Doanh số xe điện tại Mỹ trong tháng 10 báo hiệu điều gì?

Tác động tạm thời từ trợ cấp EV hết hiệu lực 

Thị trường xe cơ giới tại Mỹ ghi nhận sự sụt giảm trong tháng 10, khi doanh số xe nhẹ và đặc biệt là xe điện giảm xuống mức thấp hơn so với tháng trước. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia nhận định, đây là giai đoạn điều chỉnh mang tính chu kỳ, phản ánh cả tác động chính sách và tâm lý người tiêu dùng chứ không phải dấu hiệu suy giảm dài hạn của ngành công nghiệp ô tô Mỹ.

Theo dữ liệu từ hãng phân tích thị trường Omdia, doanh số xe nhẹ (light vehicles) tại Mỹ trong tháng 10 giảm 6,5%, còn khoảng 15,3 triệu xe theo tỷ lệ điều chỉnh theo mùa. Doanh số xe điện (EV) không điều chỉnh cũng giảm mạnh xuống 74.897 chiếc, so với 98.289 chiếc của tháng 9. Mức giảm này diễn ra ngay sau khi khoản tín dụng thuế liên bang dành cho xe điện mới trị giá 7.500 USD và xe điện đã qua sử dụng trị giá 4.000 USD kết thúc vào cuối tháng 9.

Khoản hỗ trợ thuế này từng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy doanh số xe điện tại Mỹ trong vài năm gần đây, giúp người tiêu dùng dễ tiếp cận hơn với các mẫu xe chạy pin vốn có giá thành cao hơn xe chạy xăng. Khi ưu đãi kết thúc, nhiều đại lý không còn lợi thế về giá để thu hút khách hàng, dẫn tới sự sụt giảm rõ rệt trong sức mua.

“Doanh số xe điện giảm mạnh sau khi tín dụng thuế liên bang hết hiệu lực từ ngày 1/10, khiến lượng bán ra tại đại lý sụt giảm trong tháng”, ông Ben Ayers, chuyên gia kinh tế cấp cao tại Nationwide Financial, nhận định. Ông cũng cho rằng, người tiêu dùng đang thận trọng hơn khi thị trường lao động có dấu hiệu hạ nhiệt và điều này có thể gây sức ép ngắn hạn lên doanh số ô tô trong mùa mua sắm cuối năm.

Ngoài tác động từ trợ cấp, thị trường ô tô Mỹ cũng đang chịu ảnh hưởng từ tâm lý chờ đợi liên quan đến giá. Việc áp thuế với một số mặt hàng nhập khẩu và nguy cơ giá xe tăng đã khiến nhiều khách hàng trì hoãn quyết định mua xe, chờ thị trường ổn định hơn. Dù chưa chính thức phản ánh vào giá bán lẻ, nhưng kỳ vọng “xe sẽ đắt hơn trong tương lai” đang khiến người tiêu dùng dè dặt hơn.

Thị trường lao động là yếu tố then chốt khác ảnh hưởng đến quyết định mua sắm xe, vốn là tài sản có giá trị lớn và thường gắn với kế hoạch tài chính dài hạn của hộ gia đình. Các dữ liệu gần đây cho thấy thị trường lao động Mỹ không còn duy trì đà tăng mạnh như giai đoạn 2021 - 2023.

Các dấu hiệu bao gồm tuyển dụng mới chậm lại, nhu cầu lao động giảm do doanh nghiệp tái cấu trúc, tự động hóa và áp lực kinh tế vĩ mô. Báo cáo từ Conference Board cho thấy, người tiêu dùng có xu hướng bi quan hơn về thị trường việc làm trong tháng 10, dù tỷ lệ sa thải vẫn thấp.

