Giải bài toán huy động vốn cho lưu trữ năng lượng sạch

Hợp tác khu vực thúc đẩy mô hình tài chính lưu trữ năng lượng

Chiều 12/9/2025, tại Hà Nội, Liên minh Năng lượng toàn cầu vì con người và hành tinh (GEAPP) tổ chức Hội thảo khu vực về mô hình tài chính cho Hệ thống Pin lưu trữ năng lượng (BESS), với sự tham dự của các đối tác chính phủ, tổ chức phát triển, các lãnh đạo ngành và chuyên gia đến từ nhiều quốc gia châu Á. 

Sự kiện đánh dấu một bước đi quan trọng trong nỗ lực xây dựng các mô hình tài chính bền vững và có thể nhân rộng, nhằm thúc đẩy đầu tư vào công nghệ lưu trữ, một giải pháp được coi là thiết yếu cho quá trình chuyển đổi năng lượng sạch.

Tại hội thảo, bà Xiaojing Fei - Giám đốc Quan hệ Đối tác châu Á của GEAPP, nhấn mạnh rằng BESS không còn là lựa chọn mà đã trở thành giải pháp trọng yếu trong cân bằng hệ thống năng lượng tái tạo. 

“Khi năng lượng tái tạo tăng trưởng, chúng ta đang phải đối mặt với nhiều yêu cầu mới trong việc cân bằng hệ thống. Lưu trữ năng lượng chính là giải pháp, bởi nó có thể kết nối năng lượng tái tạo, tăng cường độ tin cậy và thúc đẩy nhanh con đường hướng tới phát thải ròng bằng 0”, bà Xiaojing Fei. 

Theo bà Xiaojing Fei, tại Đông Nam Á và đặc biệt là Việt Nam, tiềm năng triển khai BESS rất lớn, song cũng đòi hỏi sự nỗ lực đồng bộ trong xây dựng mô hình tài chính sáng tạo, chiến lược kinh doanh khả thi và sự đồng hành giữa các bên liên quan. Thu hút vốn đầu tư, đồng thời xây dựng một môi trường chính sách phù hợp, đang là điều kiện tiên quyết để các dự án có thể đi vào thực tiễn.

Bà cũng nhấn mạnh sự kiện lần này không chỉ nhằm chia sẻ kinh nghiệm từ các mô hình đã triển khai tại Ấn Độ, Trung Quốc và các quốc gia khác trong khu vực, mà còn để thảo luận về những điều kiện cần thiết giúp các dự án BESS có thể tiếp cận nguồn vốn ở Việt Nam và trên toàn châu Á. 

“Chúng ta ở đây để bàn về hợp tác trong lĩnh vực tiêu thụ năng lượng, gắn với nỗ lực triển khai 5 GW lưu trữ đến năm 2060. GEAPP cam kết đồng hành cùng chính phủ, nhà đầu tư và các đối tác để khai thác hết tiềm năng của BESS, hướng tới một tương lai năng lượng sạch hơn, đáng tin cậy hơn và chi phí hợp lý hơn cho châu Á”, bà Xiaojing Fei khẳng định.

Trong chương trình, các đại biểu tập trung vào bốn chủ đề lớn gồm chia sẻ mô hình tài chính BESS cụ thể đã triển khai trong khu vực, phân tích những thành công và hạn chế; xác định các yếu tố thuận lợi để mở rộng đầu tư; khám phá cơ hội hợp tác giữa các quỹ tài trợ và tổ chức nhận tài trợ; đồng thời củng cố kết nối của Liên minh BESS. 

Điểm nhấn của hội thảo là cách tiếp cận hợp tác công - tư sáng tạo, vốn đang trở thành xu hướng mới trong huy động nguồn lực cho năng lượng lưu trữ.

