Đổi mới sáng tạo: Khi chính sách 'bắt nhịp' cùng doanh nghiệp

Kiến tạo chính sách hỗ trợ

Chiều 1/10, tại Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia (NIC), diễn ra Diễn đàn “Đổi mới sáng tạo: Kiến tạo chính sách, đẩy mạnh thực thi nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế hai con số".

Diễn đàn nằm trong khuôn khổ Ngày hội Đổi mới sáng tạo quốc gia 2025, do Bộ Khoa học và Công nghệ phối hợp với Bộ Tài chính tổ chức. Tổng Bí thư Tô Lâm, Thủ tướng Phạm Minh Chính tham dự sự kiện. 

Tại diễn đàn, ông Nguyễn Mai Dương, Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết, đổi mới sáng tạo là hoạt động tạo ra sản phẩm mới, dịch vụ mới, quy trình mới, mô hình kinh doanh mới hoặc cải tiến đáng kể so với sản phẩm, dịch vụ, quy trình, mô hình kinh doanh đã có. 

Hoạt động đổi mới sáng tạo đang nhận được sự quan tâm “cao độ” từ lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Chính phủ. Bối cảnh hiện tại đặt ra nhiều yêu cầu, đòi hỏi các hành động thiết thực để thể chế hóa các chủ trương, định hướng, thúc đẩy một cách thực chất, hiệu quả các hoạt động đổi mới sáng tạo.

Theo ông Dương, Luật Khoa học, công nghệ và Đổi mới sáng tạo được Quốc hội thông qua vào tháng 6/2025 là một dấu ấn rất lớn. Lần đầu tiên, đổi mới sáng tạo được làm rõ và được đặt ngang với khoa học, công nghệ.

Hiện Bộ Khoa học và Công nghệ đang chủ trì xây dựng hệ thống các văn bản hướng dẫn thực hiện Luật Khoa học, công nghệ và Đổi mới sáng tạo, nhất là các văn bản về đổi mới sáng tạo.

Theo đại diện Cục Đổi mới sáng tạo, doanh nghiệp là trung tâm của hệ thống đổi mới sáng tạo. Theo đó, hiện có nhiều chính sách ưu đãi cho doanh nghiệp thực hiện đổi mới sáng tạo.

Cụ thể, ưu đãi thuế, hỗ trợ lãi suất vay, hỗ trợ kinh phí để doanh nghiệp đầu tư vào nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, ứng dụng công nghệ, chuyển giao công nghệ, đổi mới công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Cấp phiếu hỗ trợ tài chính (voucher) để thúc đẩy hoạt động đổi mới sáng tạo, thương mại hóa sản phẩm thông qua việc tạo điều kiện cho doanh nghiệp tiếp cận thị trường và khuyến khích người dùng trải nghiệm sản phẩm mới, dịch vụ mới.

Tổ chức thị trường giao dịch chứng khoán chuyên biệt cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo. Thành lập Quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia, quỹ đầu tư mạo hiểm của địa phương để đầu tư cho khởi nghiệp sáng tạo, hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo.

Các trung tâm đổi mới sáng tạo là đầu mối kết nối và chia sẻ lợi ích từ kết quả nghiên cứu, tạo sự gắn kết chặt chẽ và bền vững trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia.

Các trung tâm đổi mới sáng tạo sẽ đầu mối kết nối và chia sẻ lợi ích từ kết quả nghiên cứu, tạo sự gắn kết chặt chẽ và bền vững trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia.

Tới đây, mỗi địa phương có ít nhất 1 trung tâm đổi mới sáng tạo; mỗi Bộ, ngành có ít nhất 1 trung tâm đổi mới sáng tạo; khuyến khích các viện nghiên cứu, trường đại học thành lập trung tâm đổi mới sáng tạo. Từ đó, phấn đấu cả nước sẽ có khoảng 100 trung tâm đổi mới sáng tạo ở các cấp khác nhau.