Thêm vào đó, việc Chính phủ Mỹ ngừng hoạt động 35 ngày, kéo dài hơn bất kỳ lần đóng cửa nào trong lịch sử, đã tạo ra một khoảng trống dữ liệu lớn, khiến nhiều chỉ số kinh tế không được công bố, bao gồm thống kê chi tiêu bán lẻ. Điều này khiến việc đánh giá "sức khỏe" tổng thể của nền kinh tế trong tháng trở nên khó khăn, và thị trường ô tô vốn nhạy cảm với tăng trưởng kinh tế vì thế cũng rơi vào trạng thái “chờ tín hiệu rõ ràng hơn”.

Tuy vậy, vẫn có những chỉ báo tích cực. Ước tính của Cục Dự trữ Liên bang Chicago cho thấy, doanh số bán lẻ không bao gồm xe cơ giới tăng 0,3% trong tháng 10, sau khi tăng dự kiến 0,4% trong tháng 9. Điều này cho thấy tiêu dùng nói chung chưa giảm mạnh như lo ngại, và sự suy yếu của thị trường xe chủ yếu đến từ yếu tố đặc thù của ngành, thay đổi trợ cấp và chờ điều chỉnh giá.

Theo bà Grace Zwemmer, chuyên gia kinh tế tại Oxford Economics, thị trường ô tô có thể tiếp tục đối mặt với khó khăn trong vài tháng tới, nhưng không phải vì người tiêu dùng từ bỏ xe điện hay không còn nhu cầu mua xe mới.

“Xe mới là lĩnh vực chịu ảnh hưởng trực tiếp nhất từ các thay đổi thuế quan và chi phí đầu vào. Đến nay, nhiều hãng xe vẫn tự gánh phần tăng chi phí để giữ giá bán cạnh tranh, nhưng điều này không thể kéo dài mãi”, bà Grace Zwemmer nhận định.

Sự giảm tốc của thị trường trong tháng 10 xuất hiện khi có nhiều yếu tố tạm thời tác động cùng lúc: Ưu đãi hết hiệu lực, người tiêu dùng thận trọng, giá xe dự báo tăng, dữ liệu kinh tế bị gián đoạn và thị trường lao động hạ nhiệt. Tuy nhiên, điều đó không đồng nghĩa với sự suy giảm dài hạn, mà nhiều chuyên gia xem đây là giai đoạn “điều chỉnh tự nhiên” của thị trường sau chu kỳ tăng mạnh hậu đại dịch.

Triển vọng dài hạn vẫn rộng mở

Dù doanh số trong tháng 10 cho thấy bức tranh tạm thời kém tích cực, các nhà phân tích vẫn nhấn mạnh rằng, triển vọng dài hạn của thị trường ô tô Mỹ, đặc biệt là xe điện, vẫn rất khả quan.

Thay vì suy giảm xu hướng, việc trợ cấp hết hiệu lực được xem như “bài kiểm tra sức chịu đựng” của thị trường và là bước chuyển từ tăng trưởng dựa vào ưu đãi sang tăng trưởng dựa vào năng lực cạnh tranh thực tế của công nghệ.

Thị trường xe điện Mỹ hiện vẫn đang duy trì vị trí lớn thứ hai thế giới, chỉ sau Trung Quốc, với tốc độ mở rộng đáng kể trong 5 năm qua. Tỷ trọng EV trong tổng doanh số xe nhẹ tại Mỹ đã tăng từ khoảng 2% năm 2019 lên hơn 8% trong năm 2023 và các dự báo vẫn cho rằng, mức này sẽ tiếp tục tăng khi chi phí sản xuất pin giảm và cơ sở hạ tầng sạc phủ rộng hơn.

Ngay cả khi tín dụng thuế chấm dứt, nhiều hãng xe vẫn tiếp tục duy trì ưu đãi riêng, như giảm giá trực tiếp, hỗ trợ lãi suất vay mua xe hoặc tặng gói sạc thông minh. Đây là tín hiệu tích cực, cho thấy các nhà sản xuất không bị “phụ thuộc hoàn toàn vào trợ cấp”.

