Việc xây dựng Luật Trí tuệ nhân tạo (AI) được coi là bước đi chiến lược để tối ưu hóa lợi ích mà AI mang lại, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế, xã hội.
Trí tuệ nhân tạo (AI) đang nổi lên như một động lực then chốt cho sự phát triển kinh tế - xã hội toàn cầu. Sự phát triển của AI có thể buộc các quốc gia phải nhìn nhận lại các mô hình tăng trưởng truyền thống cũng như cách thức để một quốc gia có thể đạt được mức tăng trưởng nhanh và bền vững.
Tại Việt Nam, các khảo sát doanh nghiệp và nghiên cứu điển hình đều cho thấy AI có tác động tích cực giúp tăng năng suất lao động và giảm chi phí cho các tổ chức, doanh nghiệp. Báo cáo của Deloitte (2025) thực hiện khảo sát trên khoảng 1.100 doanh nghiệp tại 6 thị trường châu Á - Thái Bình Dương cho thấy có đến 93% doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam đã ứng dụng AI vào vận hành, giúp Việt Nam trở thành một trong những quốc gia dẫn đầu khu vực về triển khai AI trong kinh doanh.
Việc đưa các giải pháp trí tuệ nhân tạo vào sản xuất đã góp phần nâng cao năng suất lao động, giảm chi phí cho doanh nghiệp. Ảnh minh hoạ
Trong số đó, 92% doanh nghiệp được khảo sát ghi nhận AI và các công cụ số giúp tăng năng suất, 80% doanh nghiệp cho biết các AI đã giúp doanh nghiệp cắt giảm chi phí, 91% cho biết AI giúp nâng cao hiệu quả tương tác với khách hàng, trong khi 73% tin rằng AI góp phần thu hẹp khoảng cách giữa doanh nghiệp nhỏ và lớn.
Trong lĩnh vực tài chính – ngân hàng, theo số liệu từ akaBot (2025) về thực trạng tự động hóa (RPA), trong giai đoạn 2019-2024, hơn 10.000 robot ảo (tự động hoá ứng dụng AI tự chủ) đã được triển khai cho gần 30 ngân hàng và tổ chức tài chính tại Việt Nam. Tự động hóa đã đem lại hiệu quả vận hành trong các ngân hàng, như tiết kiệm từ 80-95% thời gian xử lý giao dịch, đối soát, vận hành thẻ và giúp 19 giảm thiểu 99% rủi ro sai sót từ các thao tác thủ công. Đặc biệt, khối lượng công việc do robot ảo thực hiện có thể được quy đổi tới 12.000 giờ lao động/ năm, tương đương với 40-60 nhân sự làm việc.
Chia sẻ về lợi ích của AI đối với nền kinh tế, TS. Nguyễn Đức Hiển, Phó Trưởng Ban Chính sách, chiến lược Trung ương, AI cho thấy khả năng vừa thúc đẩy đổi mới sáng tạo vừa góp phần tạo ra những mô hình kinh doanh mới. Với sự bùng nổ của các hình thái AI, hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo của Việt Nam ghi nhận những biến chuyển mạnh mẽ. Các startup AI hàng đầu của Việt Nam đã nhận được các khoản đầu tư mạo hiểm từ 8 triệu đến 15 triệu đô la Mỹ cho mỗi dự án.
Theo ghi nhận từ nền tảng dữ liệu thị trường Tracxn, hiện nay Việt Nam hiện có khoảng 278 startups AI tăng từ 60 startup AI vào năm 2021 lên 278 vào năm 2024, tăng gấp 4,5 lần trong ba năm.
Nhiều tập đoàn, doanh nghiệp Việt Nam đã quan tâm, đầu tư mạnh mẽ cho AI và đã từng bước cải thiện, nâng cao khả năng tiếp cận, hấp thụ và làm chủ công nghệ AI và hình thành các mô hình kinh doanh mới, chẳng hạn: eDoctor trong lĩnh vực y tế ứng dụng AI hỗ trợ tư vấn sức khoẻ từ xa và phân tích triệu chứng ban đầu; lĩnh vực giáo dục có Elsa Speak là ứng dụng học tiếng Anh dùng AI nhận diện giọng nói và sửa phát âm theo chuẩn quốc tế; lĩnh vực Fintech với ứng dụng Mfast phân phối dịch vụ tài chính, bảo hiểm dùng AI để phân tích hồ sơ và dự đoán nhu cầu; JobHopin trong lĩnh vực nhân sự sử dụng AI và big data để phân tích hồ sơ ứng viên, gợi ý việc làm phù hợp…
Tầm nhìn chiến lược trong xây dựng Luật AI
Theo ông Hồ Đức Thắng, Viện trưởng Viện Công nghệ số và Chuyển đổi số quốc gia (Bộ Khoa học và Công nghệ), để AI có những đóng góp tích cực hơn và trở thành động lực mới cho sự phát triển kinh tế, xã hội của Việt Nam, Bộ Khoa học và Công nghệ đã được Chính phủ giao xây dựng Luật Trí tuệ nhân tạo (Luật AI) và trình Quốc hội thông qua trong năm 2025. Tinh thần cốt lõi của Luật AI không phải siết chặt quản lý mà là kiến tạo hành lang pháp lý thông thoáng, an toàn dựa trên quản lý rủi ro để thúc đẩy đổi mới sáng tạo.
