Gặp người tái bản “Om ngự” nấu cơm tiến Vua

“Om ngự” có hình tròn, miệng rộng, vành miệng hơi úp vào để khi đun cơm nước không trào ra ngoài và có nắp đậy, trên nắp có núm để cầm.
Mục sở thị Làng gốm hơn 500 tuổi sản xuất linh vật mèo phục vụ Tết Quý Mão

Chiều cuối Đông, tiết trời se lạnh, trong căn nhà rường làng cổ Phước Tích (xã Phong Hoà, huyện Phong Điền, Thừa Thiên Huế) trưng bày rất nhiều sản phẩm gốm, người đàn ông 75 tuổi – ông Lê Trọng Diễn nhớ về “một thời vang bóng” của nghề gốm làng mình.

Lai lịch “Om ngự” làng Phước Tích

Bắt đầu câu chuyện về lai lịch của “Om ngự” nấu cơm tiến Vua, mắt ông Lê Trọng Diễn sáng lên, nét mặt tươi hẳn và để khẳng định làng mình - Phước Tích cũng có công lớn trong việc tạo ra vật dụng cho chốn cung đình xưa.

Gặp người tái bản “Om ngự” nấu cơm tiến Vua

Theo ông Lê Trọng Diễn, làng Phước Tích được thành lập 1470, kể từ đó, để làm kế sinh nhai, nhà nhà làm gốm, người người làm gốm. Nơi đây không có lấy một tấc ruộng, không có một nghề nào ngoài nghề làm gốm. Nói đến làng Phước Tích thì hồn làng cũng là gốm, cốt làng cũng là gốm.

Gốm làng Phước Tích nổi tiếng đã từ rất lâu, cách đây mấy trăm năm người Nhật Bản khẳng định rằng, trong trà đạo truyền thống của người Nhật vốn đã có ly trà bằng gốm làng Phước Tích.

Sách Ô Châu cận lục viết, vào những năm 1553, không có mối thu nhập nào lớn cho bằng đất nung làng Phước Tích. Có được điều đó là do đất ở đây rất chất lượng, màu sắc đẹp, nhờ vậy mà vua Gia Long cho để làm “Om ngự” nấu cơm.

Với giọng khàn rõ, chậm rãi ông Diễn cho rằng, hiện trong làng không ai có tư liệu về “Om Ngự” của làng Phước Tích. Tuy nhiên, trong Phủ biên tạp lục viết rằng, khi vua Gia Long lên ngôi năm 1802 và chính thức đặt tên cho làng là Phước Tích. Trước đó, làng có nhiều tên như Dõng Quyết, Cảm Quyết, Phước Giang, Hoàng Giang… Cũng từ khi được vua đặt tên Phước Tích, những người làm gốm trong làng “làm om tặng” để nấu cơm cho vua ăn và đặt tên là “Om ngự” hay “Ngọc oa ngự dụng”.

Gặp người tái bản “Om ngự” nấu cơm tiến Vua
Tác giả bài viết trao đổi cùng ông Lê Trọng Diễn

“Om ngự” có hình tròn, miệng rộng, vành miệng hơi úp vào để khi đun cơm nước không trào ra ngoài và có nắp đậy, trên nắp có núm để cầm. Khi làm om tiến vua thì có rất nhiều điều kiện, trong đó đất phải tinh lọc, mẫu phải đặc biệt và có cách đốt lò riêng cho “Om ngự”.

Trong Đại nam thực lục chép rằng, ngày xưa “Om ngự” làng Phước Tích dùng để nấu cơm với gạo De làng An Cựu (TP. Huế) và múc nước giếng Hàm Long chùa Bảo Quốc chỉ để cho vua dùng. Ngày nay nhiều cụ cao niên trong làng Phước Tích vẫn nhớ hai câu thơ truyền miệng trong dân gian “Om Phước Tích ngon cơm Hoàng đế - Sen Hà Trì nhất thể Phú Xuân”.