Tesla, Ford, General Motors và nhiều hãng xe châu Á tại Mỹ đã tuyên bố giữ nguyên các kế hoạch mở rộng nhà máy, phát triển dòng xe lai (hybrid) và xe điện giá rẻ.

Một điểm sáng khác là làn sóng nội địa hóa sản xuất. Việc điều chỉnh thuế nhập khẩu và giới hạn trợ cấp đối với xe sản xuất ngoài Mỹ đang thúc đẩy xu hướng đặt nhà máy pin, mô-đun điện và linh kiện xe ngay trong lãnh thổ Mỹ. Điều này không chỉ giúp giảm chi phí logistics, mà còn tạo thêm việc làm có kỹ năng cao, yếu tố tích cực đối với thị trường lao động trong trung hạn.

Về công nghệ, ngành ô tô Mỹ đang bước vào giai đoạn cạnh tranh mới, không chỉ ở động cơ mà cả phần mềm và trí tuệ nhân tạo. Việc tích hợp AI trong hệ thống hỗ trợ lái, thiết kế nền tảng xe điện linh hoạt, phát triển pin thể rắn và pin LFP (giá rẻ, không dùng niken, coban) đang mở rộng lựa chọn của người tiêu dùng. Các hãng phần mềm và công ty bán dẫn cũng tham gia sâu vào chuỗi cung ứng ô tô, một xu thế tương đồng với ngành sản xuất điện thoại cách đây 10 - 15 năm.

Các tổ chức nghiên cứu như Omdia và Oxford Economics dự báo giai đoạn 2024 - 2025 có thể là thời kỳ tái cân bằng, chuẩn bị cho chu kỳ tăng trưởng bền vững hơn từ 2026 trở đi. Sự điều chỉnh tạm thời của doanh số không phải là dấu hiệu mất đà, mà là việc thị trường “tái thiết lập kỳ vọng” sau nhiều năm tăng trưởng nóng nhờ trợ cấp.

Ngoài ra, sự thay đổi cấu trúc tiêu dùng cũng là một yếu tố tích cực. Người Mỹ có xu hướng chuyển từ dòng xe cỡ lớn tiêu hao nhiên liệu sang xe điện, hybrid hoặc xe tiết kiệm nhiên liệu, phù hợp với định hướng giảm phát thải. Việc tiêu chuẩn khí thải ngày càng chặt chẽ buộc các nhà sản xuất phải đổi mới sản phẩm, và đó lại là động lực công nghệ, thay vì rào cản tăng trưởng.

Một chi tiết quan trọng là dù doanh số trong tháng 10 giảm, mức 15,3 triệu xe vẫn cao hơn so với mức trung bình giai đoạn đại dịch 2020 - 2021 (khoảng 14 triệu xe). Điều này cho thấy, thị trường ô tô Mỹ không suy yếu về tổng cầu, mà chỉ dịch chuyển theo chu kỳ chính sách và kỳ vọng giá.

Trong bối cảnh đó, nhiều chuyên gia cho rằng việc kết thúc trợ cấp xe điện có thể mang lại một lợi ích gián tiếp: Buộc các hãng xe bước vào cạnh tranh thực sự về chất lượng, công nghệ, giá thành và dịch vụ thay vì dựa vào ưu đãi thuế để thu hút khách hàng. Khi EV trở nên tự chủ hơn trong thị trường, thay vì phụ thuộc vào chính sách, đó sẽ là bước chuyển quan trọng hướng tới sự bền vững.

Dù tháng 10 ghi nhận doanh số giảm, triển vọng của ngành ô tô Mỹ vẫn tích cực trong dài hạn. Xe điện vẫn là xu hướng chủ đạo, đổi mới công nghệ tăng tốc, đầu tư vào sản xuất trong nước mở rộng và người tiêu dùng Mỹ tiếp tục ưu tiên phương tiện xanh. Thị trường đang chững lại, nhưng không dừng lại, mà đang tái cấu trúc để bước vào một chu kỳ tăng trưởng mới dựa trên năng lực thực, thay vì trợ cấp.