đây, các nhà khoa học đã nghiên cứu nhiều loại phụ gia có khả năng ức chế quá trình sinh mê-tan trong dạ cỏ. Chẳng hạn khi bổ sung dầu dừa vào khẩu phần ăn, lượng khí mê-tan giảm từ 15–20%. Đây là tín hiệu tích cực, mở ra cơ hội để Việt Nam tiếp cận công nghệ tiên tiến, ứng dụng vào thực tiễn. Tuy nhiên, chi phí phụ gia vẫn là trở ngại, đặc biệt đối với các hộ chăn nuôi nhỏ lẻ. Do đó, cần có chính sách hỗ trợ, khuyến khích để nông dân mạnh dạn áp dụng.

Hướng tới nền chăn nuôi xanh và bền vững

Một lợi thế của Việt Nam là sự phong phú về nguồn phụ phẩm nông nghiệp: bã đậu nành, cám gạo, bã bia, lõi ngô, lá sắn... Nếu được xử lý và phối trộn hợp lý, những phụ phẩm này không chỉ tiết kiệm chi phí mà còn góp phần giảm khí thải.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, một số hộ chăn nuôi ở Nghệ An đã phối hợp cho thêm bã đậu và bã bia vào khẩu phần bò sữa, vừa tận dụng nguồn nguyên liệu sẵn có, vừa giúp bò tiêu hóa tốt hơn. Kết quả cho thấy, mức phát thải khí mê-tan giảm khoảng 10% so với cách cho ăn truyền thống. Đây là minh chứng rõ ràng rằng giải pháp dinh dưỡng hoàn toàn có thể bắt đầu từ chính những nguyên liệu quanh ta.

Một lo ngại của nông dân là việc thay đổi khẩu phần hoặc bổ sung phụ gia có thể làm tăng chi phí, giảm lợi nhuận. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nếu áp dụng khoa học hợp lý, lợi ích kinh tế và môi trường có thể song hành. Giảm khí mê-tan trong chăn nuôi không đồng nghĩa với giảm lợi nhuận, mà trái lại còn mở ra hướng đi bền vững hơn.

Trong lộ trình giảm phát thải khí mê-tan, dinh dưỡng vật nuôi là một trong những “mũi nhọn” quan trọng. Bằng cách điều chỉnh khẩu phần, sử dụng phụ gia hợp lý, khai thác phụ phẩm nông nghiệp, Việt Nam hoàn toàn có thể vừa giảm khí thải, vừa nâng cao hiệu quả chăn nuôi.

Khi những giải pháp này được nhân rộng, không chỉ ngành chăn nuôi mà cả xã hội sẽ hưởng lợi: môi trường trong lành hơn, nông dân tăng thu nhập, và đất nước tiến gần hơn tới mục tiêu phát triển bền vững.

Giảm phát thải khí mê-tan không chỉ là mục tiêu môi trường mà còn là cơ hội nâng cao hiệu quả chăn nuôi. Tối ưu hóa khẩu phần ăn, tận dụng phụ phẩm nông nghiệp và ứng dụng phụ gia dinh dưỡng giúp giảm tới 20% lượng khí mê-tan, đồng thời tăng năng suất vật nuôi. Đây là hướng đi bền vững, góp phần xây dựng nền nông nghiệp xanh, thân thiện với khí hậu.