Ông Hồ Đức Thắng chia sẻ, việc xây dựng Luật Trí tuệ nhân tạo chỉ là một trong chuỗi bước đi chiến lược mà Việt Nam đang triển khai để nắm bắt cơ hội lịch sử trong cuộc cách mạng công nghệ mới. Nhà nước sẽ đóng vai trò dẫn dắt trong việc đầu tư các trung tâm tính toán hiệu năng cao (HPC) quy mô lớn, hướng đến mục tiêu tự chủ năng lực tính toán, đảm bảo không bị phụ thuộc vào bất kỳ một doanh nghiệp hay quốc gia đơn lẻ nào trong các tình huống chiến lược. Sự phát triển của hạ tầng AI sẽ tạo ra đơn đặt hàng lớn cho ngành công nghiệp chip trong nước, từ việc thiết kế, đóng gói đến kiểm thử, cho đến những con chip Make in Viet Nam.
Luật AI cũng được kỳ vọng sẽ tạo ra các cơ hội chiến lược trong các lĩnh vực then chốt. Điển hình như trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, các ứng dụng AI trong chẩn đoán và quản lý bệnh nhân sẽ được hưởng lợi từ việc ưu tiên tiếp cận cơ sở hạ tầng và nguồn tài trợ quốc gia. Trong lĩnh vực tài chính và công nghệ tài chính, AI có thể đẩy nhanh việc chấm điểm tín dụng, phát hiện gian lận và thanh toán số trong một khuôn khổ được quản lý chặt chẽ, giúp tăng cường niềm tin của người tiêu dùng.
Ông Hồ Đức Thắng, Viện trưởng Viện Công nghệ số và Chuyển đổi số quốc gia (Bộ Khoa học và Công nghệ). Ảnh: Hoàng Linh
Trong lĩnh vực sản xuất và logistics, tự động hóa dựa trên AI sẽ là phương án phù hợp với chương trình nâng cấp công nghiệp của Việt Nam, hỗ trợ hiệu quả chuỗi cung ứng và khả năng cạnh tranh xuất khẩu. Trong khi đó, các dịch vụ công, bao gồm nền tảng chính phủ điện tử và các sáng kiến thành phố thông minh, sẽ được hỗ trợ thông qua quan hệ đối tác công tư và các cụm AI...
"Ngoài hạ tầng, Việt Nam cũng đang chuẩn bị các điều kiện về tài chính và nhân lực. Bộ Khoa học và Công nghệ dự kiến hình thành Quỹ Phát triển AI quốc gia, triển khai cơ chế "AI voucher" để hỗ trợ trực tiếp doanh nghiệp ứng dụng, tạo lực cầu đủ lớn cho thị trường. Song song đó, Việt Nam sẽ xây dựng thế hệ nhân lực "kép", vừa am hiểu phần cứng bán dẫn, vừa làm chủ thuật toán AI tiên tiến, làm nền tảng cho sự tự chủ lâu dài", ông Hồ Đức Thắng cho hay.
Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, dự thảo Luật AI được xây dựng dựa trên 5 nguyên tắc cốt lõi: lấy con người làm trung tâm, đảm bảo an toàn và minh bạch, phát triển bao trùm và bền vững, quản trị cân bằng và hài hòa.
Một trong những điểm nhấn của Luật là việc quản lý AI theo mức độ rủi ro. Trong đó các hệ thống AI có rủi ro cao sẽ chịu sự giám sát chặt chẽ. Quy định về tính minh bạch và dán nhãn cũng được chú trọng, yêu cầu người dùng phải được thông báo rõ ràng khi tương tác với AI, nhằm giải quyết những thách thức trong việc phân biệt giữa nội dung do người và máy tạo ra.
Tin Khu Vực 