Ông Diễn kể rằng, việc làm “Om ngự” tiến vua nấu cơm cũng đã được vua Khải Định ban cho “giấy khen” và được lưu giữ tại nhà Lê Trọng Kim - đây là nơi sản xuất gốm lớn nhất vùng Phước Tích trước đây. Tuy nhiên, đến năm 1968, trong vụ hoả hoạn, nhà ông Kim bị cháy nên “giấy khen” không còn nữa.

“Om ngự” ngày nay

Chỉ tay từng sản phẩm gốm Phước Tích trưng bày trong nhà, từ chạn, ảng đến lu, vại, đèn dầu, bình vôi…. với vẻ nâng niu, ánh mắt chăm chú, hoài niệm. Ông Diễn cho rằng, đây là những vật dụng thường ngày không thể thiếu trong nhà của người xưa và là tài sản vô giá của ông hiện nay.

Gặp người tái bản “Om ngự” nấu cơm tiến Vua
“Om ngự” được giữ gìn cẩn thận, trưng bày tại nhà ông Diễn

Ông nhớ lại, thấy tiếc nuối về một thời nổi tiếng của gốm Phước Tích, năm 2010 kế thừa mẫu “Om ngự” của ông nội để lại – duy nhất một cái, ông Diễn bắt đầu “tái bản” để phục vụ nhu cầu sinh hoạt và bán cho du khách nấu cơm ăn.

Sau khi sản phẩm ra lò, mẫu mã thì tương đối nhưng màu sắc thì không giống với bản cũ. Đây chỉ là “dạng” chứ không hoàn toàn giống “Om ngự” xưa, cái này là do chất đất và lò nung, ông Diễn khẳng định.

Ban đầu chỉ sản xuất ít và để nhớ về “một thời vàng son” của cha ông, nhưng càng về sau “tiếng lành đồn xa” nhu cầu sử dụng của người dân và khách hàng một nhiều. Rồi cũng từ đó, cứ đều đặn năm nào cũng có khách hàng trong và ngoài tỉnh đặt mua. Những người mua là chủ nhà hàng, tiệm ăn, mua để nấu cơm niêu, kho cá bán cho khách, có đơn hàng từ tận Sài Gòn đặt từ 2.000 – 4.000 cái, ông Lê Trọng Diễn giải thích.

Ông Diễn như một “kho sách sống” ở làng Phước Tích, ông nhớ như in những tháng ngày thăng trầm của làng gốm quê mình. Từ xưa đến nay, gốm Phước tích cũng đã nhiều lần “tắt lò” rồi cũng nhiều lần sống lại, từ học công nghệ gốm Lái Thiêu đến gốm Bát Tràng, thành lập hợp tác xã, rồi xây dựng lại lò gốm để phục dựng di tích…

Bây giờ nghề gốm ở Phước Tích vẫn sống được, vẫn có thu nhập, nhưng người sống với nghề gốm phải có lòng yêu nghề, có nhiệt huyết, đam mê…, ông Diễn cho biết.

Tuy nhiên, qua câu chuyện, trong ánh mắt ông Diễn vẫn gợi lên nét buồn thấy rõ, sự trăn trở về thế hệ kế cận, nối nghề cha ông nó mông lung, xa vời. Trong nghề gốm có ba thứ quan trọng “nhất xương, nhì da, ba giác lò” – xương là đất, da là thợ chuốt, thợ vẽ, giác lò là thợ đốt lò. Giờ trong làng không còn ai đốt lò được nữa cả, lớp trẻ chưa đam mê, tương lai gốm Phước Tích sẽ thất truyền…

Ông Nguyễn Xuân Hoa - Nhà nghiên cứu văn hoá Huế cho biết, trong ăn uống cung đình xưa, người ta sẽ tuyển chọn rất kỹ từ thực phẩm cho đến những vật dụng nấu nướng, tức là những nguồn nguyên vật liệu để tạo ra một bữa cơm cho vua, trong đó có việc chọn om để nấu cơm, kho cá.

