“Giai đoạn hai” của thỏa thuận thương mại Mỹ - Trung đang ngày càng xa vời

Vào tháng 10, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã thông báo trong cuộc họp báo với Phó Thủ tướng Trung Quốc Lưu Hạc rằng hai bên dự kiến ​​sẽ nhanh chóng đi sâu vào giai đoạn đàm phán thứ hai sau khi "giai đoạn một" đã hoàn tất. Tại thời điểm đó, giai đoạn thứ hai được kỳ vọng sẽ tập trung vào yêu cầu quan trọng của Mỹ về việc Trung Quốc đánh cắp tài sản trí tuệ của Mỹ bằng cách buộc các công ty Mỹ chuyển giao công nghệ cho các đối thủ Trung Quốc.

Nhưng cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ vào tháng 11/2020, những khó khăn trong việc hoàn thành giai đoạn đầu tiên, cùng với sự miễn cưỡng của Nhà Trắng khi làm việc với các nước khác để gây áp lực cho Bắc Kinh đang làm giảm hy vọng cho bất cứ điều gì tham vọng hơn trong tương lai gần. Cuộc chiến thương mại kéo dài 16 tháng với Trung Quốc đã khiến các doanh nghiệp và nông dân Mỹ rơi vào tình trạng hỗn loạn, làm gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu và là lực cản đối với các nền kinh tế trên toàn thế giới. Thất bại trong việc giải quyết một lý do chính đã bắt đầu được đặt ra câu hỏi về việc liệu sự hy sinh đó có xứng đáng hay không. Trong khi đó, nhiều tập quán thương mại của Bắc Kinh mà nhiều nền kinh tế thị trường tự do coi là không công bằng vẫn chưa được giải quyết.

Trước đó, ngày 20/11, các thông tin về việc ký kết thỏa thuận giai đoạn một có thể bị trì hoãn sang năm tới khi hai nước đang đấu tranh vì yêu cầu của Bắc Kinh đối với các đợt giảm thuế quan rộng rãi hơn. Các quan chức ở Bắc Kinh cho biết sẽ ngồi xuống để thảo luận về thỏa thuận giai đoạn hai trước cuộc bầu cử ở Mỹ, một phần vì họ muốn chờ xem liệu ông Trump có thắng cử nhiệm kỳ thứ hai hay không. Ưu tiên chính của Tổng thống Trump tại thời điểm này là đảm bảo tuyên bố lớn về thỏa thuận giai đoạn một, đạt được các giao dịch mua hàng nông sản lớn của Trung Quốc như một chiến thắng quan trọng trong chiến dịch tái tranh cử của mình. Sau đó, Trung Quốc có thể rút lại phần nào trong chương trình nghị sự chính sách của ông Trump khi chuyển sang các vấn đề trong nước.

Các vấn đề gây tranh cãi lớn khác có thể được để lại cho các trợ lý cao cấp của Mỹ là những người có khả năng tiếp tục thúc đẩy Bắc Kinh về hành vi trộm cắp tài sản trí tuệ của Mỹ, Biển Đông và nhân quyền. Ngay sau khi Mỹ - Trung kết thúc giai đoạn một, hai bên sẽ bắt đầu đàm phán giai đoạn hai, nhưng thời điểm đó là khi nào thì chưa thể biết được.

Nhà Trắng ban đầu đưa ra các kế hoạch đầy tham vọng nhằm tái cấu trúc mối quan hệ của Mỹ với Trung Quốc, bao gồm giải quyết những gì mà một cuộc điều tra của đại diện Thương mại Mỹ năm 2018 đã kết luận là "những hành vi không công bằng, vô lý và làm sai lệch thị trường" của Bắc Kinh. Chính quyền Tổng thống Trump được sự ủng hộ của lưỡng đảng để buộc Trung Quốc phải chịu trách nhiệm về tình trạng gián điệp kinh tế, tấn công mạng, chuyển giao công nghệ và bán phá giá hàng hóa giá rẻ được thực hiện với sự trợ cấp của chính phủ. Nhưng nhiều vấn đề trong số những lo ngại quan trọng này sẽ không được giải quyết trong thỏa thuận giai đoạn một, trong đó tập trung vào mua nông sản Trung Quốc, gỡ bỏ thuế quan và bao gồm một số cam kết sở hữu trí tuệ.

Đó là những nội dung dễ đạt được hơn cả, còn các vấn đề khó hơn là "gián điệp công nghiệp, bản quyền, tuân thủ quy định, vấn đề riêng tư và bảo mật”. Nếu làm phức tạp thêm vấn đề, nội bộ quan điểm trong chính quyền Tổng thống Trump đang bị chia rẽ khi một số người đang thúc đẩy ông Trump đồng ý với thỏa thuận giai đoạn một nhanh chóng để xoa dịu thị trường, trong khi những người khác muốn thúc đẩy một thỏa thuận toàn diện hơn.

Matthew Trung Quốc, cựu quan chức Chính phủ Mỹ và là chuyên gia thương mại tại Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế cho biết, cả Trung Quốc và Mỹ đều có mối quan tâm rõ ràng trong việc hoàn thành thỏa thuận giai đoạn một. Nhưng các chuyên gia thương mại cho rằng, thỏa thuận giai đoạn một có thể về mặt kỹ thuật, nhưng khó có thể hình dung rằng Washington và Bắc Kinh có thể đàm phán một thỏa thuận giai đoạn hai trong năm sau. Mỹ cần sự phối hợp tốt hơn với các đồng minh để gây sức ép buộc Trung Quốc thực hiện các thay đổi cơ cấu cần thiết khẩn cấp, bao gồm chấm dứt chuyển giao công nghệ bắt buộc và bảo vệ sở hữu trí tuệ tốt hơn. Châu Âu và các đồng minh khác của Mỹ đã miễn cưỡng tham gia chiến dịch gây áp lực của Washington đối với Bắc Kinh, một phần do thất vọng với sự tập trung của chính quyền Mỹ vào hành động đơn phương và một phần do sự phụ thuộc vào đầu tư của Trung Quốc. Rõ ràng là để thành công cho một thỏa thuận giai đoạn hai, Mỹ cần một liên minh quốc tế.