BESS được kỳ vọng sẽ đóng vai trò như “chìa khóa” để giải quyết bài toán mất cân bằng cung cầu điện khi năng lượng tái tạo chiếm tỷ trọng ngày càng cao. Ở nhiều quốc gia, mô hình này không chỉ mang lại lợi ích về kỹ thuật và an ninh năng lượng, mà còn mở ra cơ hội kinh doanh cho các nhà phát triển dự án. Tại Trung Quốc, một số mô hình kết hợp điện mặt trời - lưu trữ đã chứng minh tính khả thi, trong khi Ấn Độ triển khai hàng loạt dự án BESS gắn với quy hoạch điện quốc gia. Kinh nghiệm này được kỳ vọng sẽ giúp các nước Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam, sớm tìm ra mô hình tài chính phù hợp.

Việt Nam chuẩn bị cho hệ thống lưu trữ năng lượng

Trong phiên thảo luận về kinh nghiệm quốc gia, ông Hà Đăng Sơn, Điều phối viên Quan hệ đối tác chuyển dịch năng lượng công bằng (JETP) cho biết Việt Nam đã xác định rõ vai trò quan trọng của BESS trong cân bằng hệ thống điện và hỗ trợ tích hợp các nguồn năng lượng khác nhau. Theo ông, để đạt mục tiêu khử carbon trong ngành điện và công nghiệp, Việt Nam sẽ phải huy động nguồn vốn đầu tư cho các hệ thống lưu trữ.

“Quy hoạch điện VIII điều chỉnh đã tính toán nhu cầu công suất và vốn đầu tư đến năm 2030 lên tới hàng trăm tỷ USD và sẽ tăng gấp ba lần vào năm 2050. Điều đó đòi hỏi giải pháp huy động vốn nhanh chóng cho các hệ thống năng lượng, trong đó có BESS”, ông Hà Đăng Sơn nhấn mạnh.

Việt Nam đã có một số bước đi ban đầu, như ban hành khung giá thử nghiệm cho điện mặt trời kết hợp BESS, với mức chênh lệch giá điện khoảng 50% so với hệ thống không có lưu trữ. Bộ Công Thương hiện vẫn đang xây dựng cơ chế giá riêng cho BESS nhằm khuyến khích phát triển dịch vụ lưu trữ, đồng thời tham khảo kinh nghiệm quốc tế để lựa chọn phương án tối ưu.

Theo ông Hà Đăng Sơn, cơ chế JETP (Đối tác Chuyển dịch năng lượng công bằng) sẽ là động lực quan trọng trong giai đoạn tới. Kể từ khi công bố Tuyên bố JETP năm 2021 và ban hành kế hoạch huy động nguồn lực vào năm 2022. 

Năm 2024, Bộ Công Thương được giao làm cơ quan thường trực JETP, với trách nhiệm phối hợp liên bộ để xây dựng chính sách, cơ chế phù hợp và vận hành theo bốn nhóm công tác: công nghệ - năng lượng, tài chính, chính sách - đầu tư và tổng hợp.

Cho đến nay, Việt Nam vẫn cần hoàn thiện khung pháp lý cho BESS. Đây đang là vấn đề cần được giải quyết sớm. Hiện tại, nhiều dự án thí điểm với Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) và các đối tác quốc tế đang được triển khai mở ra cơ hội kiểm chứng thực tế.

Ông Hà Đăng Sơn cho rằng điều cấp thiết là sớm ban hành bộ tiêu chuẩn và khung pháp lý cho BESS tại Việt Nam. 

“Chúng ta cần thêm nghiên cứu để xác định tỷ lệ tối ưu công suất – dung lượng lưu trữ, đánh giá tác động của BESS đến hệ thống điện cũng như khả năng tham gia thị trường điện cạnh tranh. Từ đó đề xuất Chính phủ hoàn thiện chính sách để tạo niềm tin cho nhà đầu tư”, ông Hà Đăng Sơn nhấn mạnh.

Từ góc độ dài hạn, việc phát triển BESS không chỉ giúp Việt Nam thực hiện cam kết phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, mà còn bảo đảm an ninh năng lượng, giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch. Hội thảo khu vực lần này, với sự tham gia của nhiều đối tác quốc tế, được kỳ vọng sẽ tạo ra cú hích về chính sách và tài chính, giúp Việt Nam cũng như các nước châu Á khai thác hiệu quả tiềm năng của lưu trữ năng lượng.