Theo ông Hoa, om nấu cơm cho vua ăn chỉ sử dụng một lần, om nấu cơm cho vua trước khi nấu người ta lấy một om đất mới hoàn toàn, và dùng lửa nung lên một lần để “hơi đất” toả đi, không gây hại đến sức khỏe con người. Gạo vo xong, bỏ vào om nấu thành cơm. Om chỉ dùng 1 lần, dùng xong đập bỏ, không dùng lại nữa. Bởi vậy, nên nhu cầu đòi hỏi số lượng om lớn, vì số lượng rất lớn và vật rất dễ bị vỡ, bể nên rất khó để đưa từ những nơi xa về và “Om ngự” Phước Tích phù hợp với những yêu cầu đó. Với nguồn nhu cầu lớn nên đã thúc đẩy việc phát triển làm om đất của làng Phước Tích phát triển.

Với nét kiến trúc cổ kính, rêu phong và những căn nhà rường, vườn cây trái hàng trăm trăm tuổi bên dòng sông Ô Lâu, làng cổ Phước Tích là một trong hai ngôi làng của Việt Nam được công nhận là di tích quốc gia cùng với làng cổ Đường Lâm.

Nguyễn Tuấn
Bạn thấy bài viết này thế nào?
Kém Bình thường ★ ★ Hứa hẹn ★★★ Tốt ★★★★ Rất tốt ★★★★★
Bài viết cùng chủ đề: Văn hoá

Có thể bạn quan tâm

Tin mới nhất

Dân ca Quan họ Bắc Ninh: 15 năm lan tỏa mạnh mẽ

Dân ca Quan họ Bắc Ninh: 15 năm lan tỏa mạnh mẽ

Tối ngày 23/11, đã diễn ra chương trình kỷ niệm 15 năm Dân ca Quan họ Bắc Ninh được UNESCO ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Khai mạc Triển lãm mỹ thuật Sắc quê 2 của họa sĩ Quỳnh Thơm

Khai mạc Triển lãm mỹ thuật Sắc quê 2 của họa sĩ Quỳnh Thơm

Chiều 23/11, tại Nhà Triển lãm số 16 Ngô Quyền, Quận Hoàn Kiếm (Hà Nội) đã diễn ra lễ khai mạc triển lãm mỹ thuật Sắc quê 2 của họa sĩ Quỳnh Thơm.
Thừa Thiên Huế: Những bản đúc nổi trên chín đỉnh đồng ở Hoàng cung Huế là Di sản tư liệu thế giới

Thừa Thiên Huế: Những bản đúc nổi trên chín đỉnh đồng ở Hoàng cung Huế là Di sản tư liệu thế giới

Tỉnh Thừa Thiên Huế tổ chức lễ đón nhận bằng của UNESCO công nhận di sản “Những bản đúc nổi trên chín đỉnh đồng ở Hoàng cung Huế” là Di sản tư liệu thế giới.
Thừa Thiên Huế: Công nhận Tri thức may, mặc áo dài Huế là di sản văn hoá phi vật thể

Thừa Thiên Huế: Công nhận Tri thức may, mặc áo dài Huế là di sản văn hoá phi vật thể

Tỉnh Thừa Thiên Huế tổ chức Lễ đón nhận Danh hiệu di sản văn hóa phi vật thể quốc gia “Tri thức may, mặc áo dài Huế”.
Di sản văn hoá: Định hình bản sắc, thúc đẩy phát triển của Việt Nam trong kỷ nguyên mới

Di sản văn hoá: Định hình bản sắc, thúc đẩy phát triển của Việt Nam trong kỷ nguyên mới

Di sản văn hóa không chỉ là ký ức, mà là sức mạnh sống động giúp định hình bản sắc, truyền cảm hứng và thúc đẩy sự phát triển của Việt Nam trong kỷ nguyên mới.