Cũng tại diễn đàn, ông Phạm Thy Hùng, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Đấu thầu, Bộ Tài chính đã thông tin thêm về Nghị định số 180/2025/NĐ-CP ngày 1/7/2025 quy định cơ chế, chính sách hợp tác công tư trong lĩnh vực phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Trong đó, đã xây dựng các chính sách ưu đãi vượt trội gồm: Ưu đãi về thuế (R&D); miễn, giảm tiền thuê/sử dụng đất, ưu đãi đầu tư; chấp nhận rủi ro, sở hữu kết quả nghiên cứu, phát triển công nghệ, đổi mới sáng tạo...

Cùng với đó, là các ưu đãi dự án hợp tác công - tư (PPP), vốn nhà nước tham gia trong dự án PPP là 70% tổng mức đầu tư; có cơ chế đặt hàng/tài trợ một phần hoặc toàn bộ kinh phí từ ngân sách nhà nước, không tính vào phần tham gia của nhà nước trong dự án; chia sẻ phần giảm doanh thu, cho phép áp dụng mức chia sẻ 100% phần chênh lệch giảm trong 3 năm đầu...

"Bộ Tài chính đồng hành cùng các cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện hợp tác công tư trong lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo" - ông Phạm Thy Hùng nói. 

Điều này được thể hiện rõ tại Công văn số 11725/BTC-QLĐT ngày 31/7/2025 hướng dẫn bộ, ngành, địa phương tiêu chí xác định các dự án/hoạt động hợp tác công tư theo Nghị định số 180/2025/NĐ-CP.

Hiện, Bộ Tài chính cũng tích cực tuyên truyền phổ biến, hướng dẫn thực hiện Nghị định số 180/2025/NĐ-CP. Sắp tới, sẽ xây dựng sổ tay hướng dẫn hợp tác công - tư trong lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo; thường xuyên trao đổi trực tiếp với các bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp để thúc đẩy hợp tác công tư; nhất là các nội dung liên quan đến xác định dự án, mô hình hợp tác, chuẩn bị dự án, thực hiện...

Doanh nghiệp nhập "cuộc chơi" đổi mới sáng tạo

Trước những "làn gió mới" về chính sách, ông Đặng Tấn Đức, Viện trưởng Viện R&D, Tập đoàn Becamex cho rằng, chưa bao giờ chúng ta cảm nhận được một khí thế, tâm thế và quyết tâm về đổi mới sáng tạo lớn như hiện nay, đặc biệt từ việc thể chế hóa những định hướng, nghị quyết vào cuộc sống thông qua các nghị định, thông tư.

Theo ông Đặng Tấn Đức, Việt Nam đã trở thành cứ điểm sản xuất của nhiều tập đoàn trên thế giới, trong đó có những tập đoàn lớn về công nghệ. Những công ty về sản xuất điện tử hàng đầu thế giới đều đã có mặt ở Việt Nam. Nhưng “bài toán” đặt ra là làm sao để chúng ta có thể tham gia  vào trong chuỗi giá trị này.

Ông Đặng Tấn Đức cho rằng, việc tham gia vào các hoạt động lắp ráp là công đoạn có giá trị gia tăng tương đối thấp, chiếm khoảng 1-3% trong sản phẩm khi bán ra thị trường. Theo đó, chúng ta phải quyết tâm nâng cao hàm lượng công nghệ trong mỗi sản phẩm cũng như thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

"Bằng việc đầu tư vào công nghệ và quản trị, kỹ năng của người lao động, doanh nghiệp sẽ tạo ra lợi thế cạnh tranh, từ đó tiến tới việc thâm dụng về công nghệ và tiến xa hơn nữa là thâm dụng về trí tuệ" - ông Đức nói. 