Tin cùng chuyên mục

Thị trường đồ trang trí Noel 2024: Đa dạng mẫu mã, không biến động giá

Thị trường đồ trang trí Noel 2024: Đa dạng mẫu mã, không biến động giá

Còn hơn 1 tháng nữa mới đến Noel nhưng không khí đã ngập tràn trên khắp phố Hàng Mã (Hà Nội). Thị trường đồ trang trí đa dạng, nhưng không biến động giá.
Cà Mau: Khai mạc Hội đua vỏ lãi tại thị trấn biển lớn nhất Đồng bằng sông Cửu Long

Cà Mau: Khai mạc Hội đua vỏ lãi tại thị trấn biển lớn nhất Đồng bằng sông Cửu Long

Ngày 21/11, tại thị trấn Sông Đốc, huyện Trần Văn Thời, tỉnh Cà Mau đã diễn ra ngày hội đua vỏ lãi tỉnh Cà Mau mở rộng năm 2024.
Giải thưởng Sách Quốc gia lần thứ VII: Lan tỏa giá trị tri thức trong đời sống

Giải thưởng Sách Quốc gia lần thứ VII: Lan tỏa giá trị tri thức trong đời sống

Giải thưởng Sách Quốc gia lần thứ VII tiếp tục được tổ chức nhằm lan tỏa giá trị tri thức, văn hoá trong đời sống xã hội, đồng thời nâng tầm cho mỗi cuốn sách.
Triển lãm tranh cổ động kỷ niệm 80 năm Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam

Triển lãm tranh cổ động kỷ niệm 80 năm Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam

Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch tổ chức triển lãm tranh cổ động tuyên truyền kỷ niệm 80 năm Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam (22/12/1944 - 22/12/2024).
Cà Mau: Khánh thành công trình xây dựng Cụm Tượng đài kỷ niệm chuyến tàu tập kết ra Bắc 1954

Cà Mau: Khánh thành công trình xây dựng Cụm Tượng đài kỷ niệm chuyến tàu tập kết ra Bắc 1954

Tối ngày 16/11, tỉnh Cà Mau vừa khánh thành công trình xây dựng cụm Tượng đài kỷ niệm chuyến tàu tập kết ra Bắc 1954.
Hội thảo

Hội thảo '200 ngày tập kết ra Bắc tại Cà Mau - Tầm nhìn chiến lược và giá trị lịch sử'

Chiều ngày 15/11, Ban Tuyên giáo Tỉnh uỷ Cà Mau đã tổ chức Hội thảo khoa học "200 ngày tập kết ra Bắc tại Cà Mau - Tầm nhìn chiến lược và giá trị lịch sử".
Sắp diễn ra triển lãm tranh

Sắp diễn ra triển lãm tranh 'Tôi vẽ Hà Nội' và sự thăng hoa ngành công nghiệp văn hóa đương đại

Triển lãm tranh "Tôi vẽ Hà Nội" sẽ diễn ra ngày 20/11 tại Trung tâm Triển lãm Hà Nội, nhắn nhủ về một Hà Nội bình yên và tình yêu bất tận trong mỗi chúng ta.
Họa sĩ Quỳnh Thơm: Kết nối giá trị văn hóa truyền thống giữa dòng chảy đương đại

Họa sĩ Quỳnh Thơm: Kết nối giá trị văn hóa truyền thống giữa dòng chảy đương đại

Giữa “dòng chảy” đương đại, sự phát triển nhanh chóng của kinh tế thị trường, “hồn quê” được lưu giữ như một giá trị quý báu trong tranh của họa sĩ Quỳnh Thơm.
Sắp diễn ra Tuần Văn hóa - Thể thao - Du lịch tỉnh Long An lần thứ 2 năm 2024

Sắp diễn ra Tuần Văn hóa - Thể thao - Du lịch tỉnh Long An lần thứ 2 năm 2024

Theo Ban tổ chức, Tuần Văn hóa - Thể thao - Du lịch tỉnh Long An lần thứ 2 năm 2024 sẽ được diễn ra từ ngày 28/11 đến ngày 4/12 với nhiều hoạt động đầy ý nghĩa.
Hà Nội nên có thêm Phố “Hàng Phở” hoặc Phố “Phở Gánh”

Hà Nội nên có thêm Phố “Hàng Phở” hoặc Phố “Phở Gánh”

Phố Phở sẽ như cẩm nang cho thế hệ trẻ hiểu lịch sử, thông qua món phở sẽ hiểu hơn bản sắc văn hóa nghệ thuật ẩm thực người Hà Nội xưa và nay.
Phú Thọ: Tu bổ di tích Đình Hội