Tại Ngày hội Đổi mới sáng tạo quốc gia 2025, đại diện Việt Nam SuperPort - liên doanh giữa Tập đoàn YCH và Tập đoàn T&T cho biết, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số giữ vai trò then chốt, là động lực mạnh mẽ để Việt Nam phát triển tăng tốc, bứt phá, bền vững, đặc biệt để đạt được tốc độ tăng trưởng GDP ở mức 2 con số trong những năm tới

Nghị quyết 57 đã vạch ra tầm nhìn đưa Việt Nam trở thành quốc gia công nghệ tiên tiến, thu nhập cao vào năm 2045. "Để đạt mục tiêu đòi hỏi một sự thay đổi tư duy mạnh mẽ: Coi đầu tư cho R&D, chuyển đổi số không phải là chi phí mà là đầu tư chiến lược cho tương lai" - đại diện Việt Nam SuperPort bày tỏ. 

Đầu tư cho công nghệ, đổi mới sáng tạo cũng là bước đi chiến lược của doanh nghiệp. Đơn cử, tại Việt Nam SuperPort đang nghiên cứu ứng dụng AI thế hệ mới nhằm nâng cao hiệu quả xử lý và an ninh hàng hóa hàng không tại Kho hàng không kéo dài (OACT).

Đơn vị đã phát triển hệ thống xác thực tài liệu bằng AI, tự động hóa quá trình kiểm tra thông tin từ chứng từ hàng hóa; đồng thời tích hợp AI vào máy soi chiếu an ninh để phát hiện hàng cấm, hàng nguy hiểm, giúp giảm sự phụ thuộc vào kiểm tra thủ công và đảm bảo tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế.

Là một phần quan trọng trong chiến lược phát triển bền vững, Việt Nam SuperPort nỗ lực theo đuổi mục tiêu trở thành trung tâm logistics đầu tiên tại Đông Nam Á đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2040. Tận dụng công nghệ Blockchain và AI, công ty đang xây dựng một quy trình kiểm toán carbon nghiêm ngặt trên toàn bộ hoạt động nhằm theo dõi lượng phát thải và đo lường kết quả cắt giảm phát thải, phù hợp với Chiến lược tăng trưởng xanh của Việt Nam.

Tiến sĩ Yap Kwong Weng, CEO Việt Nam SuperPort chia sẻ, với tầm nhìn trở thành trung tâm logistics hiện đại và bền vững hàng đầu khu vực, chúng tôi sở hữu các giải pháp chuyển đổi số tích hợp AI, vượt ra khỏi khuôn khổ hạ tầng truyền thống. Trọng tâm là kiến tạo hệ sinh thái logistics thông minh, kết nối và bền vững, nâng cao năng lực cho doanh nghiệp, củng cố vai trò của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu, đồng thời thúc đẩy thương mại bền vững và hội nhập khu vực.

Cũng tại Ngày hội Đổi mới sáng tạo quốc gia 2025, ông Phạm Văn Hát, Giám đốc Công ty TNHH Hát Sáng chế chia sẻ, mỗi sản phẩm ông sáng chế ra đều xuất phát từ nhu cầu thực tế của bà con, từ những vất vả mà ông từng chứng kiến và trải qua.

Chiếc robot đặt hạt mà ông Phạm Văn Hát tâm đắc nhất chỉ có giá khoảng 35 triệu đồng nhưng thay thế được sức lao động của 40 người nông dân. Đặc biệt, sản phẩm này đã được xuất khẩu sang 14 quốc gia, trong đó có Mỹ, Nhật Bản, Israel và Hàn Quốc...

"Tôi luôn đặt tiêu chí “Đơn giản - hiệu quả - giá rẻ - bền bỉ”. Nhờ đó, máy của tôi thường có giá chỉ bằng 1/3 - 1/10 sản phẩm ngoại nhập nhưng lại phù hợp với điều kiện đồng ruộng Việt Nam" - ông Phạm Văn Hát nói. 

Năm 2025, Việt Nam giữ vững vị trí 44/139 nền kinh tế về Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII), xếp thứ 2 nhóm thu nhập trung bình thấp và thứ 3 ASEAN. Đáng chú ý, chỉ số đầu vào đổi mới sáng tạo tăng 3 bậc. Đây cũng là năm thứ 2 liên tiếp, Việt Nam dẫn đầu thế giới về chỉ số “xuất khẩu hàng hóa sáng tạo”.