Phú Thọ: Tu bổ di tích Đình Hội

Sáng 10/11, tại huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ đã diễn ra Lễ tu bổ, tôn tạo Đình Hội cùng các công trình phụ trợ và Tọa đàm Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương.
Phát huy nguồn lực văn hóa đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước

Phát huy nguồn lực văn hóa đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước

Diễn đàn quốc gia thường niên ‘Văn hóa với doanh nghiệp’ tổ chức chiều ngày 10/11 nhằm khai thác, phát huy nguồn lực văn hoá, phát triển đất nước.
Ra mắt cuốn sách ‘Logistics - Hành trình khát vọng’

Ra mắt cuốn sách ‘Logistics - Hành trình khát vọng’

Sáng 9/11, diễn ra lễ ra mắt cuốn sách ‘Logistics - Hành trình khát vọng’ của tác giả Trần Thanh Hải – Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương).
Khai mạc Liên hoan phim quốc tế Hà Nội lần thứ VII

Khai mạc Liên hoan phim quốc tế Hà Nội lần thứ VII

Tối 7/11, Liên hoan phim quốc tế Hà Nội lần thứ VII (HANIFF VII) chính thức khai mạc tại Nhà hát Hồ Gươm với chủ đề "Điện ảnh: Sáng tạo - cất cánh".
Tối nay (7/11): Khai mạc Liên hoan Phim quốc tế Hà Nội lần thứ VII

Tối nay (7/11): Khai mạc Liên hoan Phim quốc tế Hà Nội lần thứ VII

Tối nay (7/11), Liên hoan Phim Quốc tế Hà Nội lần thứ VII sẽ chính thức khai mạc tại Nhà hát Hồ Gươm. Sự kiện có chủ đề "Điện ảnh: sáng tạo - cất cánh".
Quảng Nam: Kỷ niệm 120 năm ngày sinh nguyên Bí thư Tỉnh ủy Nguyễn Trác

Quảng Nam: Kỷ niệm 120 năm ngày sinh nguyên Bí thư Tỉnh ủy Nguyễn Trác

Tỉnh Quảng Nam tổ chức kỷ niệm 120 năm ngày sinh đồng chí Nguyễn Trác - nguyên Bí thư Tỉnh ủy Quảng Nam, nguyên Phó Bí thư Xứ ủy Trung Kỳ.
Mãn nhãn với những tiết mục biểu diễn tại Liên hoan Văn hóa cồng chiêng huyện Ia Grai, Gia Lai

Mãn nhãn với những tiết mục biểu diễn tại Liên hoan Văn hóa cồng chiêng huyện Ia Grai, Gia Lai

Gần 1.000 nghệ nhân mang đến những tiết mục biểu diễn đặc sắc, để lại nhiều dấu ấn trong lòng du khách tại Liên hoan Văn hóa cồng chiêng huyện Ia Grai, Gia Lai.
Gia Lai: Nhiều hoạt động đặc sắc tại Ngày hội Văn hóa - Du lịch TP. Pleiku năm 2024

Gia Lai: Nhiều hoạt động đặc sắc tại Ngày hội Văn hóa - Du lịch TP. Pleiku năm 2024

Ngày hội Văn hóa - Du lịch TP. Pleiku (Gia Lai) được tổ chức từ ngày 15-17/11 với những hoạt động hấp dẫn, hứa hẹn mang đến nhiều ấn tượng cho du khách.
Anh trai vượt ngàn chông gai: Góp phần định vị điểm đến âm nhạc Việt Nam

Anh trai vượt ngàn chông gai: Góp phần định vị điểm đến âm nhạc Việt Nam

Concert âm nhạc Anh trai vượt ngàn chông gai tại TP.HCM đã góp phần định vị Việt Nam như một điểm đến đầy tiềm năng trong bản đồ phát triển du lịch.
Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch điều động, bổ nhiệm loạt cán bộ

Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch điều động, bổ nhiệm loạt cán bộ

Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch vừa điều động, bổ nhiệm, chuyển đổi vị trí công tác loạt cán bộ tại các cơ quan tham mưu quản lý nhà nước, đơn vị sự nghiệp.
Xem thêm
Mobile VerionPhiên bản di động